Akıl

"Aklen mümkün olması" ifadesi, gerçekleşmesinin imkan dahilinde olup olmadığını hesaba katmadan onu mümkün saymak anlamına gelir.

Akıl hem doğuştan gelen hem de sonradan kazanılan bir yetenektir. Doğuştan gelen akıl, insanların doğruyu yanlışı değerlendirme, anlama ve kavrama yetisini ifade eder. Sonradan kazanılan akıl, eğitim ve deneyimlerle gelişir.

İslam akâidine göre insanın ilim elde etmesinin üç yolu vardır: 1. Havass-ı selime (sağlam duyu organları). 2. Haber-i sadık (doğru haber). Bu ikiye ayrılır: - Mütevâtir haber. - Haber-i Resul. 3. Akıl. Ayrıca, her Müslümanın dinî görevlerini yerine getirecek, helâl ile haramı, hak ile batılı birbirinden ayırt edecek kadar bilgi sahibi olması farzdır.

Kalp ve akıl kavramları Kur'an'da farklı anlamlar taşır, ancak bazen aynı bağlamda kullanılabilirler. Akıl, Kur'an'da doğrudan bir isim olarak geçmese de, onunla aynı anlama gelen "kalp" sözcüğü kullanılır. Kalp ise, insanın manevi ve hissi dünyasının merkezi olarak değerlendirilir ve imanın gerçekleştiği yer olarak görülür.

Akıllı ve aptal ile ilgili bazı atasözleri şunlardır: "Akıllı düşman, akılsız dosttan hayırlıdır". "Akıllı hırsız, şaşkın ev sahibini bastırır". "Akılsız başın zahmetini ayaklar çeker". "Aptal düğünden çocuk oyundan usanmaz". "Ağaçtan maşa, aptaldan paşa olmaz".

Sağduyu ve akıl kavramları benzer anlamlar taşısa da tam olarak aynı şey değildir. Sağduyu, doğru ile yanlışı ayırt edebilme ve olayları doğru bir şekilde yorumlayabilme yeteneği olarak tanımlanır. Akıl ise, insanı diğer canlılardan ayıran ve onu sorumlu kılan, düşünme ve anlama meleke olarak kabul edilir.

Rasyonel cevap, mantıklı ve akılcı bir şekilde verilen cevap anlamına gelir. Bu tür cevaplar, düşünce ve mantık temelli olarak doğru bir şekilde açıklanmış ve savunulmuş cevaplardır.

Akılsızlar için bazı özlü sözler: 1. "Akılsız insan mutluluğu uzaklarda arar; akıllı insan ise onu ayaklarının altında büyütür." - James Oppenheim. 2. "Akılsız başın cezasını halklar çeker." - Cihan Demirci. 3. "Akılsızlar, hırsızların en zararlılarıdır. Zamanımızı ve neşemizi çalarlar." - Johann Wolfgang von Goethe. 4. "Aklı az olanın verdiği öğüt çok olur." - Nicolas Boileau. 5. "İki şey akıl hafifliğini gösterir: Söyleyecek yerde susmak, susacak yerde söylemek." - Sadi.

Bedîhî bilgi, aklın hiçbir çaba sarf etmeden, kendiliğinden doğruluğunu kabul ettiği bilgidir. Ayrıca, bedîhî kelimesi "apaçık" anlamına da gelir.

Thomas Aquinas'a göre bilginin kaynağı hem akıl hem de vahiydir. Akıl yoluyla edinilen bilgi, duyusal verilerin işlenmesi ve tümel kavramların oluşturulmasıyla mümkün olur.

Rasyonalizmin temel ilkeleri şunlardır: 1. Aklın Birincil Kaynağı Olması: Rasyonalistler, gerçeğin ve bilginin belirlenmesinde aklın nihai otorite olduğunu savunurlar. 2. Bireysel Özerklik: Bireylerin kendi kararlarını ve seçimlerini kendi akıl ve muhakemelerine dayanarak yapmaları gerektiği. 3. Şüphecilik: Yerleşik inançlara ve dogmalara şüpheyle yaklaşma, delilleri ve argümanları eleştirel bir şekilde değerlendirme. 4. Deneycilik: Bilginin deneyim ve gözlemden gelmesi, duyuların birincil bilgi kaynakları olması. 5. Mantık ve Akıl: Dünyayı anlamada mantık ve aklın önemi, argümanların mantıksal akıl yürütme ve kanıtlara dayanması gerektiği.

Evet, "aklıselim" ve "sağduyu" aynı şeyi ifade eder. Sağduyu, doğru, akla uygun yargılar verme yeteneği veya doğru ile yanlışı birbirinden ayırma gücü olarak tanımlanır.

Doğru akıl, rasyonalizm veya akılcılık olarak da adlandırılan, bilginin doğruluğunun duyumlara ve deneyimlere değil, düşünce ve akla dayanabileceğini savunan felsefi görüştür.

"Akıl yaşta değil baştadır" atasözü, akıllı olmanın yaşla ilgisi olmadığını ifade eder.

İnsan aklı soyut bir kavramdır.

Fârâbî'ye göre akıl, iki ana kategoriye ayrılır: nazarî (teorik) akıl ve amelî (pratik) akıl. 1. Nazarî akıl, insanın bilgi edinme ve düşünme yeteneğini ifade eder. 2. Amelî akıl, insana özgü dengeli davranışları ve ahlaki başarıları mümkün kılar. Fârâbî'nin akıl anlayışında ayrıca, güç halindeki akıl (el-aklü'l-heyûlânî), fiil halindeki akıl (el-aklü'l-fi'l) ve kazanılmış akıl (el-aklü'l-müstefâd) gibi aşamalar da bulunur.

Akıllı insanların aptalca şeyler yapmasının birkaç nedeni vardır: 1. Özgüven ve hızlı çözüm arayışı: Zeki insanlar, muhakeme yeteneklerine fazla güvendikleri için düşünmeden yanlış cevaplar verebilirler. 2. Zihinsel kısayollar: Problem çözerken zihinsel kısayollar kullanmak, hata yapma olasılığını artırır. 3. Kör noktalar: Mantıklarını kullanırken kör noktalara düşebilirler, bu da onları hatalı kararlara yönlendirir. 4. Başkalarının fikrine değer vermeme: Kendi fikirlerine fazla düşkün olmaları, başkalarının yorum ve eleştirilerini dikkate almamalarına neden olabilir. 5. Aşırı başarı beklentisi: Her şeyi kolay elde ettikleri için, başkalarının aynı şeyleri başarmak için ne kadar çaba harcadığını fark edemeyebilirler.

"Aklımın Aklı" ifadesi, iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. İslam Dininde Akıl: İslam'da akıl, insanı diğer canlılardan ayıran ve onu sorumlu kılan temyiz gücü olarak tanımlanır. 2. "Aklımın Aklı: Psikoloji" Kitabı: Bu kitap, psikoloji biliminin temel konularını yalın ve anlaşılır bir şekilde ele alır.

Sezgicilik (entüisyonizm), felsefi bir kavram olarak sezgiye akıl, zihin ve soyut düşünme karşısında hem öncelik hem de üstünlük tanıyan felsefe akımıdır.

Güzel akıl ve doğru akıl kavramları, farklı açılardan değerlendirilebilir: 1. Güzel Akıl: İnsanın en değerli varlığı olarak kabul edilir ve aklın düzgün çalışması, insanın kâmil insan olmasını sağlar. 2. Doğru Akıl: Felsefede, doğru akıl, kuramsal (teorik) akıl olarak adlandırılır ve bilgi üretme, dünyayı anlama ve mantıksal yapılar kurma işlevine sahiptir.