Ağıt

Ağıtların ilk örnekleri, İslamiyet öncesi dönemde verilmiştir. Sagu adı verilen bu ağıtlar, eski Türklerde ölüm ve facialar sonrasında oluşan üzüntüleri dile getiren, destansı yanı da olan manzumelerdir. Ünlü yiğit Alp Er Tunga için söylenmiş bir sagudan parçalar günümüze ulaşmıştır.

Anonim şiirlere bazı örnekler: Mani: "Doğru söylerim halk razı değil / Yanlış (eğri) söylerim Hak razı değil". "Odunun iyisi meşe / Kadının iyisi Ayşe". "Ocakta köz kalmadı söz / Kalkın gidin siz / Yatacağız biz". Türkü: "Ay doğar, sanki sensin / Gül yüzlü yârim sensin / Eller ne der bana / Gönlümde yatan sensin". Ağıt: Ölüm sonrasında, ölen kişinin iyi niteliklerini öne çıkaran ve ölümüne duyulan üzüntüyü dile getiren şiirler. Ninni: Annelerin çocuklarını sakinleştirmek ve uyutmak için söyledikleri ezgili şiirler. Bilmece: Soru sorup cevap alınan bir oyunun parçası. Ayrıca, "Carmina Burana" da anonim şiirler arasında yer alır. Anonim şiirler, ağızdan ağıza dolaşan, halkın ortak duygu ve düşüncesini yansıtan şiirlerdir.

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Ferdi Tayfur'un ölümü üzerine şu açıklamayı yaptı: "Mübarek Üç Aylar ile Regaib Kandilini idrak ettiğimiz şu günlerde Cenab-ı Allah’ın rahmet, merhamet ve mağfiretine müstahak olabilmeyi niyaz ettiğim bir günde, Türk halk ve arabesk müziğinin müstesna sanatçısı Ferdi Tayfur’u kaybettik. O kardeşimdi, gönül diyarıma tercüman olan ses ve söz ustasıydı. Emmioğlu şimdi yetim kaldı. Kelimeler boğazıma düğümleniyor. Yerinde huzur bulsun. Ayrıca, Bahçeli, Tayfur'un cenaze törenine katılmış ve mezara toprak atarak son görevini yerine getirmiştir.

Mihrali Bey Ağıtı, Sivas yöresine aittir.

En çok bilinen Kürtçe ağıt hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, Kürtçe ağıtlar arasında şunlar sayılabilir: Gülcan'ın "Megri"si. Ferhat Tunç'un "Metin'e Ağıt"ı. Kürtçe Alevi ağıtları. Kürt Remzi'nin "Kürtçe Ağıtlar" albümü. Ayrıca, "Siyabend-u Xece" ağıtı, mit ve destanlardan beslenen ve Anadolu halkının belleğinde çağdan çağa akarak günümüze gelmiş bir ağıt olarak bilinir.

Barak Havası'nın kime ait olduğu hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, Barak Havası'nın bazı ünlü ozanları şunlardır: Dedemoğlu; Kılınçoğlu; Garip. Ayrıca, Barak Havası'nın Barak Türkmen Aşireti ile ilişkili olduğu ve bu aşiretten dolayı bu adı aldığı bilinmektedir.

Bozlak türküleri, genellikle ölüm, hüzün, keder ve acı gibi temaları işlediği için ağıt niteliğindedir. Bozlak, "feryat etmek", "haykırmak" anlamlarına gelir. Bozlakların ağıt olarak kabul edilmesinin bir diğer nedeni de, bazı bölgelerde cenaze törenlerinde söylenmesidir.

Kozanoğlu ağıdı, 19. yüzyılda Osmanlı Devleti'ne karşı isyan eden Kozanoğulları'nın lideri Kozanoğlu Yusuf Ağa'nın öldürülmesi nedeniyle yakılmıştır. Ağıt, aynı zamanda bir topluluk ağıdı olarak da kabul edilir, çünkü Kozanoğlu'nun isyanının ve mücadelesinin bir sonucu olarak birçok kişinin yakını hayatını kaybetmiştir. Kozanoğlu ağıdı, Çukurova'da yayılmış ve Orta Anadolu'da oturak havası türküsü haline gelmiştir.

"Balam Lay Lay" mersiyesi, Hz. Hüseyin'e bir ağıt olarak yazılmıştır. Azerbaycanlı ilahi sanatçısı Seyyid Taleh Boradigahi'nin icrasıyla tanınan bu eser, TRT sanatçısı Dünya Tekin tarafından da yorumlanmıştır. Ayrıca, "Balam Lay Lay" anne veya baba kaybı gibi ağır bir kaybı, evladını yitiren bir annenin acısını ya da sevilen birini kaybetmenin derin acısını ifade ediyor olabilir.

Gardaşın Ağıdı türküsünün hikayesi şöyledir: Haruniye'de bir genç, sevdiği kız yüzünden öldürülür: > Görünüyor Harnı düzü Direkte asılı sazı Aslan benim babamoğlu Her gelene keser guzu Damdırası gucağında Gayfe gaynar ocağında Babamoğlunu vurmuşlar Fettahlı'nın bucağında Gavaklı'ya nasıl vardın Gavaklı'da ne çok durdun Bize sırrını vermezdin Fettahlı'ya sır mı verdin Damdırası var dizinde Gınalı benler yüzünde Gözlerin sevdiğim gardaş Gönlü emmisi gızında Şu dağların gıcısıyım Tütünümün acısıyım Gınamayın eller beni Ben bu bey'in bacısıyım Hatın anam canım anam Vurma dizine dizine Saçların sevdiğim anam Darılma elin gızına.

Savaşta söylenen türkülere örnek olarak şunlar verilebilir: "Ankara'nın Taşına Bak". "Şu Dalma'dan Geçtin mi". "Akbaş Boğazı Amanın Sisli Dumanlı". "Çanakkale İçinde Vurdular Beni". Ayrıca, Yemen'de çatışmada ölen Osmanlı askerleri için yakılmış olan "Yemen Türküsü" de bir ağıt örneği olarak bu kategoriye dahil edilebilir.

Sefil Baykuş türküsünün hikayesi, Kağızmanlı Aşık Hıfzı'nın amcasının kızı Ziyade'nin ya da aşık olduğu Suna'nın ölümü üzerine yaktığı ağıt olarak iki farklı şekilde anlatılmaktadır. Birinci hikayeye göre, Hıfzı çocukluğunda amcası Sail Bey’in kızı Ziyade ile birlikte büyür. İkinci hikayeye göre, Hıfzı'nın aşık olduğu Suna, Hıfzı'nın gurbete gitmesinin ardından hastalanır ve yataklara düşer. Ağıt, 15 dörtlükten oluşur ve her hanesine Ziyade veya Suna karşılık verir.

Barak ağıtları, Barak Türkmenlerinin yaşadığı göçler, iskânlar, kahramanlıklar, sevdalar ve aşiret kavgaları gibi olayları anlatmak için söylenir. Baraklar, 19. yüzyıla kadar göçer bir yaşam sürmüş, bu dönemde yaşadıkları zorluklar ve göçler, ağıtlara yansımıştır. Barak ağıtlarında "aman", "yavrum", "yandım", "gine", "yet miyecise" gibi nidalar ve katma sözler sık sık geçer.

Kara Tren türküsü, 1915 yılında yaşanan Çanakkale Savaşı sırasında cepheye giden askerleri uğurlayan ailelerin yaşadığı derin ayrılık acısını ve umutla bekleyişini anlattığı için ağıt yakılır. Türküde, tren garlarında sevdiklerinden haber bekleyenlerin çaresizliği, gelen trenlerin bazen umut, bazen de kara haber getirmesi sembolize edilir.

Manga grubunun "Dursun Zaman" şarkısı, Ferman Akgül'ün anlattığına göre, çok sevilen bir arkadaşın kaybedilmesi üzerine duyulan üzüntüden ilham alarak yazılmıştır. Akgül, katıldığı bir programda şarkının hikayesini şu şekilde açıklamıştır: > "Dursun Zaman" şarkısını yazdığımız dönem biz gerçekten çok üzüntülü bir dönemden geçiyorduk. Çok sevdiğimiz bir arkadaşımızı kaybetmiştik. Bizim çaldığımız ve maNga'yı maNga yapan mekanın güvenliğiydi ve onu kaybetmek o dönemki hüznümüzü böyle onlarca katına üzüntüye, yasa dönüştürmüştü ve o sözlerle haşır neşir olurken de gerçekten evet kötü anları durdurmak istiyorsun ama öyle bir şey olmuyor. Onlar sadece şarkıların içinde temennilere, dileklere dönüşebiliyor.

Ulaş Bardakçı'ya ağıt, Yaşar Kemal tarafından yazılmıştır. Bu ağıt, Yaşar Kemal'in "Bugünlere Bahar İndi" adlı şiir kitabında yer alan "Ulaş" isimli şiiridir. 1973 yılında Zülfü Livaneli tarafından uyarlanarak bestelenmiş, daha sonra Grup Yorum ve Ali Asker tarafından da yorumlanmıştır.

Kürtlerde cenaze ağıtına "agit" denir. Agit kelimesi, Kürtçe'de "ağlamak" anlamına gelir ve ağlama eyleminden türemiştir.

Can Hatice türküsünün hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Kaynak: Türkü, Azeri kökenli olup, Huşenk Azeroğlu tarafından derlenmiştir. Popülerlik: Hüsamettin Subaşı tarafından seslendirilmesiyle geniş bir kitleye ulaşmıştır. İlk söyleyen: Türk halk müziğinin önemli isimlerinden Neşet Ertaş, "Can Hatice"yi ilk kez seslendirmiştir. Erotizm imaları: Türkü, bazı kaynaklarda erotik çağrışımlar içeren sözler nedeniyle eleştirilmiştir. Ayrıca, Burhan Çaçan da türkünün hikayesini anlatmıştır.

Dertli türkülere "uzun hava" denir. Uzun havalar, usulsüz ezgilere sahip, serbest ritimli ve genellikle acıklı bir biçimde ezgilenmiş türkülerdir.

"Gardaşa Ölen Ağıt" adlı eser, Mehmet Kalkan tarafından seslendirilmiştir.