Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi, "suçta ve cezada kanunilik ilkesi" olarak da bilinir ve devletin cezalandırma yetkisini sınırsız ve keyfi bir biçimde kullanmasını önleyerek bireye devlet müdahalesine karşı güvence sağlar. Bu ilkeye göre: Kimse, kanunun açıkça suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. Kimse, bir fiil için kanunda gösterilen ceza dışında bir ceza ile veya kanunda gösterilen cezadan daha ağır bir ceza ile cezalandırılamaz. İlke, Latince "nullum crimen, nulla poena sine lege" şeklinde formüle edilmiştir.