YeryüzüŞekilleri

Türkiye'nin iklimini etkileyen coğrafya faktörleri şunlardır: Mutlak konum: Türkiye, 36° - 42° kuzey enlemleri arasında yer alır ve ılıman iklim kuşağında bulunur. Göreli konum: Türkiye'nin üç tarafı denizlerle çevrilidir ve çevresindeki kara kütleleri iklimi etkiler. Yeryüzü şekilleri: Yükselti, dağların uzanış yönü ve bakı, iklim üzerinde etkili olur. Hava kütleleri: Arabistan, Sibirya, Balkanlar, Asya ve Avrupa’dan gelen hava kütleleri iklimi etkiler.

Kastamonu'da sıcak havanın neden olmadığına dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, Kastamonu'daki hava durumu ile ilgili güncel bilgilere aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: accuweather.com; haberturk.com; aciksoz.com.tr; yandex.com.tr; meteoblue.com.

Mersin, en çok dağlık alanları ve ovaları ile meşhurdur. Dağlık alanlar: Mersin ilinin büyük bir kısmını Batı ve Orta Toros Dağları oluşturur. Bolkar Dağları'ndaki Medetsiz Tepesi (3524 m) en yüksek noktasıdır. Ovalar: Toros Dağları'nın güney eteklerinde yer alan ovalar, tarıma elverişlidir ve Mersin-Adana sınırından Silifke'ye kadar uzanır. Çukurova'nın batı uzantısı da bu bölgede bulunur. Ayrıca, Mersin'de yaylalar, göller ve akarsular da önemli yer şekilleri arasındadır.

Balıkesir'in yeryüzü şekilleri şunlardır: Ovalar: Balıkesir, Manyas, Gönen, Edremit, Sındırgı ve Bigadiç gibi verimli ovalara sahiptir. Dağlar: Karadağ, Edincik Dağı, Kapıdağ, Sularya ve Gelçal Dağları, Çataldağı (Kepez), Alaçam Dağları ve Madra Dağı (Kozak Dağı) ilin önemli dağlarıdır. Akarsular: Susurluk Çayı, Gönen Çayı, Koca Çay, Simav Çayı, Atnos Çayı, Üzümcü Çayı ve Kille Deresi ilin başlıca akarsularıdır. Göller: Manyas Gölü, Gönen, İkizcetepeler, Çaygören ve Sarıbeyler baraj gölleri bulunmaktadır. Balıkesir'in toprakları büyük ölçüde dalgalı düzlüklerden oluşur ve güneydoğu ile güneybatı kesimleri daha dağlıktır.

İzmir'in yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağlar: Yamanlar Dağı, Nif Dağı, Yunt Dağları, Aydın Dağları, Bozdağlar. Ovalar: Küçük Menderes Ovası, Gediz Ovası, Bakırçay Ovası. Yarımadalar: Karaburun Yarımadası, Urla Yarımadası. Akarsular: Gediz, Küçük Menderes, Bakırçay, Güzelhisar Çayı, Meles Çayı. Göller: Gölcük Gölü, Belevi Gölü, Çakalboğaz Gölleri, Karagöl. Kıyılar: İzmir Körfezi, Çandarlı Körfezi, Dikili Körfezi, Gülbahçe Körfezi, Gerence Körfezi, Ildır Körfezi, Sığacık Körfezi.

Orta Asya'nın en büyük yeryüzü şekli, Tibet Platosu'dur. Tibet Platosu, ortalama 4000 metreyi aşan yükseltisiyle dünyanın en yüksek platoları arasında yer alır.

Yeryüzü şekilleri ve iklim, bir şehrin ekonomik faaliyetlerini çeşitli şekillerde etkiler: Tarım ve Hayvancılık: İklim koşulları, tarım ürünlerinin yetişme koşullarını belirler. Sanayi: Yer şekillerinin sade ve iklim koşullarının ılıman olduğu yerler, sanayi tesisleri için uygundur. Turizm: Ilıman iklim bölgeleri, özellikle yaz turizmi için caziptir. Enerji Üretimi: Su kaynakları, özellikle hidroelektrik enerji üretiminde önemlidir. Dağıtım: İklim koşulları, özellikle kış aylarında dağıtımı etkileyebilir. Bu faktörler, bir şehrin ekonomik faaliyetlerinin türünü, yoğunluğunu ve dağılımını belirler.

İzohips haritaları için görsellere aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: YouTube. basarsoft.com.tr. cografyahocasi.com. tr.wikipedia.org. bilgenc.com.

Antalya'nın fiziki haritada görülmeyen bazı yeryüzü şekilleri şunlardır: Mağaralar: Karain ve Damlataş mağaraları. Kanyonlar: Köprülü Kanyon. Şelaleler: Düden ve Manavgat şelaleleri. Plajlar ve Koylar: Konyaaltı ve Lara plajları.

Erciyes Dağı'nın yeryüzü şekilleri şunlardır: Zirve: 3917 metre yüksekliğiyle Büyük Erciyes, dağın doruğunu oluşturur. Küçük Erciyes (Safrakaya): Büyük Erciyes'in batısında yer alır. Sel yatakları: Dağın doruklarını derin bir şekilde yarmıştır. Kubbe: Genel görünüm, kubbeyi andırır. Sağrı: Doruk üzerinde doğu-batı doğrultulu bir sırt uzanır. Volkan tepeleri: Kuzey yamaçlarda, 2200-2700 metre arasında Belaşma, Yılbat, Karasığır, Lifos, Kepez ve Kefelik gibi volkan tepeleri bulunur. Kaya yığıntı alanları: Peri Kartı ve Selim Kartı adıyla anılan lav akıntılarıyla oluşmuş kaya yığınları vardır. Diğer tepeler: Dağın doğusunda Çarıktepe, Arkatepe, Un Tepesi, Büyük Kızıltepe, Küçük Kızıltepe gibi tepeler; güney ve batı yamaçlarında ise Üçtepe, Evliya Dağı, Uçukdağ, Kırmızıtepe, Göktepe, Bozdağ, At Tepesi, Şeyharslan, Beşparmak, Karasivri, Karnıyarık gibi tepeler yer alır. Koç Dağı: Dağın doğusunda, Tekir Yaylası ile ayrılan 2700 metre yüksekliğinde bir dağdır. Buzullar: 3000-3500 metre yükselti kuşağında, 8 buz yalağı bulunur; bunlardan birinde aktif bir buzul vardır.

Göller, karalar üzerindeki çanakları doldurmuş tatlı veya tuzlu su kütleleridir. Ayrıca, kapalı havzaları dolduran geniş, durgun su kütlesi olarak da tanımlanır.

Mersin'in yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağlar: Mersin ilinin %60'ını oldukça yüksek, engebeli ve kayalık Batı ve Orta Toros Dağları oluşturur. Ovalar: Dağların denize doğru uzandığı alanlarda gelişmiştir; Mersin, Tarsus, Silifke gibi yerlerde bulunur. Yaylalar: Taşeli Yaylası gibi önemli yaylalar, Anamur, Silifke, Mut ve Erdemli ilçeleri arasında yer alır. Akarsular: Göksu Irmağı ve Tarsus (Berdan) Çayı en büyük akarsulardır. Göller: Akgöl, Keklik Gölü, Paradeniz Gölü gibi doğal göller ile Gezende ve Berdan Baraj gölleri bulunur. Kıyılar: Mersin Körfezi çevresinde yerleşim gelişmiştir.

Karadeniz Bölgesi, yer şekilleri, iklim, tarım, yerleşme ve ekonomik etkinliklere bağlı olarak üç bölüme ayrılır. Bu bölümler şunlardır: 1. Batı Karadeniz Bölümü. 2. Orta Karadeniz Bölümü. 3. Doğu Karadeniz Bölümü. Ayrılma nedenleri: Yer şekilleri: Batı Karadeniz’de dağlar birbirine paralel üç sıra halinde uzanır, Orta Karadeniz’de kıyıdan uzaklaşıp tek sıra halinde uzanır ve ortalama yükselti azalır, Doğu Karadeniz’de ise dağlar iki sıra halinde uzanır. İklim: Kıyı şeridinde her mevsim yağışlı, yazları serin, kışları ılık geçen Karadeniz iklimi etkilidir. Ekonomik etkinlikler: Batı Karadeniz maden çıkarımı ve işlemesiyle, Orta Karadeniz tarım alanlarıyla, Doğu Karadeniz ise balıkçılık ve tarımla öne çıkar.

Jeolojik yapı, doğal yollarla oluşmuş yeryüzü şekillerini ifade eden bir terimdir. Jeolojik yapılar, geniş kategorilere ayrılır: tortul kaya tabakaları; metamorfik kayaçlar; volkanik kayaçlar. Müdahaleci magmatik kayaçlar genellikle formasyon olarak kabul edilmez. Jeolojik yapılar, yerkabuğundaki kayaçların ve toprakların farklı şekillerde deforme olması ve yerleşmesi sonucu oluşur.

Ankara'nın coğrafi özellikleri: Konum: Ankara, Türkiye'nin başkenti olup, İç Anadolu Bölgesi'nde yer alır. Yeryüzü şekilleri: Şehir, engebeli ve dağlık alanlarla çevrilidir. İklim: Karasal iklim hakimdir. Bitki örtüsü: Bozkır ve kısmen ormanlık alanlardan oluşur. Akarsular ve barajlar: Kızılırmak ve Sakarya Nehri gibi önemli akarsulara sahiptir.

Trabzon'un başlıca yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağlık alanlar: Güneyde, su bölümü çizgisi boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanan dağlık alanlar. Tepelik sahalar: Dağlık alanların kuzeye doğru sokulan ve gittikçe alçalan tepelik sahalar. Vadiler: Solaklı, Yomra, Değirmendere, Sera, Kalenima ve Foldere gibi akarsuların oluşturduğu vadiler. Deltalar: Akarsuların getirdiği alüvyonlarla oluşan, örneğin Değirmendere Deltası. Göller: Uzungöl, Balıklı Göl, Aygır Gölü, Kara Göl ve Haldizen Dağları'ndaki buzul gölleri. Trabzon'un yüzölçümünün yaklaşık %77'sini dağlar, %23'ünü ise platolar oluşturur.

İzdüşüm alan ve gerçek alan arasındaki fark, yeryüzü şekillerinin dikkate alınıp alınmamasına dayanır: Gerçek alan, yeryüzündeki dağ, ova, plato, akarsu gibi tüm yer şekillerinin dikkate alınarak hesaplandığı alandır. İzdüşüm alan ise yeryüzü şekillerini göz ardı ederek, tüm alanın deniz seviyesinde (0 metrede) olduğunu kabul ederek hesaplanan alandır. Farkın fazla olduğu bölgeler, yüksek rakım ve engebeli alanlara sahipken, farkın az olduğu bölgeler yer şekillerinin sade olduğu alanlardır.

Türkiye'nin yeryüzü şekillerini gösteren harita, fiziki haritadır. Fiziki haritalar, düzlem üzerinde dağ, ova, akarsu, tepe, göl gibi yeryüzü oluşumlarını gösterir. Türkiye'nin yeryüzü şekillerini gösteren bazı fiziki haritalar şunlardır: Türkiye Fiziki Haritası. Türkiye Siyasi Fiziki Haritası. Türkiye'nin Coğrafi Yapılarını Gösteren Yüksek Çözünürlüklü Fiziki Haritası.

Adana'da çeşitli yeryüzü şekilleri bulunmaktadır: Dağlar: İl yüzeyinin %49'unu kaplar. Ovalar: Yüreğir, Misis, Ceyhan, Yumurtalık ve Karataş gibi ovalar mevcuttur. Göller: Akyatan, Tuzla ve Kokara gibi kıyılarda lagün gölleri bulunur. Yaylalar: Börücek, Tekir, Pozantı-Akçatekir gibi yaylalar bulunur. Akarsular: Seyhan ve Ceyhan nehirleri ile bunların kolları Adana'dan geçer.

Osmaniye'nin yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağlar: Güneyinde Amanos Dağları (Gavur Dağları), kuzeyinde Toros Dağları, doğusunda Dumanlı, Düldül ve Tırtıl Dağları bulunur. Ovalar: Özellikle Merkez, Toprakkale, Kadirli ve Düziçi ilçelerinde ovalık araziler yaygındır. Engebeli Araziler: Dağlar ile ovalar arasında hafif engebeli araziler yer alır. Akarsular: Ceyhan Nehri, Kalecik Deresi, Horu (Hamis) Çayı, Karaçay Deresi, Savrun Çayı, Kesiksuyu Deresi, Sabunsuyu Çayı ve Yarpuz Çayı önemli akarsulardır. Barajlar: Kalecik Barajı, Berke Barajı, Mehmetli Barajı gibi barajlar bulunmaktadır.