YeryüzüŞekilleri

Kabartma haritalarda yeryüzü şekillerinin tamamı gösterilir. Bu haritalar, yer şekillerini üç boyutlu ve gerçeğe en yakın şekilde yansıtır. Kabartma haritalarda gösterilen yeryüzü şekillerinden bazıları şunlardır: denizler ve göller; dağlar; ovalar; platolar; vadiler; mevsimli ve sürekli akarsular. Ancak, kabartma haritaların taşınması zor ve yapım maliyeti yüksek olduğu için fazla yaygın değildir.

Fiziki haritada renklendirme, yeryüzü şekillerinin yüksekliğini ve derinliğini belirtmek için yapılır. Fiziki haritalarda kullanılan bazı renkler ve yükselti aralıkları: 0-200 metre: Açık yeşil. 200-500 metre: Yeşil. 500-1000 metre: Sarı. 1000-1500 metre: Turuncu. 1500-2000 metre: Kahverengi. 2000-2500 metre: Koyu kahverengi. 2500 metre ve üzeri: Beyaz (kalıcı kar sınırı). Ayrıca: Denizler ve göller mavi renkle gösterilir, derinlik arttıkça mavinin tonu koyulaşır. Buzullar ve kalıcı karlar beyaz renkle gösterilir.

Yüksekte olan yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağ: Çevresine göre yüksekte kalan, eğimli yamaçlara sahip yer şekilleridir. Plato: Akarsular tarafından derince yarılmış, çevresine göre yüksekte kalan düzlüklerdir. Tepe: Yüksekliği 500 metreyi geçmeyen yükseltilerdir. Fiziki haritalarda dağlar kahverengi, platolar ise sarı renkle gösterilir.

Hayır, tor ve peri bacaları aynı değildir. Peri bacaları, ince uzun, kurak havzalardan ve kırgıbayır yüzeylerinden çıkan, vadi yamaçlarından inen sel sularının yeri aşındırmasıyla oluşan bir kaya oluşumudur. Tor topografyası ise, İç Anadolu Bölgesi'nde, Kapadokya bölgesi içerisinde ilginç yeryüzü oluşumlarına verilen isimdir.

Tokat'ın yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağlar: Canik Dağları (kuzeyde); Kelkit-Tozanlı havzalarını ayıran su bölümü çizgisini oluşturan dağlar; Tozanlı Vadisi'nin güneyinde yer alan ve ilin en yüksek dağlarının bulunduğu sıra; Deveci Dağı ve Akdağ gibi dağlar. Ovalar: Kazova; Omala Ovası; Turhal Ovası; Niksar Ovası; Erbaa Ovası; Artova Ovası; Zile Ovası. Yaylalar: Topçam, Batmantaş, Muhat ve Dumanlı (Tokat); Seleman, Bozçalı ve Kızılcaören (Reşadiye); Çamiçi (Niksar). Göller: Zinav Gölü; Güllüköy Gölü; Kaz Gölü; Almus Barajı ve diğer barajlar. Akarsular: Kelkit, Yeşilırmak ve Çekerek ırmakları.

Uşak'ta karasal iklim görülmesinin sebebi, ilinin Ege ve İç Anadolu bölgeleri arasında bir geçiş noktasında bulunmasıdır. Uşak'ta yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve sert geçer.

Fiziki haritada görünmeyen yer şekillerinin neden olmadığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, fiziki haritaların genel özellikleri hakkında bilgi verilebilir. Fiziki haritalar, yeryüzü oluşumlarını (dağ, tepe, göl, ova, akarsu vb.) belli bir ölçekte ve bir düzlem üzerinde, yükseltilerine göre belirlenen renkler ile gösterir.

Şanlıurfa'nın yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağlar: Karacadağ. Tektek Dağları. Takırtukur Dağları. Yılanlı Dağ. Ovalar: Harran Ovası. Suruç Ovası. Viranşehir Ovası. Halfeti Ovası. Bozova ve Hilvan Ovaları. Diğer yeryüzü şekilleri: Susuz Dağları. Germüş Dağları. Şebeke Dağları.

Dünya'nın gerçek şekli ve yeryüzü şekilleri, fiziki haritalarda gösterilir. Fiziki haritalarda yer şekilleri, farklı renkler kullanılarak ifade edilir. Yeryüzü şekillerinin harita üzerinde gösterilmesinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biri ise izohips (eş yükselti eğrileri) yöntemidir.

Türkiye fiziki haritasında Bursa'nın görünmeyen bazı yeryüzü şekilleri şunlardır: Tektonik çukurlar: İznik Gölü ve Uluabat Gölü'nün bulunduğu çukurlar tektonik hareketler sonucu oluşmuştur. Fay hatları: Bursa ve çevresi aktif fay hatlarının bulunduğu bir bölgedir, ancak fay hatları yüzeyde belirgin bir şekilde görülmezler. Yeraltı suları ve mağaralar: Karstik yapılar ve yeraltı suları yaygındır, ancak haritada yüzeyde görünmezler. Eski volkanik yapılar: Sönmüş volkanik koniler ve lav akıntıları bulunmaktadır, ancak zamanla aşınmış ve toprakla örtülmüş oldukları için fark edilmeyebilirler. Mikroklima bölgeleri: Farklı yükseltiler ve coğrafi özellikler nedeniyle çeşitli mikroklima bölgeleri bulunur, ancak haritada detaylı farklılıkları gösterilmez.

Dağ, ova ve platoların nasıl bulunacağına dair bilgi bulunamadı. Ancak, Türkiye'deki bazı dağ, ova ve platolar şunlardır: Dağlar: Kuzey Anadolu Dağları; Toros Dağları. Ovalar: Çukurova; Bafra ve Çarşamba Ovaları; Büyük Menderes, Gediz, Bakırçay ve Küçük Menderes Ovaları. Platolar: İç Anadolu Platoları (Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok ve Uzunyayla); Doğu Anadolu Lav Platoları (Erzurum-Kars ve Ardahan Platosu); Güneydoğu Anadolu Platoları (Gaziantep ve Şanlıurfa Platosu); Akdeniz Bölgesi'ndeki Karstik Platolar (Taşeli ve Teke Platosu).

Antalya'nın yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağlar: Kızlar Sivrisi, Tahtalı, Geyik Sivrisi, Akdağ, Dedegöl. Ovalar: Elmalı, Müäžren, Kızılcadağ, Korkuteli. Göller: Antalya, göller bölgesi olarak bilinir ve birçok tatlı ve tuzlu suya sahip göl bulunur. Şelaleler: Düden, Kurşunlu, Manavgat. Kıyılar: Antalya, 500 km uzunluğunda bir kıyıya sahiptir ve bu kıyılar, girintili çıkıntılı bir topografya gösterir. Kanyonlar: Göynük, Güver. Yaylalar: Feslikan, Çağlarca, Geyikbayırı.

Eş yükselti eğrisi (izohips) ve münhani aynı kavramı ifade eder. Eş yükselti eğrisi, bir haritada aynı yükseklikteki noktaları birleştiren hayalî eğrilere denir. Münhani ise tezhip sanatında kullanılan bir motiftir.

Dış ve iç kuvvetler tablosu, yeryüzünün şekillenmesinde etkili olan kuvvetlerin sınıflandırılmasını gösterir. İç kuvvetler, enerjisini yerin derinliklerinden (manto) alır ve yerkabuğunun hareket etmesine bağlı olarak oluşur. Başlıca iç kuvvetler: Orojenez (dağ oluşumu). Epirojenez (kıta oluşumu). Volkanizma. Depremler. Dış kuvvetler, atmosfer kökenli olup enerjilerini güneşten alırlar. Başlıca dış kuvvetler: Akarsular. Rüzgârlar. Buzullar. Dalgalar ve akıntılar.

Karadeniz Bölgesi'nin özellikleri ve bu özelliklerin dilsiz harita üzerinde gösterimi hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, Karadeniz Bölgesi'nin bazı özellikleri şunlardır: Yer Şekilleri: Bölgede dağlar kıyıya paralel uzanır. İklim: Kıyı şeridinde her mevsim yağışlı, yazları serin, kışları ılık geçen Karadeniz iklimi etkilidir. Doğal Bitki Örtüsü: Bölgenin doğal bitki örtüsü, kıyılarda geniş yapraklı gür ormanlardan oluşur. Ekonomik Özellikler: Bölge, Türkiye ekonomisine daha çok tarım alanında katkı sağlar. Karadeniz Bölgesi'nin dilsiz haritalarını aşağıdaki sitelerde bulabilirsiniz: tr.pinterest.com; milliyet.com.tr.

Yarımada, bir tarafı kara ile bağlı, diğer tarafı sularla çevrili yeryüzü şekline denir.

Tekirdağ'ın arazisi, %75,2'si plato, %15,5'i ova ve %9,3'ü dağlarla kaplı olacak şekilde çeşitlilik gösterir. Platolar, aşınma yüzeyleri karakterindedir. Ovalar, akarsuların geniş tabanlı vadilerini kaplar ve bereketli yapıdadır. Dağlar, kuzeyde Istıranca (Yıldız) Dağları, güneyde ise Tekir, Koru ve Ganos Dağları'dır. Tekirdağ, Akdeniz iklimi etkisi altında olduğundan yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılık ve yağışlı geçer.

Derinlik volkanizması ve yüzey volkanizması arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Derinlik Volkanizması: - Magmanın Hareketi: Magma, yer kabuğunun derinliklerindeki çatlaklardan yüzeye doğru hareket eder ancak yüzeye çıkamaz. - Katı Kütleler: Yüzeye çıkamayan magma, çatlaklar arasına sokulur ve zamanla soğuyarak batolit, lakolit, sill ve dayk gibi katı kütleler oluşturur. 2. Yüzey Volkanizması: - Magmanın Çıkışı: Magma, yer kabuğundaki zayıf ve kırıklı bölgelerden yüzeye çıkar. - Volkan Konileri: Yüzeye çıkan magma, volkan konileri oluşturur. Bu konilerin üst kısmındaki huni şeklindeki çukurluğa krater, magma haznesi ile krater arasındaki kanala ise baca denir. - Patlamalar ve Çukurluklar: Bazı durumlarda sadece gaz patlamaları olur ve bu patlamalarla oluşan çukurluklara maar, kraterlerin çökmesiyle oluşan daha büyük çukurluklara ise kaldera denir.

Iğdır'ın başlıca yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağlar: Karasu-Aras sıradağları; Büyük ve Küçük Ağrı dağları; Kızılcaziyaret Dağı, Durak Dağı, Zor Dağı, Pamuk Dağı gibi dağlar. Ovalar: Iğdır Ovası; Dil Ovası; Doğu Iğdır Ovası. Akarsular: Aras Nehri; Gaziler Çayı, Buruksu Çayı, Aşağı ve Orta Karasu çayları. Ayrıca, Iğdır'da derin vadiler, akarsular, mevsimlik göletler, volkanik taşlaşmış lav akıntıları ve Kapadokya’yı anımsatan doğal oluşumlar da bulunmaktadır.

Yaşanılan yerdeki yeryüzü şekillerini belirlemek için bulunulan coğrafi bölge ve çevresindeki doğal yapılar göz önünde bulundurulmalıdır. Türkiye'deki bazı yeryüzü şekilleri şunlardır: Dağlar. Platolar. Ovalar. Vadiler ve kanyonlar. Kıyı şekilleri. Göller.