Tork

11. sınıf fizik tork ve denge konuları, kuvvet ve hareket ünitesi kapsamında yer alır. Tork (moment), kuvvetin döndürme etkisine denir. Denge, bileşke torkun sıfır olması durumudur. Bu konular, aşağıdaki kaynaklarda detaylı olarak ele alınmaktadır: YouTube: "Tork ve Denge Konu Anlatımı ve Soru Çözümü". OGM Materyal: 11. sınıf fizik ders anlatım sunuları. KafaFizik: Tork konu anlatımı. Derslig: 11. sınıf fizik 2024-25 güncel konuları. Kunduz: Tork, moment ve denge ders notları.

Motor torkunu bulmak için kullanılan formül, tork = kuvvet x kuvvet kolu şeklindedir. Kuvvet (F), motordan gelen gücü ifade eder. Kuvvet kolu (r), şanzıman dişlileri, vites ve diferansiyel oranı gibi unsurlara bağlı olarak değişir. Örneğin, 400 Nm torka sahip bir araç 1. viteste iken, motordan gelen 400 Nm tork şanzımanda 4 ile çarpılır ve 400 × 4 = 1600 Nm tork üretilir. Araçlarda tork hesabı her vites için ayrı yapılır çünkü farklı viteslerde şanzımandaki dişli oranları farklıdır ve çarpılacak değer değişir. Tork, genellikle Newton-metre (Nm) birimiyle ifade edilir. Tork hesaplaması yapmak için bir uzmana danışılması önerilir.

Makita 58 ve 91 tork arasındaki fark, sağladıkları maksimum tork gücüdür. 58 Nm tork: Makita DHP458RMJ darbeli matkap vidalamada bulunur. 91 Nm tork: Aynı modelin daha yüksek torklu versiyonudur. Daha yüksek tork ayarları genellikle daha uzun bağlantı elemanları ve daha derin delikler için, özellikle de aşırı yoğun ve sert malzemelerde delinirken kullanılır.

Tork çeşitleri şunlardır: Statik (sabit) tork: Hareket etmeyen bir nesneye uygulanan torktur. Dinamik (dönme) tork: Hareket halindeki bir nesnenin yaşadığı torktur. Başlangıç torku: Bir motorun durağan sürtünmeyi aşarak harekete geçmek için ürettiği torktur. Durdurma torku: Bir motorun sıfır dönme hızında üretebileceği maksimum torktur. Ayrıca, tork dönme torku ve tepki torku olarak da sınıflandırılabilir.

Ford Transit V347 2.2 TDCi 130 HP modelinin maksimum torku 310 N/m'dir ve bu tork 1600 devir/dakikada elde edilir.

Şarjlı somun sökme makinelerinin gücü, model ve akü kapasitesine göre değişiklik göstermektedir. Akü kapasitesi: 4,0 Ah akü kapasitesine sahip makineler, profesyoneller için standart bir kullanım sunar. Tork gücü: Bazı modellerde 2200 Nm gibi yüksek tork değerleri bulunur, bu da paslanmış veya sıkışmış büyük boyutlu somunların kolayca sökülmesini sağlar. Darbe gücü: Yüksek darbe gücüne sahip modeller, ahşap ve metal zeminde güçlü vidalama, cıvataları gevşetme ve delme işlemleri yapabilir. Ayrıca, kömürsüz motora sahip şarjlı somun sökme makineleri, daha uzun ömürlü ve verimlidir. Şarjlı somun sökme makinesinin ne kadar güç gerektireceği, ürünün yapısına ve modele göre değiştiği için, satın almadan önce ürünün teknik özelliklerinin kontrol edilmesi önerilir.

Torkmetre, bir vida, cıvata veya başka bir bağlantı elemanına uygulanan torkun doğru bir şekilde ölçülmesini sağlar. Başlıca kullanım alanları: Otomotiv sektörü: Motor ve şanzıman parçalarının montajında doğru tork değerleri ile sıkma işlemleri yapılır. İnşaat ve sanayi: Vinçler, matkaplar ve diğer makinelerin tork çıkışı ölçülür. Havacılık ve denizcilik: Uçak ve gemi motorlarının performansı izlenir. Torkmetre, ekipmanların dayanıklılığı ve performansı için kritik öneme sahiptir.

Bosch GDS 30 darbeli somun sıkma makinesinin tork kapasitesi, sert vidalama için 1.000 Nm, yumuşak vidalama için ise 500 Nm'dir.

25 kW gücündeki bir servo motorun tork değeri, motorun diğer özelliklerine bağlı olarak değişir. Tork hesaplaması için genellikle T = (9550 × P) / N formülü kullanılır. Örneğin, 25 kW gücünde ve 1500 rpm hızında çalışan bir motorun torku: T = (9550 × 25) / 1500 ≈ 158.33 Nm olur. Daha spesifik bir değer için, motorun çalışma gerilimi, hızı ve diğer teknik özelliklerinin de dikkate alınması gerekir. Bazı popüler servo motor modelleri ve tork değerleri: DS3225 25KG Su Geçirmez Dijital Servo Motor: 25 kg/cm tork değeri. Daha fazla bilgi için aşağıdaki siteler ziyaret edilebilir: sahinrulman.com; calculatorlib.com.

2025 model Audi A5 TDI quattro 150 kW'ın tork değeri 400 Nm'dir. 2017 model Audi A5 Sportback (F5) 2.0 TDI quattro'nun tork değeri ise 320 Nm'dir.

Bosch GSB 18V-21 akülü darbeli vidalama makinesinin maksimum tork değeri 55 Nm'dir.

Beygir gücü (HP) ve tork arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir: Beygir gücü, aracın daha yüksek hızlara ulaşmasını sağlar ve motorun birim zamanda ne kadar iş yapabildiğini gösterir. Tork, düşük hızlarda yüksek çekiş gücüne sahip olmayı ifade eder ve motorun bir yükü ne kadar kolay hareket ettirebileceğini gösterir. Kullanım alanları: Beygir gücü: Uzun yol ve yüksek hızlar. Tork: Arazi sürüşü, yokuş çıkma, ağır yük taşıma. Özetle, beygir gücü hızı, tork ise çekiş gücünü temsil eder.

12 volt motorun ürettiği tork, motorun türüne ve özelliklerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin, yüksek torklu 12V DC motorlar, genellikle 8.0Nm gibi yüksek tork değerleri üretebilir. Tork değeri, motorun hızı ile ters orantılıdır; yani hız arttıkça tork azalır. Daha spesifik bir değer için, motorun teknik özelliklerinin kontrol edilmesi önerilir.

Silindir kapağı cıvatalarının sıkma tork değeri, aracın modeline, yılına ve motor tipine bağlı olarak değişir. Bazı yaygın araç markalarının silindir kapağı tork değerleri: Renault: 80-110 Nm; Tofaş: 90-105 Nm. Genel olarak, silindir kapağı sıkma tork değerleri 50-120 Nm arasında değişir. Doğru tork değerlerini öğrenmek için, üreticinin atölye el kitabına bakmak önemlidir.

En iyi somun sıkma torku, uygulamaya ve kullanılan cıvatanın özelliklerine bağlı olarak değişir. Bazı yaygın vida ve cıvata türleri için maksimum sıkma torku: M12 cıvata: 114,0 Nm. M1.6 cıvata: 3,2 N.m. M2 cıvata: 4 N.m. M2.5 cıvata: 5 N.m. M3 cıvata: 5,5 N.m. Öneriler: Her zaman, uygulama için gereken torktan daha yüksek maksimum torka sahip bir alet seçilmelidir. Kritik uygulamalar için civata imalatçısı ile irtibata geçilip tork değerlerinin alınması önerilir.

Bir cıvata üzerindeki gerilimi hesaplamak için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: Çekme gerilim alanı hesaplama: SOLIDWORKS'te, "Bağlantı Elemanı - Cıvata PropertyManager" seçildiğinde, dişli bölümün minimum alanı olan gerilme stres alanı şu formülle hesaplanır: At = 0,7854 [d - (0,9382 P)]². Burada: At, çekme gerilim alanını; d, nominal cıvata gövdesi çapını; P, diş adımını (iki bitişik diş arasındaki eksenel mesafe) ifade eder. Gerilim normal gerilmesi hesaplama: Ön gerilme kuvvetinden dolayı plastik şekil değişimi olduğunda, gerilme kesit alanı şu şekilde hesaplanır: As = π/4 (d1 + d2/2)². Burada: d1, vida dişini de ihtiva eden kesit alanını; d2, vida dişlerinin ortalama çapını ifade eder. Cıvata üzerindeki gerilim hesaplamaları, kullanılan malzeme ve bağlantı koşullarına bağlı olarak karmaşıklaşabilir. Doğru hesaplama için bir uzmana danışılması önerilir.

30 hp (beygir gücü) bir motorun ürettiği tork, motorun hızına bağlı olarak değişir. Örneğin, bir üç fazlı motor 30 hp ve 1480 rpm (dakikada devir) hızında çalıştırıldığında, tork yaklaşık 144 Nm olarak hesaplanır. Tork (Nm) = 7127 P (HP) / N (rpm) formülüyle hesaplanır. Bu hesaplamalar, motorun verimliliği ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Daha kesin bir değer için motorun teknik özelliklerine veya bir uzmana danışılması önerilir.

Tork dönüştürücü şanzıman, otomatik vitesli araçlarda motordan gelen torku tekerleklere ileten bir güç aktarma organıdır. Çalışma prensibi: Dönme hareketinin iletilmesi. Torkun şanzımana iletilmesi. Vites geçişlerinin yumuşatılması. Tork dönüştürücü, debriyaj pedalı olmadan güç aktarımı sağlar ve araç durduğunda motorun stop etmeden çalışmaya devam etmesini mümkün kılar.

36 volt şarjlı tabancanın tork değeri, modeline göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, Dawreek 36 Volt Şarjlı Hilti ve Somun Sıkma Torklu Vidalama ürününde tork gücü 350 Nm olarak belirtilmiştir. SATAOK 36 V 5ah Çift Akülü Yüksek Basınçlı Püskürtme Boya Tabancası Şarjlı İlaçlama & Boya Makinesi ise yüksek tork gücü ve kesintisiz çalışma imkanı sunan bir başka modeldir. Daha spesifik bir değer için, ilgili ürünün teknik özelliklerine bakmak en doğru bilgiyi sağlayacaktır.

M48 somun için tork değeri 4,56 N.m'dir. Tork değeri, somunun boyutuna ve kullanım amacına göre değişiklik gösterebilir. Doğru tork değeri için bir uzmana danışılması önerilir.