ToplumcuGerçekçilik

Sabahattin Ali'nin "Ayran" adlı eseri, Toplumcu Gerçekçilik akımına aittir.

Faruk Duman, toplumcu gerçekçi, postmodern ve büyülü gerçekçi akımların içinde değerlendirilebilir. Toplumcu gerçekçi: Eserlerinde insana ait hâlleri ve duyguları işlemesi, onu toplumcu gerçekçi akımın bir temsilcisi olarak değerlendirilmesini sağlayabilir. Postmodern: Romanlarında postmodernizmin imkânlarından faydalanması, bu akımın bir temsilcisi olarak görülmesine yol açabilir. Büyülü gerçekçi: Eserlerindeki büyülü gerçekçi unsurlar, bu akımın bir temsilcisi olarak değerlendirilmesini destekleyen bir faktördür. Ancak, Faruk Duman'ın hangi akıma mensup olduğu konusunda kesin bir görüş birliği bulunmamaktadır.

Attila İlhan'ın "Sisler Bulvarı" şiirinde kentli şiir anlayışı hakimdir. Şiirde ayrıca toplumcu gerçekçi (sosyal gerçekçi) bir anlayış da görülür, ancak bu anlayış kitabın tamamına hakim değildir. Şiirde evazyon (kendinden kaçış) teması da işlenmiştir. Attila İlhan, şiirde göstergebilim yöntemini kullanarak, uzam öğesinin işlevselliğini ve şiir estetiği ile biçemini ortaya koymuştur.

Birlik şiiri, toplumcu-gerçekçi veya milli edebiyat akımlarına ait olarak değerlendirilebilir. Toplumcu-gerçekçi akım, toplumsal sorunları ve dayanışmayı ön plana çıkaran şiirleri kapsar ve Mehmet Akif Ersoy'un "Birlik" şiiri bu akımın örneklerinden biridir. Milli edebiyat akımı ise, milli kimliği ve birliği vurgulayan şiirleri içerir ve "Birlik" şiiri bu akımın da önemli bir temsilcisidir. Bu nedenle, "Birlik" şiiri hem toplumcu-gerçekçi hem de milli edebiyat akımlarına ait özellikler taşımaktadır.

Toplumcu gerçekçi şiirin nazım biçimi serbest nazımdır. Serbest nazım, genellikle ölçü ve uyağa bağlı bulunmayan ve dizelerdeki hece sayısı değişik olan şiirlerdir.

Vasıf Öngören, toplumcu gerçekçilik akımına mensuptur. Ayrıca, Bertolt Brecht'in epik tiyatro anlayışını Türk tiyatrosunda sürdüren sanatçılardan biridir.

Fakir Baykurt'un edebi kişiliği şu şekilde özetlenebilir: Toplumcu gerçekçi edebiyatın öncüsü: Eserlerinde köy hayatını, toplumsal sorunları, sınıf mücadelesini ve sosyalist düşünceyi işlemiştir. Köy edebiyatının ustası: Köylülerin yaşam koşullarını, toplumsal çatışmalarını, kültürel zenginliklerini ve folklorik özelliklerini eserlerine yansıtmıştır. Gerçekçi anlatım: Eserlerinde ayrıntılı tasvirler, günlük konuşma dili ve bölgesel ağızlar kullanmıştır. Özgün eser anlayışı: Kendine özgü bir eser anlayışı vardır. Etkili yazar: 1950-1970 döneminde etkili olan köy edebiyatı hareketinin önde gelen temsilcilerinden biridir. Çok yönlü yazar: Roman, hikaye, masal, şiir, deneme ve gezi yazısı türlerinde eserler vermiştir.

“Ellerinize ve Yalana Dair” şiiri, toplumcu gerçekçi şiir akımına aittir.

Toplumcu gerçekçi anlayışla yazılan bazı hikayeler şunlardır: Sabahattin Ali'nin eserleri: Kağnı, Sırça Köşk, Ses, Esirler. Fakir Baykurt'un eserleri: Yılanların Öcü, Kaplumbağalar, Tırpan, Koca Ren, Yüksek Fırtınalar. Kemal Bilbaşar'ın eserleri: Cevizli Bahçe, Irgatların Öfkesi. Samim Kocagöz'ün eserleri: Bir Karış Toprak, Bir Çift Öküz, Kalpaklılar, Doludizgin. Orhan Kemal'in eserleri: Ekmek Kavgası, Baba Evi, Bereketli Topraklar Üzerinde, Murtaza. Kemal Tahir'in eserleri: Göl İnsanları, Sağırdere, Kadınlar Koğuşu, Esir Şehrin İnsanları, Devlet Ana, Yorgun Savaşçı, Rahmet Yolları Kesti. Yaşar Kemal'in eserleri: Teneke, İnce Memed, Ağrı Dağı Efsanesi, Orta Direk, Çakırcalı Efe, Fırat Suyu Kan Akıyor, Yer Demir Gök Bakır, Yusufçuk Yusuf. Bu eserler, genellikle büyük şehirlere göçün ortaya çıkardığı sorunlar ve sosyalizm gibi temaları işler.

Toplumcu şairler, toplumcu gerçekçi veya toplumcu-gerçekçi akıma mensuptur. Bu akım, Marksizm, sosyalizm ve materyalizme bağlı bir anlayış olup, işçi, emekçi ve köylü sınıfının ezildiği temel düşüncesinden hareket eder.

Ekmek Kavgası, Türk yazar Orhan Kemal'in 1949 yılında yayımlanan ilk hikâye kitabına aittir. Dolayısıyla, "Ekmek Kavgası" ve içerdiği hikâyeler, 1940'ların sonu ve 1950'lerin başı dönemine aittir.

Metin Eloğlu, Garip ve İkinci Yeni akımlarına dahil edilse de ikisinden de ayrı bir çizgi tutturmuştur. Eloğlu, Garip akımının etkisinde kalarak şiire başlamış, Garipçilerin kurallarını kendine göre uygulamış ve onları çarpıcı bir şekilde değerlendirmiştir. 1960’lı yıllarda İkinci Yeni sarsıntısı atlatılmak üzereyken, şiirini değiştirmek, yenilemek ihtiyacını hissetmiş ve kelime seçiminde daha titiz davranmıştır. Metin Eloğlu, hiçbir akıma bağlı olmadan şiirlerini yazmıştır.

Toplumcu gerçekçilikte olay örgüsü, toplumun sorunlarını ve sınıf mücadelesini merkeze alır. Eserlerde genellikle şu unsurlar öne çıkar: Yoksulluk, ağır çalışma koşulları, hastalık ve işçilerin uğradığı haksızlıklar gibi temalar işlenir. Devrimci işçi sınıfı, proletarya ve emekçi sınıfın sözcülüğü yapılır. Bireysel başkaldırı, kitlesel bir boyut kazanır ve kitleler eserlere dahil edilir. Olumlu kahramanlar, kişisel çıkarlarını toplumsal çıkarlarla bütünleştirmiş karakterler olarak tasvir edilir. Toplumcu gerçekçilik, sanatı toplumun faydası için kullanmayı amaçlar ve eserlerde eğitici bir işlev ön plandadır.

Toplumcu gerçekçilikte kullanılan anlatım teknikleri şunlardır: Paralel ve simetrik akışlar: Şiirde Rus şair Mayakovski'den gelen etkiler görülür. Gerçekçilik: Konular olduğu gibi aktarılır, doğaüstü ve abartılı mesajlardan kaçınılır. İdeolojik içerik: Eserlerde siyasi ideolojiler belirgin bir şekilde ön plana çıkar. Yalın dil: Halkın anlayacağı bir anlatım benimsenir. Köylü ağızları ve yöresel söyleyişler: Eserlerde bu unsurlara yer verilir. Çoklu anlatıcı ve bakış açısı: Eserde farklı anlatıcılar ve bakış açıları bir arada kullanılır. Toplumcu gerçekçilik, sadece anlatım teknikleriyle değil, aynı zamanda ideolojik ilkelerle güzelduyusal ilkelerin birleşimi ile karakterizedir.

Erdal Öz, toplumsal gerçekçi edebiyat akımı içerisinde yer almaktadır. 1970 sonrasında bu akıma yönelen Öz, 12 Mart döneminde hukuk dışı uygulamalarla karşılaşan tutukluların yaşamlarından kesitler sunmuştur.

Maksim Gorki'nin "Ana" romanı, birkaç önemli nedenle değerlidir: Toplumcu gerçekçiliğin başyapıtlarından biri olarak kabul edilir. Rus işçi sınıfının devrimci mücadelesini ve 1905 Devrimi öncesindeki toplumsal ve politik ortamı yansıtır. Ana karakterinin dönüşümü ile dikkat çeker; başlangıçta cahil ve korkulu olan Ana, oğlunun etkisiyle devrimci bir bilinç kazanır ve "halkın anası" haline gelir. Sosyalizm ideolojisini ve kolektif mücadeleyi vurgular. Propaganda aracı olarak da görülmüştür; işçi sınıfının mücadelesini destekler. Dünya çapında birçok dile çevrilmiş ve özellikle sosyalist ülkelerde büyük bir popülerlik kazanmıştır. Ekim Devrimi'ne giden süreçte önemli bir rol oynamıştır.

Markopaşa dergisi, toplumcu-gerçekçi mizah akımına aittir. Dergi, 1946-1950 yılları arasında Sabahattin Ali, Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz tarafından yayımlanmıştır.

Metin İlkin, toplumcu gerçekçi akıma mensuptur.

Cevdet Kudret, Yedi Meşale edebiyat topluluğunun kurucuları arasında yer almaktadır.

"Sesini Kaybeden Şehir" şiiri, herhangi bir edebi akıma ait değildir. Bu şiir, Türk şair Nazım Hikmet Ran tarafından yazılmıştır ve onun edebi kişiliği ve tarzı ile ilişkilidir. Nazım Hikmet Ran, edebiyatımızda serbest ve toplumcu gerçekçi şiirin öncüsü olarak kabul edilir.