SözcükTürleri

Tür kayması ve anlam kayması farklı dil bilgisi kavramlarıdır. Tür kayması, bir kelimenin yanlış türde kullanılmasıdır. Örneğin, bir isim yerine fiil kullanılması veya tam tersi durumlar tür kaymasıdır. Anlam kayması, bir cümlede kullanılan zaman veya kip ekinin, cümlenin anlamıyla uyumsuz olmasıdır. Fiilin bir zamana göre çekimlenip başka bir zamanı kastetmesi durumudur. Örnekler: "Yarın Ankara'ya gidiyorum" cümlesinde, fiil şimdiki zaman ekini almış ancak "yarın" kelimesi gelecek zamanı ifade ettiği için anlam kayması vardır. "Halam yangın çıkınca beni kundağa sarıp dışarı fırlıyor" cümlesinde, fiil geniş zaman ekini almış ancak "fırlamış" ifadesi geçmiş zamanı ifade ettiği için anlam kayması vardır.

Yapma kelimesinin cümlede kullanımına bazı örnekler: "Köşede bir piyano, piyanonun üstünde yapma çiçekler." "Bunu asla yapmam." "Ryan'a bana yaptığını yapmana izin vermeyeceğim!" "Yemek yapmanın ne kadar zor olduğunu bilmiyor." "Ve ben de ona ağabeylik yapmaya çalışıyorum." "Birkaç görüşme yapmam gerek." "Beni suçladıkları şeylerin yarısını yapmayı aklım almıyor bile!" "Uyumuş gibi yapmak." "Bu kızı sana yapacağız." "İlk ve ortaöğrenimini Anadolu'da yapmıştır."

Ki kelimesi, cümledeki kullanımına bağlı olarak edat veya bağlaç olarak kullanılabilir. Ki'nin edat olarak kullanıldığı durumlar: Açıklama veya aidiyet ifade eder. Sıfat veya zamir gibi işlev görür. Ki'nin bağlaç olarak kullanıldığı durumlar: İki cümle veya düşünceyi birbirine bağlar. Anlam olarak bir açıklama, sonuç veya vurgu yapma görevi taşır. Ki'nin edat mı, bağlaç mı olduğunu anlamak için cümledeki bağlamı ve yazımı dikkate alınmalıdır.

Topluluk isimleri, biçimce tekil, anlamca çoğul isimlerdir. Yani, "-ler, -lar" çoğul eki almadığı halde anlam olarak birden fazla varlığı ifade eden isimler topluluk isimleridir. Bazı topluluk isimleri şunlardır: ordu; sürü; aile; orman; halk; ulus; takım; heyet; kurultay; grup.

Deyim ve birleşik fiil arasındaki temel fark, oluşum ve anlam özellikleridir: Birleşik Fiiller: En az iki sözcüğün birleşimiyle oluşur. Fiillerden en az biri fiil olmalıdır. Üç ana kategoriye ayrılır: kurallı, yardımcı eylemle yapılan ve anlamca kaynaşmış (deyimleşmiş) birleşik fiiller. Deyimler: Genellikle ad soylu bir sözcükle bir fiilin kalıplaşıp anlamca kaynaşmasıyla oluşur. Çoğu mecazlıdır ve deyim sayılır. İkili birleşik fiiller de olabilir. Örnekler: Birleşik Fiil: "Yarın arkadaşlar gelebilir" (yeterlilik fiili). Deyim: "Ameliyat olacağını öğrenince etekleri tutuştu".

Çoğul atlara örnek olarak "atlar" kelimesi verilebilir. Çoğul isimler, aynı türden birden fazla varlığın adı olan sözcüklerdir. Bazı çoğul ad örnekleri: oyuncaklar; keçiler; kalemler; bardaklar; kuşlar; kitaplar.

"Kuşlar uçar uzak ve sıcak diyarlara" dizesinde yüklem olarak "uçar" fiili kullanılmıştır.

50 sıfat örneği: 1. Niteleme sıfatları: kırmızı; hızlı; güzel; tembel; temiz. 2. Belirtme sıfatları: işaret sıfatları: bu, hangi; sayı sıfatları: bin, iki; belgisiz sıfatlar: birkaç, her; soru sıfatları: kaç, nasıl. Örnekler: birkaç adım sonra durdu; her zaman teyzeni ziyarete gidebilir; kimi çocuklar havuzda yüzüyor, kimileri de top oynuyordu; bir gün elbet köyüme döneceğim; salondaki bazı masaları dışarıya taşıyalım. Daha fazla örnek için şu kaynaklar kullanılabilir: turkceodevim.com; twinkl.co.uk; ozelhuzurevi.com.tr.

İngilizce işaret zamirleri ve sıfatları ayırt etmek için şu özelliklere dikkat edilebilir: İşaret zamirleri tek başına durur. İşaret sıfatları kendilerinden sonra gelen isimleri değiştirir. Eğer bir isim gösterilenden hemen sonra geliyorsa, bu bir sıfattır. İşaret zamirlerinden sonra isimlerin tekrarlanması yaygın bir hata iken, işaret sıfatlarını isimsiz bırakmak da yaygın bir hatadır. Bazı işaret zamirleri ve sıfatları örnekleri: Zamir: "This is my dog" (Bu benim köpeğim). Sıfat: "This cold" (Bu soğuk). Zamir: "These can be his cars" (Bunlar, onun arabaları olabilir). Sıfat: "These new" (Bu yeni). Sık kullanılan işaret zamirleri: "this", "that", "these", "those".

Sözcük türleriyle ilgili çıkmış sorular için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: yksedebiyat.org sitesinde 2001, 2002, 2003, 2004, 2005 ve 2006 yıllarına ait ÖSS soruları bulunmaktadır. youtube.com'da "Sözcük Türleri - Çıkmış ÖSYM Soruları - Detaylı Soru Çözümleri" başlıklı bir video mevcuttur. klasikhoca.com sitesinde TYT için sözcük türleriyle ilgili çıkmış sorular PDF formatında sunulmaktadır. wordwall.net sitesinde sözcük türleriyle ilgili çıkmış sorular içeren bir kaynak bulunmaktadır.

Geçen süre zarfı, bir eylemin ne kadar süre gerçekleştiğini belirten zarflardır. Bazı geçen süre zarfı örnekleri: "Bütün gün bu rapor üzerinde çalıştım"; "Havaalanında bir süre bekledi"; "Çocukluğumuzdan beri arkadaşız"; "Yağmur akşam boyunca devam etti". Süre zarfları, "-leyin" (sabahleyin, akşamleyin), "-lErİ" (sabahları, akşamları), "-İn" (yazın, kışın) gibi eklerle de oluşturulabilir.

Henüz kelimesi, zaman zarfı olarak kullanıldığı için zarftır. Zaman zarfları, fiile (veya zarfı olduğu başka kelimelere) sorulan “ne zaman”, “ne kadar süre” sorusuna cevap verir. Örnekler: "Az önce gitmişti." "Henüz işimiz bitmedi." "Kendimi henüz sınav için hazır hissetmiyorum."

Niteleyen ve nitelenen kavramları, dilbilgisinde sıfatlar (ön adlar) ile ilişkilidir. - Niteleyen: Varlıkların durumlarını, biçimlerini, özelliklerini, renklerini kısaca "nasıl" olduklarını bildiren sıfatlardır. - Nitelenen: Sıfatların nitelediği varlıklardır. Örnekler: - Niteleyen: "Kırmızı", "uzun", "çalışkan". - Nitelenen: "Kırmızı araba", "uzun adam", "çalışkan öğrenci". Niteleme sıfatları, isme sorulan "Nasıl?" sorusuna cevap verir.

Basit tamlama, tek sözcüklü tamlama anlamına gelir ve dilbilgisinde böyle bir tamlama türü bulunmamaktadır. Tamlamalar, en az iki kelimeden oluşur. İki ana tamlama türü vardır: 1. Sıfat tamlaması. 2. İsim tamlaması.

Altı çizili zamirlerin türleri: 1. Misafirlerin kimde kalacağına henüz karar veremedik. (Soru Zamiri) 2. Bu akşam size misafir olarak gelmek isteriz. (İşaret Zamiri) 3. Sınıfta hiç kimse ödevini vaktinde yapmamış. (Belgisiz Zamir) 4. Toplantıda siz neden konuşmadınız? (Kişi Zamiri) 5. Sekreter olabilmem için benim çok iyi bir torpil bulmam gerekir. (Kişi Zamiri) 6. Bugünlerde buralara çok fazla araç gelmeye başladı. (İşaret Zamiri) 7. Herkeste bir özgüven patlaması yaşanıyor. (Belgisiz Zamir) 8. Düğün alışverişini nereden yapmayı düşünüyorsunuz? (Soru Zamiri) Açıklama: - Soru Zamiri: Soru yoluyla bir şeyleri öğrenmeyi amaçlar (örneğin, "kim", "ne", "nereye"). - İşaret Zamiri: Belirli bir nesneyi veya kişiyi işaret eder (örneğin, "bu", "şu", "o"). - Belgisiz Zamir: Belirli olmayan kişi veya nesneleri ifade eder (örneğin, "kimse", "herkes", "birileri"). - Kişi Zamiri: "Ben", "sen", "o", "biz", "siz", "onlar" gibi sözcüklerdir.

Soru zarfları ve soru edatları aynı şey değildir. Soru zarfları, fiillerin ne zaman, nasıl, niçin yapıldığını soran kelimelerdir. Soru edatları ise "mı, mi" gibi soru anlamı taşıyan edatlardır. Dolayısıyla, soru zarfları fiillerle, soru edatları ise diğer kelimelerle ilgili soru anlamı taşır.

Sıfatlar, kişi eki almaz. Sıfatlar, isimlerin özelliklerini, sayılarını, konumlarını ve diğer niteliklerini belirtir. Ancak, sıfatlar bazı eklerle anlam değiştirebilir: Türemiş sıfatlar, isim ve fiil kök ve gövdelerine çeşitli yapım eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. Küçültme sıfatları, "-cik", "-ce", "-(i)msi", "-(i)mtırak" ekleriyle yapılır. Pekiştirme sıfatları, sıfat olan sözcüğün ünlüye kadarki ilk hecesi alınıp "m, p, r, s" harflerinden uygun olanı getirilmesiyle oluşturulur.

"Pazardaki" kelimesinde fiilimsi bulunmamaktadır. Fiilimsiler, fiillere getirilen özel eklerle oluşturulan ve cümlede isim, sıfat veya zarf olarak görev yapan sözcüklerdir. Fiilimsi türleri: İsim-fiil (mastar): "-ma / -me, -mak / -mek, -ış / -iş / -uş / -üş" ekleriyle oluşturulur. Sıfat-fiil (ortaç): "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş" ekleriyle oluşturulur. Zarf-fiil (ulaç): "-ken, -alı, -madan, -ince, -ip, -arak, -dıkça, -e, -r...-maz, -casına, -meksizin, -dığında" ekleriyle oluşturulur.

Sıfat yapan ki, Türkçede sıklıkla karşılaşılan ve kullanılan ekler arasında yer alır. Sıfat yapan ki ekinin özellikleri: Önüne genellikle isim gelir, aksi durumda isimleştirilmiş sıfat halini alır. Önüne geldiği ismin zamanını ve yerini belirtmek amacı ile kullanılır. Her zaman bitişik yazılır. Pratik olarak, önüne geldiği isme "hangi" sorusunun sorulması ile bulunur. Örnek cümleler: Dünkü sınav çok zordu. Aklımdaki şüpheler hiç bitmiyor. Sokaktaki çocuklara toplumun sahip çıkması oldukça önemlidir. Ayrıca, ilgi zamiri olan ki ve bağlaç olan ki ekleri ile karıştırılabilir.

Zarflar ve sıfatların ortak özellikleri: Tek başlarına kullanıldıklarında isim görevindedirler. Cümlede zarf veya sıfat görevi, kullanımlarına bağlı olarak belirlenir. Pek çok sıfat aynı zamanda zarf olarak da kullanılabilir. Örnekler: "Hızlı" kelimesi, "Arkadaşım, İngilizce’yi hızlı öğrendi" cümlesinde zarf, "Arkadaşım, hızlı arabaları çok seviyor" cümlesinde ise sıfat görevindedir. "Çok" kelimesi, "Bu hafta hava sıcaklığı çok düşecekmiş" cümlesinde miktar zarfı, "Çok zor bir soru olmuş" cümlesinde ise sıfat olarak kullanılmıştır.