SosyalSistemler

Tımar sistemi, Osmanlı Devleti'nde 14. yüzyıldan itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Tımara dair en eski belgeler ise I. Murat (ö. 1389) dönemine dair bir vakıf senedine, I. Beyazıt (ö. 1403) dönemine ait bir kayda ve II. Murat (ö. 1451) dönemine ait bir tahrire dayanmaktadır. Ayrıca, Osman Bey (ö. 1326) ve Orhan Bey (ö. 1362) zamanında komutanlara “yurtluk” ismi altında timarlar dağıtıldığı bilinmektedir.

Hayır, Osmanlı'da devşirme ve kul sistemi aynı değildir. Kul sistemi, Osmanlı Devleti'nde doğrudan padişaha bağlı olan askeri ve bürokratik sınıfı ifade eder. Devşirme sistemi ise, Osmanlı'da özellikle Hristiyan ailelerden alınan çocukların devlet hizmetine kazandırılmasını hedefleyen bir uygulamadır. Dolayısıyla, kul sistemi daha geniş bir insan topluluğunu kapsarken, devşirme sistemi daha belirli bir insan grubunu hedefler.

Osmanlı İmparatorluğu'nda "sipahi" iki farklı anlamda kullanılmıştır: 1. Tımarlı Sipahi: Osmanlı ordusunun ağır süvari sınıfı askeridir. 2. Kapıkulu Sipahisi: Padişahın özel ordusunu oluşturan Hassa Ordusu'nun süvari sınıfını oluşturan birliklere verilen addır.

Devşirme sisteminde 9 yaşından küçük ve 16 yaşından büyük olanlar devşirilmezdi.

Yönetim sosyolojisi, büyük ve küçük sosyal sistemlerde sosyal yönetim mekanizmalarını ve yönetim süreçlerini inceleyen bir sosyoloji bilim dalıdır. Bu bilim dalı, toplum, örgütler, sosyal gruplar ve bireylerin yönetimsel davranışlarını, sosyal etkileşimlerini ve yönetim süreçlerinin sosyal sonuçlarını araştırır. Ayrıca, üretim ve yönetim modelleri, küreselleşmenin işgücü ve toplum üzerindeki etkileri gibi konuları da ele alır.

Ayanlık sistemi, Osmanlı İmparatorluğu'nda 18. yüzyıldan itibaren güç kazanan, taşra şehir ve kasabalarında devlet yönetimi ile toplum arasında ilişkileri düzenleyen bir sistemdir. Ayan olarak adlandırılan kişiler, vergi veya asker toplama gibi işlerden sorumlu yerel yöneticilerdir. Ayanlık sisteminin ortaya çıkmasının bazı nedenleri: Tımar sisteminin bozulması; Uzun savaşlar nedeniyle merkezi yönetimin kontrolü kaybetmesi; Ekonomik zorunluluklar. Ayanların bazı görevleri: Vergi tahsili; Asker yazılması ve sevki; Seferlerde lojistik hizmetler; Eşkıya takibi. Ayanlık sistemi, 2. Mahmut döneminde Sened-i İttifak ile resmileştirilmiş, ancak daha sonra Tanzimat sonrasında oluşturulan vilayet, liva ve kaza idare meclislerinde görev alarak varlığını sürdürmüştür.

1950'den sonra örgüt davranış biçiminde insan ilişkileri yaklaşımı, çalışanların sosyal ve duygusal ihtiyaçlarını dikkate alarak, iş yerinde verimliliği ve çalışan memnuniyetini artırmayı hedefler. İnsan ilişkileri yaklaşımının temel ilkeleri: Örgütün toplumsal yapısı: Örgüt, birden fazla insandan oluşan bir toplumdur ve her bireyin kendine özgü değerleri ve düzeni vardır. İşgörenin önemi: Örgütün en önemli varlığı işgörendir ve örgütün verimi, tek tek işgörenlerin veriminin toplamına bağlıdır. Sosyal ilişkilerin etkisi: Çalışanların sosyal ilişkileri ve sosyal ihtiyaçları, iş yerindeki verimlilik ve memnuniyet üzerinde büyük etkiye sahiptir. Kararlara katılım: Çalışanların kararlara katılımının sağlanması, moral ve verimliliği olumlu yönde etkiler. Bu yaklaşımın öncüleri arasında Elton Mayo, Fritz J. Roethlisberger ve Douglas McGregor bulunur.

Sosyal hizmette planlı değişim süreci, müracaatçı sistemlerinde ve müracaatçıların içinde bulunduğu sosyal sistemlerde değişim yaratma sürecidir. Bu süreç yedi aşamadan oluşur: 1. Tanışma/Bağlantı Kurma: Sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçı arasında mesleki ilişkinin kurulması. 2. Ön Değerlendirme: Müracaatçının durumunun anlaşılması ve sorunun doğasının belirlenmesi. 3. Planlama: Gelecekteki hedefler, alternatifler ve eylem adımları üzerine rasyonel kararlar alınması. 4. Uygulama: Planın hayata geçirilmesi, müracaatçı ve sosyal hizmet uzmanının birlikte çalışması. 5. Son Değerlendirme: Belirlenen hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediğinin değerlendirilmesi. 6. Sonlandırma: Sosyal hizmet uzmanı ile müracaatçı arasındaki çalışmanın sona erdirilmesi. 7. İzleme: Müracaatçının hala hedeflerini takip edip etmediğini ve kazandığı becerileri kullanıp kullanmadığını kontrol etme.

Kul sistemi, Osmanlı Devleti'nde padişaha doğrudan bağlı olan askeri ve bürokratik sınıfı ifade eder. Bu sistem, iki temel unsurdan oluşur: 1. Kapıkulu Ocakları: Yeniçeriler, sipahiler, cebeciler, topçular gibi doğrudan padişahın hizmetinde bulunan ve maaşlarını hazineden alan askeri birlikler. 2. Enderun: Padişahın özel hizmetkarlarının ve devlet adamlarının yetiştirildiği, Topkapı Sarayı'ndaki okul. Kul sistemi, Osmanlı'nın merkeziyetçi devlet anlayışının temel taşlarından biri olup, kalıtsal bir soylular sınıfının ortaya çıkmasını engellemiştir.

Çin Sosyal Kredi Sistemi, bireylerin, işletmelerin ve hükümet kurumlarının güvenilirliğini değerlendirmek için tasarlanmış bir kredi derecelendirme sistemidir. Nasıl çalışır: 1. Veri Toplama: Sistem, finansal ve hükümet kayıtları, online kredi platformları gibi çeşitli kaynaklardan veri toplar. 2. Puanlama: Toplanan veriler analiz edilerek her bireye, işletmeye ve kuruma bir sosyal kredi puanı verilir. 3. Ödüller ve Cezalar: Yüksek puan alanlar, vergi indirimleri, iş promosyonları veya daha iyi faiz oranları gibi ödüller kazanırken, düşük puan alanlar kredi reddi, seyahat kısıtlamaları veya kamuya açık utanç gibi cezalarla karşılaşır. 4. Kara Listeler: Çeşitli ihlaller nedeniyle kara listeye alınan işletmeler ve bireyler, sistemden çıkarılmaları zor olsa da, genellikle iki ila beş yıl içinde listeden çıkarılabilirler. Sistem, ayrıca çevrimiçi izleme ve surveillance gibi yöntemlerle de desteklenir.