SosyalSistemler

Osmanlı'da himaye sistemi, gayrimüslim Osmanlı vatandaşlarının yabancı devletlerin vatandaşlığına geçmesi ve bu devletlerin koruması altına girmesi anlamına gelir. Bu sistem, kapitülasyon antlaşmaları ile tanınan hakların genişletilmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Manda sistemi ise, Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı sonrası yenilmesi üzerine, gelişmemiş veya geri kalmış bölgelerin gelişmiş devletlerin denetimine bırakılması olarak uygulanmıştır.

Tımar sistemi, Osmanlı İmparatorluğu'nda çeşitli işlevler üstlenmiştir: 1. Toprak Yönetimi: Devlete ait toprakların verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamış, arazilerin boş kalmasını önlemiş ve maksimum verimlilik elde edilmiştir. 2. Vergi Toplama: Tımar sahipleri, kendilerine verilen toprakların vergilerini toplayarak devletin gelirini sağlamışlardır. 3. Asker Yetiştirme: Tımar sahipleri, topladıkları vergi gelirine göre atlı asker (cebelü) yetiştirerek orduya katılmışlardır. 4. Güvenlik: Tımar sahipleri, kendi bölgelerinde güvenlikten sorumlu olmuş ve devlet otoritesini korumuşlardır. 5. Göçebelerin Yerleştirilmesi: Tımar sistemi, göçebe yaşayan Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesini sağlamıştır.

Ortaçağ ve Yeniçağ arasındaki temel farklar şunlardır: Ortaçağ, 5. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar süren bir dönemdir. Yeniçağ ise 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar devam eden bir dönemdir.

Tımar sistemi, I. Murat döneminde ilk kez uygulanmıştır.

Devşirme ve kul sistemleri Osmanlı'da aynı kavramı ifade etmez, ancak birbirleriyle ilişkilidir. Devşirme sistemi, Osmanlı Devleti'nde asker ve yönetici olarak görev yapmak üzere Hristiyan ahali arasından erkek çocuklarının seçilmesi ve yetiştirilmesidir. Kul sistemi ise, sarayda ve devlet hizmetinde kullanılmak üzere kölelerden gençler yetiştiren bir kurumdur.

Osmanlı İmparatorluğu'nda "sipahi" iki farklı anlamda kullanılmıştır: 1. Tımarlı Sipahi: Osmanlı ordusunun ağır süvari sınıfı askeridir. 2. Kapıkulu Sipahisi: Padişahın özel ordusunu oluşturan Hassa Ordusu'nun süvari sınıfını oluşturan birliklere verilen addır.

Yönetim sosyolojisi, büyük ve küçük sosyal sistemlerde sosyal yönetim mekanizmalarını ve yönetim süreçlerini inceleyen bir sosyoloji bilim dalıdır. Bu bilim dalı, toplum, örgütler, sosyal gruplar ve bireylerin yönetimsel davranışlarını, sosyal etkileşimlerini ve yönetim süreçlerinin sosyal sonuçlarını araştırır. Ayrıca, üretim ve yönetim modelleri, küreselleşmenin işgücü ve toplum üzerindeki etkileri gibi konuları da ele alır.

Devşirme sisteminde 9 yaşından küçük ve 16 yaşından büyük olanlar devşirilmezdi.

1950'den sonra örgüt davranış biçiminde insan ilişkileri yaklaşımı, örgütleri sosyal sistemler olarak ele alarak, çalışanların duygularının ve sosyal gruplarının iş verimliliği ve tatmin üzerindeki etkisini vurgulamıştır. Bu yaklaşımda öne çıkan bazı unsurlar şunlardır: - Grup dinamikleri: Doğal iş gruplarının iş verimliliği ve iş tatmini üzerinde etkili olduğu kabul edilmiştir. - İnsan odaklı yönetim: Çalışanların ekonomik ihtiyaçlarının yanı sıra sosyal gereksinimlerinin de karşılanması gerektiği savunulmuştur. - İletişim ve katılım: Karar alma süreçlerine astların katılımı ve dikey-yatay haberleşme yoluyla güven ortamının yaratılması önerilmiştir. Bu dönemle birlikte, örgütsel davranış alanı psikoloji, sosyoloji ve sosyal psikolojinin katkılarıyla disiplinlerarası bir yaklaşımla ele alınmaya başlanmıştır.

Ayanlik sistemi, Osmanlı Devleti'nde 18. yüzyıldan itibaren güç kazanmaya başlayan yerel toprak beylerini ifade eder. Ayanlik sisteminin temel özellikleri: - Ayanlar, bulundukları bölgelerin ileri gelenleri olup, devlet ile halk arasında aracı rolü oynarlardı. - Vergi toplama, asker çıkarma ve emniyetin sağlanması gibi konularda devlete yardımcı olurlardı. - Ayanların devlet üzerinde resmî bir nüfuzları yoktu, ancak merkezi yönetim gerektiğinde onlardan istifade ederdi. Sistemin kaldırılması: Ayanlık, 19. yüzyılın başlarında İkinci Mahmud döneminde kaldırılmış ve yerine şehir kethüdâlığı kurulmuştur.

Sosyal hizmette planlı değişim süreci, müracaatçı sistemlerinde ve müracaatçıların içinde bulunduğu sosyal sistemlerde değişim yaratma sürecidir. Bu süreç yedi aşamadan oluşur: 1. Tanışma/Bağlantı Kurma: Sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçı arasında mesleki ilişkinin kurulması. 2. Ön Değerlendirme: Müracaatçının durumunun anlaşılması ve sorunun doğasının belirlenmesi. 3. Planlama: Gelecekteki hedefler, alternatifler ve eylem adımları üzerine rasyonel kararlar alınması. 4. Uygulama: Planın hayata geçirilmesi, müracaatçı ve sosyal hizmet uzmanının birlikte çalışması. 5. Son Değerlendirme: Belirlenen hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediğinin değerlendirilmesi. 6. Sonlandırma: Sosyal hizmet uzmanı ile müracaatçı arasındaki çalışmanın sona erdirilmesi. 7. İzleme: Müracaatçının hala hedeflerini takip edip etmediğini ve kazandığı becerileri kullanıp kullanmadığını kontrol etme.

Kul sistemi, Osmanlı Devleti'nde padişaha doğrudan bağlı olan askeri ve bürokratik sınıfı ifade eder. Bu sistem, iki temel unsurdan oluşur: 1. Kapıkulu Ocakları: Yeniçeriler, sipahiler, cebeciler, topçular gibi doğrudan padişahın hizmetinde bulunan ve maaşlarını hazineden alan askeri birlikler. 2. Enderun: Padişahın özel hizmetkarlarının ve devlet adamlarının yetiştirildiği, Topkapı Sarayı'ndaki okul. Kul sistemi, Osmanlı'nın merkeziyetçi devlet anlayışının temel taşlarından biri olup, kalıtsal bir soylular sınıfının ortaya çıkmasını engellemiştir.

Çin'deki Sosyal Kredi Sistemi, bireylerin ve işletmelerin davranışlarını izleyerek güvenilirlik seviyelerini değerlendirmeyi amaçlar. Bu sistem şu şekilde çalışır: 1. Veri Toplama: Piyasa kurum ve kuruluşlarının sicil kayıtları, vergi ödeme bilgileri, internet kullanıcılarının faaliyetleri gibi çeşitli veriler toplanır. 2. Puanlama: Toplanan veriler doğrultusunda bireylere ve işletmelere puanlar verilir. 3. Uygulama: Puanlar, bireylerin aldığı ayrıcalıkları ve ödülleri belirler. Sistem, kara liste ve kırmızı liste gibi mekanizmaları içerir ve bu listeler, dahil olanların yaptırımlara ve kısıtlamalara maruz kalmasını sağlar.

Çin Sosyal Kredi Sistemi, bireylerin, işletmelerin ve hükümet kurumlarının güvenilirliğini değerlendirmek için tasarlanmış bir kredi derecelendirme sistemidir. Nasıl çalışır: 1. Veri Toplama: Sistem, finansal ve hükümet kayıtları, online kredi platformları gibi çeşitli kaynaklardan veri toplar. 2. Puanlama: Toplanan veriler analiz edilerek her bireye, işletmeye ve kuruma bir sosyal kredi puanı verilir. 3. Ödüller ve Cezalar: Yüksek puan alanlar, vergi indirimleri, iş promosyonları veya daha iyi faiz oranları gibi ödüller kazanırken, düşük puan alanlar kredi reddi, seyahat kısıtlamaları veya kamuya açık utanç gibi cezalarla karşılaşır. 4. Kara Listeler: Çeşitli ihlaller nedeniyle kara listeye alınan işletmeler ve bireyler, sistemden çıkarılmaları zor olsa da, genellikle iki ila beş yıl içinde listeden çıkarılabilirler. Sistem, ayrıca çevrimiçi izleme ve surveillance gibi yöntemlerle de desteklenir.