Radyasyon

En tehlikeli elektromanyetik dalgalar arasında X-ışınları, gama ışınları ve ultraviyole ışık öne çıkmaktadır. - X-ışınları ve gama ışınları, kısa dalga boylarına sahip olup, canlı dokulara kolayca zarar verebilirler. - Ultraviyole ışık ise güneş yanığı, cilt kanseri ve retina hasarına yol açabilir. Ayrıca, mikrodalgalar da iyonlaştırıcı olmasalar da, yüksek güçlerinde dolayı tehlikeli olabilirler.

Çernobil'de kaza anında ve sonrasında toplam 4.000 - 93.000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. Ayrıca, Çernobil faciasının etkileri nedeniyle yaklaşık 200 bin kişinin doğrudan ya da dolaylı olarak öldüğü bazı bağımsız araştırmalarca belirtilmektedir.

Evet, gama ışınları tehlikelidir. Gama ışınları, iyonlaştırıcı radyasyon olup, yüksek enerjileri nedeniyle elektronları atomlardan uzaklaştırabilir ve canlı hücrelere zarar verebilir. Ancak, düşük dozlarda ve hedeflenen şekilde kullanıldığında, gama ışınları tıbbi teşhis ve tedavilerde, ayrıca gıda ve tıbbi ekipmanların sterilizasyonunda da faydalıdır.

Disfajinin (yutma güçlüğünün) en sık nedenleri arasında şunlar bulunur: 1. Nörolojik hastalıklar: İnme, Parkinson, ALS ve multiple skleroz gibi hastalıklar yutma kaslarını etkileyebilir. 2. Reflü: Yemek borusundaki tahriş ve daralma disfajiye yol açabilir. 3. Yemek borusu darlıkları: Özofagus kanseri, striktürler veya web oluşumları yutmayı zorlaştırabilir. 4. Kas hastalıkları: Miyastenia Gravis, skleroderma gibi hastalıklar disfajiye neden olabilir. 5. Baş ve boyun kanserleri: Radyoterapi veya cerrahi sonrası yutma fonksiyonları bozulabilir. Bu nedenler dışında genetik ve doğumsal anomaliler de disfajiye yol açabilir.

PET taraması, düşük dozda radyasyon içerdiği için genellikle güvenli kabul edilir. Ancak, bazı riskler ve yan etkiler de mevcuttur: 1. Alerjik Reaksiyonlar: Radyoaktif glikoz enjeksiyonu nadiren alerjik reaksiyonlara yol açabilir. 2. Enjeksiyon Bölgesinde Rahatsızlık: Enjeksiyon bölgesinde hafif ağrı, kızarıklık veya şişlik oluşabilir. 3. Böbrek Fonksiyonları Üzerindeki Etkiler: İyot içeren kontrast maddeler böbrek fonksiyonlarını etkileyebilir. 4. Radyasyon Maruziyeti: Uzun vadede sık tekrarlanan taramalar kanser riskini artırabilir, ancak bu risk genellikle çok düşüktür. Hamileler ve emziren anneler için PET taraması önerilmez. PET taraması öncesi ve sonrası doktorunuzun talimatlarına uymanız önemlidir.

Pripyat şehri, 1986 yılında Çernobil Nükleer Santrali'nde meydana gelen kaza sonucu terk edildi. Patlama sonrası radyasyon nedeniyle şehirde yaşayan yaklaşık 49 bin kişi, iki gün içerisinde tahliye edildi.

Ultraviyole (UV) ışınlarının zararları şunlardır: 1. Cilt Kanserleri: UV ışınları, melanom ve melanom dışı deri kanserleri (bazal hücreli karsinom ve skuamöz hücreli karsinom) gibi cilt kanserlerine neden olabilir. 2. Göz Problemleri: UV, konjonktivada enflamasyon, korneada keratit ve pterjiyum, katarakt, yaşa bağlı makula dejenerasyonu ve glokom gibi göz hastalıklarına yol açabilir. 3. Güneş Yanığı: UV ışınlarına fazla süre maruz kalmak, güneş yanığına ve cildin erken yaşlanmasına neden olabilir. 4. Bağışıklık Sistemi Zayıflaması: UV ışınları, vücudun doğal bağışıklık savunmasını zayıflatabilir. 5. Genetik Hasar: UV, DNA'da mutajenik değişiklikler yaparak genetik hasara yol açabilir.

Nükleer enerji, çeşitli nedenlerle tehlikeli kabul edilir: 1. Radyoaktif Atıklar: Nükleer santrallerde üretilen radyoaktif atıklar, uzun yarı ömürleri nedeniyle binlerce yıl boyunca tehlikeli kalır ve uygun şekilde depolanması zordur. 2. Nükleer Kazalar: Nükleer santrallerde meydana gelebilecek kazalar, radyoaktif maddelerin çevreye yayılmasına neden olabilir. 3. Sağlık Sorunları: Radyasyon maruziyeti, uzun vadede kanser riskini artırabilir ve yüksek dozda radyasyon organ hasarlarına ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açabilir. 4. Doğal Afetlere Karşı Savunmasızlık: Nükleer santraller, depremler, tsunamiler gibi doğal afetler karşısında büyük risk taşır ve bu tür durumlar radyoaktif maddelerin çevreye yayılmasına neden olabilir. 5. Silahlanma Riski: Nükleer enerji teknolojisinin yayılması, nükleer silahların üretimi için bir altyapı sağlayabilir ve bu da uluslararası ilişkilerde gerilime yol açabilir.

Radyasyondan Korunma Danışmanı, Nükleer Düzenleme Kurumu tarafından atanır.

Dalganın en tehlikeli hali, iyonlaştırıcı radyasyon içeren dalga boylarına sahip olanlardır. Ayrıca, kare dalgalar gibi bazı özel dalga türleri de denizcilik ve yüzme alanlarında ciddi tehlikeler oluşturabilir.

Termonükleer bombanın etkileri şu şekilde gerçekleşir: 1. Patlama ve Şok Dalgası: Bombanın patlamasıyla yüksek basınç dalgası oluşur ve bu dalga yıkıma neden olur. 2. Termal Radyasyon (Isı): Patlama anında ateş topu oluşur ve bu top ısı ve ışık yayar. 3. Radyasyon: Patlama anında ve sonrasında çevreye iyonlaştırıcı radyasyon yayılır. 4. Elektromanyetik Darbe (EMP): Yüksek irtifada patlayan bir nükleer bomba, geniş bir alanda elektronik cihazları etkisiz hale getirebilir.

İyonlu ve iyonsuz (iyonlaştırıcı olmayan) radyasyon farklı özelliklere sahiptir ve hangisinin daha iyi olduğu, kullanım amacına bağlı olarak değişir. İyonlu radyasyon, yüksek enerjiye sahiptir ve atomlardan elektron veya başka parçacıklar yayabilir. İyonsuz radyasyon ise daha düşük enerjiye sahiptir ve elektronları daha yüksek enerji seviyelerine uyarabilir. Sonuç olarak, iyonlu radyasyon belirli uygulamalar için daha faydalıyken, iyonsuz radyasyon daha güvenli ve günlük kullanım için uygundur.

Isı transferinde en etkili yöntem, duruma göre değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak radyasyon ısı transferi yöntemi en hızlı ve etkili olarak kabul edilir. Radyasyon, elektromanyetik dalgalar aracılığıyla gerçekleşir ve ısı enerjisinin aktarımı için bir ortama ihtiyaç duymaz.

Biyolojik sistemler içerisinde radyasyona en duyarlı ve dirençli sistemler sırasıyla şunlardır: 1. En duyarlı: Lenfositler, kırmızı kemik iliği hücreleri, dalak, göz lensi, mide ve bağırsak epitel hücreleri, üreme hücreleri. 2. En dirençli: Kas, sinir sistemi, olgun kemik, olgun eritrosit, olgun bağ dokusu, böbrek ve endokrin bez hücreleri.

Canlı rad terimi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Radyasyon Ölçümü: "Rad" terimi, radyasyonun ölçüm birimlerinden biridir ve özellikle atom fiziği ve nükleer mühendislikte kullanılır. 2. Yazılım Geliştirme: "RAD" ayrıca "Rapid Application Development" (Hızlı Uygulama Geliştirme) anlamına da gelir.

Türk Ceza Kanunu (TCK) madde 172 ve 173 birlikte şu şekilde uygulanır: Madde 172: Bir başkasını sağlığını bozmak amacıyla radyasyona tabi tutan kişi, üç yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Madde 173: Atom enerjisini serbest bırakarak bir patlamaya ve bu suretle bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığı hakkında önemli ölçüde tehlikeye sebebiyet veren kişi, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezası ile cezalandırılır.

Mikrodalga fırınların yasaklanma nedeni, sağlık riskleri olarak gösterilen bazı etkileridir. Mikrodalgaların kullanımı sırasında ortaya çıkan radyasyon, hücrelerde değişikliğe sebep olabilecek enerjiye sahip değildir. Ayrıca, mikrodalga fırında pişirilen yiyeceklerin besin değerinde azalma olduğu ve yapısal bozulmalar meydana geldiği bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir. Bu nedenle, mikrodalga kullanımının bazı sağlık sorunlarına katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.

Radyasyonun insan vücuduna etkileri iki ana kategoride incelenir: akut dönem ve geç dönem etkileri. Akut dönemde radyasyon, vücut tarafından emilen doza bağlı olarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açar. Bu etkiler arasında: - Radyasyon yanıkları, ciltte kızarıklık ve saç dökülmesi. - Bulantı, kusma, iştahsızlık ve halsizlik gibi prodromal belirtiler. - İshal ve kramp tarzı karın ağrıları, sindirim sisteminin etkilendiğini gösterir. - Merkezi sinir sisteminin etkilenmesi, baş ağrısı, nöbet geçirme ve bilinç kaybı gibi belirtilerle sonuçlanabilir. Geç dönemde ise radyasyon, kanser riskinin artması gibi daha uzun vadeli etkilere neden olur. Ayrıca: - Genetik mutasyonlar ve üreme hücrelerinde hasar, kısırlığa yol açabilir. - Hamileliğin ilk 3 ayında yüksek doz radyasyon fetüsün ölümüyle sonuçlanabilir. Radyasyona maruz kalmak kesinlikle önerilmez, çünkü iyonlaştırıcı radyasyon DNA'ya zarar vererek ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Radyasyon kazaları, nükleer enerji ve radyasyonun yanlış kullanımı sonucu meydana gelen olaylardır. İşte bazı önemli radyasyon kazaları: 1. Çernobil Nükleer Felaketi (1986): Ukrayna'daki Çernobil Nükleer Santrali'nde yaşanan patlama, atmosfere büyük miktarda radyoaktif madde yayılmasına neden oldu. 2. Fukuşima Nükleer Felaketi (2011): Japonya'nın Fukuşima eyaletinde yaşanan deprem ve tsunami sonrası Fukushima Daiichi Nükleer Santrali'ndeki reaktörler sular altında kaldı ve aşırı ısınma kaynaklı erime meydana geldi. 3. Kyshtym Felaketi (1957): Sovyetler Birliği'ndeki Mayak tesisinde meydana gelen kimyasal patlama, 10 bin kişinin tahliye edilmesine ve 200'den fazla kişinin kanser nedeniyle hayatını kaybetmesine yol açtı. 4. Tokaimura Nükleer Kazası (1999): Japonya'da uranyum yakıtının yanlış kullanımı sonucu yaşanan kazada 667 kişi radyasyona maruz kaldı ve iki kişi hayatını kaybetti. 5. Windscale Yangını (1957): İngiltere'deki Sellafield tesisinde plütonyum üretimi sırasında çıkan yangın, radyoaktif sızıntıya neden oldu.

Türkiye'de radyasyondan korunma ile ilgili kurum, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)'dur.