Radyasyon

Radyasyon onkolojisinde kalite güvencesi, tedavi sürecinin her aşamasında yüksek standartların korunmasını ve hasta güvenliğinin sağlanmasını amaçlayan bir dizi prosedür ve kontrollerden oluşur. Temel bileşenleri: 1. Hasta Spesifik Kalite Güvencesi: Planlanan radyasyon dozunun ve uygulama tekniğinin, hastanın benzersiz anatomisine ve patolojisine göre uyarlandığını doğrulamak. 2. Cihaz Bazlı Kalite Güvencesi: Radyoterapi cihazlarının, her hastanın tedavi planının özel ihtiyaçlarına göre test edilmesi ve kalibre edilmesi. 3. Eğitim ve Sürekli İyileştirme: Personelin radyasyon güvenliği ve kalite kontrol süreçleri konusunda eğitilmesi, ayrıca tedavi planlarının ve sonuçlarının sistematik olarak gözden geçirilmesi. Bu süreçler, radyasyon onkolojisinde hata riskini en aza indirir, tedavi etkinliğini artırır ve düzenleyici standartlara uyumu sağlar.

Ultraviyole (UV) ışınları çeşitli kaynaklardan kaynaklanır: 1. Güneş: Güneş, UV ışınlarının en büyük kaynağıdır ve toplam elektromanyetik radyasyonun yaklaşık %10'unu oluşturur. 2. Yapay kaynaklar: Elektrik arkları, Çerenkov radyasyonu, cıva buharlı lambalar, bronzlaşma lambaları ve siyah ışık gibi yapay kaynaklar UV ışınları üretir. UV ışınları ayrıca kara cisim radyasyonu olarak da adlandırılan sıcak nesnelerin yaydığı radyasyondan da kaynaklanır.

Isı çeşitleri üç ana kategoride incelenir: 1. İletim (Conduction): Isının bir maddeden diğerine doğrudan aktarılmasıdır. 2. Konveksiyon (Convection): Isının gaz veya sıvı bir maddenin içinde dolaşarak aktarılmasıdır. 3. Radyasyon (Radiation): Isının elektromanyetik dalgalar yoluyla boşlukta veya maddeler arasında aktarılmasıdır.

Radyasyonun dozdan bağımsız ve uzun vadede ortaya çıkma riski bulunan etkisine stokastik etki denir.

Polonyumun sigarada olması yasak değildir, ancak kullanımı sınırlıdır ve tehlikeli olarak kabul edilir. Polonyum, tütün yapraklarında doğal olarak bulunan radyoaktif bir maddedir ve sigara dumanıyla birlikte akciğerlere ulaşır.

Van-Allen radyasyon kuşakları Dünya gezegenini korur.

Kurşun gözlükler, radyasyona karşı korunmak için yeterli değildir. Radyasyondan tam koruma sağlamak için kurşun önlük, tiroid kalkanı ve eldiven gibi çeşitli koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır. Ayrıca, radyasyon kaynağından uzak durmak, maruz kalma süresini sınırlamak ve radyasyon ölçüm cihazları kullanmak da önemli korunma yöntemleridir.

X-ışınları, yüksek enerjileri nedeniyle insan ve diğer canlılar için tehlikeli olabilir. X-ışınlarının başlıca tehlikeleri şunlardır: - İyonlaşma: Atomların elektronlarını kopararak iyonlaşmaya neden olur, bu da hücre yapısında değişikliklere ve genetik materyalin hasara uğramasına yol açabilir. - Kanser riski: Aşırı veya uzun süreli maruziyet, genetik mutasyonlara ve kanser gibi ciddi hastalıklara neden olabilir. - Cilt yanıkları: X-ışınlarına hedef olunduğunda, güneş yanığından farklı ve daha zararlı olan radyasyon yanıkları meydana gelebilir. Ancak, tıbbi görüntüleme ve teşhis süreçlerinde X-ışınlarının faydaları da vardır.

Nükleer kimya, atom çekirdeklerinin yapısı, reaksiyonları ve davranışlarıyla ilgilenen bir kimya dalıdır. Bu alanda incelenen temel konular: - Nükleer reaksiyonlar: Atom çekirdeğinin bölünmesi (fisyon) veya birleşmesi (füzyon) gibi süreçler. - Radyasyonlar: Alfa, beta ve gama ışınları gibi nükleer reaksiyonlar sırasında yayılan parçacıklar ve fotonlar. - Radyoaktif izotoplar: Kararsız çekirdeklere sahip elementlerin çeşitleri ve bunların kullanım alanları. Nükleer kimyanın uygulamaları arasında enerji üretimi, tıp, tarım, endüstri ve çevre çalışmaları yer alır.

Sağlıkta en tehlikeli meslek olarak, radyolog ve nükleer tıp laboratuvarı çalışanları gösterilmektedir. Bu meslekler, X-ışınları ve radyoaktif maddelerle sürekli temas halinde olmaları nedeniyle sağlığa ciddi zararlar verme riski taşırlar. Diğer tehlikeli sağlık meslekleri arasında anestezi uzmanı, cerrahi teknoloji uzmanı ve yoğun bakım hemşiresi de bulunmaktadır.

Radyasyonlu bir hastanın normal hayata dönüşü, aldığı radyasyonun türüne ve miktarına bağlı olarak değişir. Tam olarak vücuttan tomografi ile alınmış radyoaktif maddelerin atılması yaklaşık 12-13 gün sürer. PET-CT taramasından sonra ise radyasyona maruz kalan kişinin yanında durmak genellikle güvenlidir, ancak hamile kadınlar ve küçük çocuklar gibi hassas grupların o kişiden birkaç saat uzak durması önerilir. Radyasyonla ilgili sağlık konularında kesin bilgi ve öneriler için bir doktora danışmak önemlidir.

Röntgen ışınları, yüksek dozda veya uzun süreli maruziyette kanser riskini artırabilir. Ancak, tıbbi uygulamalarda kullanılan röntgen dozları genellikle düşüktür ve güvenlik standartlarına tabidir. Özel dikkat gerektiren gruplar arasında çocuklar, hamileler ve radyasyona karşı daha hassas olan diğer kişiler bulunur. Röntgen çekimi öncesi, olası riskler ve faydalar hakkında doktorla detaylı bir değerlendirme yapılması önerilir.

Maruz kalınacak yıllık dozun toplum bireyleri için belirlenen doz sınırı olan 1 mSv değerini geçme ihtimali bulunan alanlara "radyasyon alanı" denir.

Bazı elektronik cihazlar diğerlerine göre daha fazla radyasyon yayar: 1. Cep telefonları: SAR değeri yüksek olan modeller daha fazla radyasyon yayar. 2. Mikrodalga fırınlar: 2.45 GHz frekansında çalışan radyo dalgaları yayar, ancak bu radyasyon iyonlaştırıcı değildir ve DNA'ya doğrudan zarar vermez. 3. Bluetooth kulaklıklar: Radyo frekanslı ışınım adı verilen bir tür iyonlaştırıcı olmayan elektromanyetik alan yayar. 4. Televizyon ve bilgisayar ekranları: Modern LED, LCD ve OLED televizyonlar düşük miktarda radyasyon yayar. 5. Wi-Fi modemleri: Sürekli olarak düşük seviyede radyasyon yayar.

X ışını, saydam olmayan (opak) maddelerden geçemez.

100 mSv'den sonra kanser riski artmaya başlar.

Atom tedavisi sonrası radyasyon, vücuttan çoğunlukla idrar yolu ile atılır. Radyasyonun atılmasını hızlandırmak için dikkat edilmesi gerekenler: Bol su içmek. Sık idrara çıkmak. Elleri sık sık yıkamak. Kişisel eşyaları düzenli olarak temizlemek. Radyoaktif iyot tedavisi sonrası, radyasyon yayılmaması için bir süre başkalarıyla yakın temastan kaçınılmalıdır. Her hastanın durumu farklı olduğu için, radyasyon atma süreci kişiden kişiye değişebilir. Tedavi sonrası bakım ve izlem süreci için doktorun önerilerine uyulmalıdır.

Radyasyon sembolü sarı zemin üzerine siyah olarak tasarlanmıştır, çünkü bu uluslararası standart tarafından belirlenmiştir.

Akut radyasyon sendromu (ARS), kısa bir süre boyunca yüksek miktarlarda iyonlaştırıcı radyasyona maruz kalınması nedeniyle ortaya çıkan sağlık etkileridir. Kronik radyasyon sendromu ise nispeten düşük radyasyon dozlarına uzun süre maruz kaldıktan sonra ortaya çıkar. ARS'nin bazı belirtileri: bulantı, kusma, iştah azlığı; enfeksiyonlar, kanama, dehidrasyon, kafa karışıklığı; saç dökülmesi, genel halsizlik. Kronik radyasyon sendromunun belirtileri arasında ise kanser ve kalıtsal hastalıklar bulunur. Radyasyon sendromları, radyasyon kaynağının türüne, maruz kalma süresine ve dozuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Elektrik ısıtıcılarının doğrudan kansere neden olduğuna dair kesin bir kanıt bulunmamaktadır. Ancak, bu cihazların kullanımı bazı sağlık risklerini beraberinde getirebilir. Elektrikli ısıtıcılar, çalışırken elektromanyetik radyasyon yayar ve bu radyasyonun uzun süreli maruziyeti baş ağrısı, yorgunluk ve uyku bozuklukları gibi semptomlara yol açabilir. Bu nedenle, elektrikli ısıtıcıların aşırı yakın mesafede kullanılmaması ve odanın sık sık havalandırılması önerilir.