Prokaryot

Tüm prokaryot ve ökaryot hücrelerde bulunan ortak yapılar şunlardır: Plazma membranı (hücre zarı). Sitoplazma. Ribozomlar. Kromozomlar. Prokaryot hücrelerde zarla çevrili organeller bulunmaz.

Sitoplazma ve çekirdek bulunmayan hücreler, prokaryot hücrelerdir. Prokaryot hücreler, çekirdeği belirgin bir zarla çevrili olmayan, basit yapılı hücrelerdir. Ayrıca, memelilerin olgun alyuvar hücrelerinde de çekirdek ve organeller bulunmaz.

Prokaryot canlılara örnek olarak şunlar verilebilir: Bakteriler. Arkeler. Mavi-yeşil algler (Cyanobacteria). Virüsler, viroidler, mikroplazmalar. Prokaryotlar, zar ile çevrili gerçek bir çekirdeğe sahip olmayan, plastit, E.R ve mitokondrisi olmayan fakat histonlar ile bağlanmamış bir ya da birkaç adet DNA molekülü içeren hücrelerdir.

Ökaryot hücreler, prokaryot hücrelerden yaklaşık 100 kat daha büyüktür. Ökaryot hücrelerin boyutu 10-100 mikrometre arasında değişirken, prokaryot hücrelerin boyutu 0,1 ile 10 mikrometre arasında değişir.

Ribozomlar, tüm hücrelerde bulunur. Prokaryot hücrelerde ribozomlar sitoplazmada serbest olarak bulunur. Ökaryot hücrelerde ise ribozomlar: sitoplazmada serbest halde bulunabilir; endoplazmik retikuluma bağlı olarak yer alabilir; mitokondri ve kloroplast gibi organellerde bulunabilir.

Prokaryotlarda (bakteri ve arkeler) mayoz bölünme olmaz. Ancak, prokaryotlarda eşeyli üreme çeşitleri olan konjugasyon, transformasyon ve transdüksiyon görülür. Eşeysiz üreme ise prokaryotlar için ana üreme yoludur.

Transkripsiyon, hücre içinde farklı yerlerde gerçekleşir: Prokaryotlarda transkripsiyon, hücrenin sitoplazmasında gerçekleşir çünkü prokaryotların zara bağlı çekirdeği yoktur. Ökaryotlarda ise transkripsiyon, çekirdekte gerçekleşir.

Prokaryot hücre örnekleri: Bakteriler. Arkeler. Ökaryot hücre örnekleri: Hayvanlar. Bitkiler. Mantarlar. Protistler.

Prokaryot ve ökaryot örneklerden bazıları şunlardır: Prokaryotlar. Ökaryotlar. Ayrıca, su yosunlarının fitoplankton grubunu oluşturan diatomlar tek hücreli ökaryot canlılardır.

Prokaryot hücrelerde bulunmayan organeller: Zarlı organeller: Mitokondri, sentriyol, golgi cisimciği, lizozom, endoplazmik retikulum, koful ve kloroplast. Bazı yapılar: Plazmit, kapsül, pilus ve kamçı (bazı prokaryotlarda bulunur). Ökaryot hücrelerde bulunmayan organeller: Prokaryotlarda zarlı organeller bulunmaz. Her iki hücre türünde de bulunan organeller: Ribozom. Sitoplazma ve hücre zarı. Fotosentez yapma şekli. Enerji olarak ATP kullanma. Genetik materyal ve sonraki nesillere aktarma özelliği. Glikoz reaksiyonları.

Canlıların hücresel yapısı, iki ana gruba ayrılır: 1. Prokaryot Hücreler: - Zarla çevrili çekirdek ve zarla çevrili organeller bulunmaz. - DNA, sitoplazma içerisinde serbest halde bulunur. - Ribozomları vardır ve kendi proteinlerini sentezleyebilirler. - Sadece bakteriler, siyanobakteriler ve arkeler prokaryot hücre yapısına sahiptir. 2. Ökaryot Hücreler: - Zarla çevrili çekirdek ve zarlı organeller bulunur. - Protistalar, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar ökaryot hücre yapısındadır.

Prokaryotlar, çekirdek ve zarlı organel bulundurmadıkları için ökaryot olamazlar. Ökaryot hücrelerde bulunan çekirdek, kalıtım materyali DNA'yı içinde barındırır ve çevresinde çift katmanlı çekirdek zarı bulunur. Ayrıca, prokaryotlar mitokondri, sentriyol, golgi cisimciği, lizozom, endoplazmik retikulum, koful ve kloroplast gibi zarlı organellere sahip değildir.

Gen transferi, hem prokaryot hem de ökaryot türlerde görülür, ancak sıklıkları farklılık gösterir. Prokaryotlar arasında gen transferi şu şekillerde gerçekleşir: Transformasyon: Prokaryotik hücre, çevreden gelen çıplak DNA'yı alır. Transdüksiyon: Virüsler (bakteriyofajlar), konakçı DNA'larını taşır. Konjugasyon: DNA, hücresel temas yoluyla bir bakteriden diğerine aktarılır. Ökaryotlar arasında ise gen transferi son derece nadirdir. Ancak, bazı örnekler şunlardır: Saccharomyces cerevisiae mayası: Bakterilerden yatay gen transferi aldığı belgelenmiştir. Aduki fasulyesi kınkanatlısı: Endosimbiyontu Wolbachia'dan genetik malzeme edinmiştir. Rafflesiaceae bitki ailesi: Konak bitkiden bazı mitokondri genlerini yatay transfer yapmıştır.

Prokaryotlar tek hücrelidir, ökaryotlar ise çoğunlukla çok hücrelidir. Prokaryotlar: Bakteri ve arkeler gibi prokaryot canlılar, tek bir hücreden oluşur. Ökaryotlar: Hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve protistler gibi ökaryot canlılar, milyonlarca hücreden meydana gelir.

Hayır, her hücrenin çekirdeği aynı değildir. Hücrelerin çekirdekleri, yapı ve sayı bakımından farklılıklar gösterebilir. Yapı farklılıkları: Bazı hücrelerde çekirdek zarı üzerinde ribozomlar bulunurken, bazılarında bu zar üzerinde ribozomlar yer almaz. Sayı farklılıkları: Örneğin, olgun alyuvar hücrelerinde çekirdek bulunmazken, paramesyum, bazı mantar hücreleri, insanların karaciğer ve çizgili kas hücrelerinde birden fazla çekirdek bulunabilir.

Ökaryot ve prokaryot hücre tablosu, bu iki hücre tipinin ortak ve farklı özelliklerini gösteren bir karşılaştırmadır. Bazı ortak özellikler: Her iki hücre türünde de sitoplazma ve hücre zarı bulunur. Ribozomlar vardır ve protein sentezi aynıdır. Hücreye ait genetik materyal bulunur ve sonraki nesillere aktarılır. Solunum vardır ve enerji olarak ATP kullanılır. Fotosentez yöntemleri benzerdir. Bazı farklı özellikler: Zarla çevrili gerçek bir çekirdek sadece ökaryotlarda bulunur. Esnek DNA proteinleri ökaryotlarda vardır. Kloroplast ve mitokondri gibi gelişkin organeller sadece ökaryotlarda bulunur. Ökaryot hücre yapısı yaklaşık 10 kat daha büyüktür ve daha gelişmiştir. Çok hücrelilik gelişkin ökaryot canlılarda bulunur. Bu özellikler, bilimup.com ve bilimgenc.tubitak.gov.tr gibi sitelerde detaylı olarak tablo halinde sunulmaktadır.

Saprofitler, hem prokaryot hem de ökaryot hücre yapısında olabilir. Prokaryot saprofitler: Saprofit bakteriler, prokaryot hücre yapısına sahiptir. Ökaryot saprofitler: Küf ve maya mantarları gibi saprofit mantarlar, ökaryot hücre yapısındadır.

Prokaryot ve ökaryot DNA replikasyonu arasındaki bazı farklar şunlardır: DNA yapısı: Prokaryotlar halkasal DNA'ya sahipken, ökaryotlar doğrusal DNA moleküllerine sahiptir. Replikasyon orijini: Prokaryotlarda tek bir başlangıç noktası (replikasyon orijini) bulunurken, ökaryotlarda DNA üzerinde çok sayıda başlangıç noktası vardır. Replikasyon hızı: Ökaryotlardaki DNA polimerazın nükleotit ekleme hızı, prokaryotlara göre daha yavaştır. Enzimler: Ökaryotlarda DNA polimeraz α, β, γ, δ ve ε gibi farklı tipler bulunurken, prokaryotlarda pol I, II ve III olarak adlandırılan üç ana DNA polimeraz türü vardır. Kromozom uçları: Ökaryotlarda kromozomların uçları telomer olarak adlandırılan yapılarla sonlanır ve her replikasyonda kısalır. Bu kısalma, telomeraz enzimi tarafından önlenir. Sentez yönü: Ökaryotlarda DNA'nın bir zinciri kesintisiz (leading), diğeri ise kesiklidir (lagging).

Canlılar iki ana gruba ayrılır: 1. Prokaryotlar: Bakteriler ve arkebakteriler. 2. Ökaryotlar: Protistalar, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar. Alternatif bir sınıflandırma: 1. Bitkiler: Çiçekli ve çiçeksiz. 2. Hayvanlar: Omurgalı ve omurgasız.

Basitten karmaşığa doğru hücre çeşitleri: 1. Prokaryot Hücreler: Çekirdek zarı ile çevrili çekirdeği olmayan hücrelerdir. 2. Ökaryot Hücreler: Gerçek çekirdeğe sahip hücrelerdir. Hücreden organizmaya sıralama: - Hücre. - Doku. - Organ. - Sistem. - Organizma.