Paradoks

Felsefi paradokslar çeşitli kaynaklarda farklı sayılarla listelenmiştir. İşte bazı örnekler: 1. Vikipedi'de felsefi paradokslar altı ana kategoride sınıflandırılmıştır: Epimenides Paradoksu, Theseus'un Gemisi, Dede Paradoksu, Euplides (Kum Yığını) Paradoksu, Yamyam Paradoksu ve Kral Paradoksu. 2. Canbo.co sitesinde ise felsefi paradoksların daha geniş bir listesi verilmiş ve bu listede toplamda 10 paradoks yer almıştır. Bu listeler kapsamlı olmayabilir ve yeni paradokslar keşfedildikçe sayı değişebilir.

Tertüllian'ın paradoksları, çelişkili görünen ancak onun düşüncelerinde yer alan ifadeler olarak tanımlanabilir. İşte bazıları: 1. "Tanrı küçük olduğu zaman, özellikle büyüktür". 2. "İsa gömüldü ve tekrar ayağa kalktı; bu olay olanaksız olduğundan kesin bir gerçektir". 3. "Saçma olduğu için inanıyorum". Ayrıca, Tertüllian'ın Üçleme öğretisini ortaya koyarken kullandığı "tek tanrısal özü paylaşan üç kişilik" kavramı da bir paradoks olarak değerlendirilebilir.

Jean Buridan'ın Eşek Paradoksu, felsefede özgür irade teması ile ilgili kurulmuş bir paradokstur. Bu paradoksa göre, uzun süre aç ve susuz bırakılan bir eşeğin önüne, eşit uzaklıktaki yerlere konulmuş birbirine özdeş iki saman yığını konulduğunda, eşek bunlardan herhangi birini tercih edemez ve açlıktan ölür. Bu örnek, eşdeğerli nesneler arasında bile seçim yapma zorunluluğu bulunduğunu ortaya koyar.

Aykırı düşünce, felsefe bağlamında, kökleşmiş inanışlara aykırı olarak ileri sürülen düşünce anlamına gelir.

Kafa karıştırıcı sorular arasında şunlar yer alır: 1. "X Kişisinin Z noktasına ulaşması gerekir. X ile Z arasındaki mesafenin önce yarısı kat edilmelidir. Daha sonra kalan mesafenin yarısı ve yarısı ve yarısı. X, Z'ye ulaşabilir mi?". Bu soru, mesafenin sonsuz bölünebilir olması nedeniyle çelişkilidir. 2. "Köyün birinde bir berber varmış. Bu berber, köyde, yalnızca kendini tıraş edemeyenleri tıraş ediyormuş. Öyleyse bu berber kendini tıraş edebilir mi?". Bu soru bir paradoks olduğu için net bir cevabı yoktur. 3. "Onu göremezsin ona bakmadıkça, onu göremezsin ona baksan da". Bu bilmecenin cevabı "ayna"dır; çünkü aynaya bakmadıkça onu göremeyiz, ancak baktığımızda gördüğümüz kendi yansımamızdır. 4. "Ağzı yok, dili yok ama bazen insandan fazla konuşur. Bu nedir?". 5. "Eğer herkes hayatın adil olmadığını söylüyorsa, bu hayatın adil olduğu anlamına gelmez mi?". Bu soru, hayatın adil olup olmadığı konusunda çelişkili bir durum ortaya koyar.

Doğum günü paradoksunu ünlü matematikçi William Feller çözmüştür. Paradoksun çözümü şu şekilde özetlenebilir: 1. 23 kişilik bir grupta kimsenin doğum gününün çakışmadığı ihtimali hesaplanır. 2. Tüm bu olasılıkların çarpımı, hiçbir çakışmanın olmama olasılığını verir. 3. Bu çarpımın sonucu yaklaşık olarak %49,3 civarındadır. 4. Doğum günlerinin çakışma ihtimali ise bu olasılığın tamamlayıcısıdır, yani 1 - %49,3 ≈ %50,7.

"Beyaz ayıyı düşünme" ifadesi, psikolojide "beyaz ayı sendromu" olarak adlandırılan bir durumu ifade eder. Bu duruma örnek olarak, Tolstoy'un bir oyununda kardeşinin beyaz bir ayıyı düşünmemesini söylemesi, ancak kardeşinin bunu söylediği andan itibaren sürekli bu ayıyı düşündüğünü itiraf etmesi gösterilebilir. "Beyaz ayı sendromu"nu aşmak için, aynı anda birçok iş yapmak yerine tek bir şeye odaklanmak veya düşünceyi bilinçli olarak düşünüp kontrol altına almak faydalı olabilir.

Paradoksu çözmek mümkündür, ancak bu, paradoksun doğasına ve içerdiği çelişkilerin yapısına bağlıdır. Örneğin, zaman yolculuğu paradoksu olan Büyükbaba Paradoksu, Lorenzo Gavassino'nun yeni matematiksel makalesi ile çözülmüştür. Ayrıca, Zeno'nun Paradoksu gibi bazı paradokslar da, modern matematiksel anlayış ve kalkülüs ile çözülmüştür.

Zenon'un ok paradoksunun amacı, hareketin ve değişimin mantıksal olarak imkansız olduğunu göstermektir. Bu paradoksa göre, yaydan çıkmış ve ilerleyen bir ok, zaman içindeki her anda belirli bir konumdadır.

Solomon'un paradoksunu Igor Grossmann ve Ethan Kross adlı psikologlar buldu.

Russell'ın paradoksunu çözen kişi Bertrand Russell'dır.

Mitolojide eskiyen geminin parçalarını değiştirme, Theseus'un Gemisi Paradoksu olarak bilinir. Bu paradoksa göre, Theseus'un Girit'e gidip Minotaur'u öldürdükten sonra geri dönen gemisi, 300 yıl boyunca çeşitli parçaların değiştirilmesiyle korunmuştur. Bu durum, bir nesnenin tüm parçalarıyla değiştirildiğinde hala aynı nesne olup olmayacağı sorusunu ortaya çıkarır.

Seçim paradoksu ve seçme ikilemi farklı kavramlardır: 1. Seçim Paradoksu: Daha fazla seçeneğe sahip olmanın, insanları daha mutlu ve tatmin olmuş hissettireceği yanılsamasını yaratır. 2. Seçme İkilemi: İki seçenek arasında kalma durumunu ifade eder ve genellikle etik bir sorun olarak değerlendirilir. Bu nedenle, seçim paradoksu ve seçme ikilemi aynı şey değildir.

Yalancı paradoksu, Giritli filozof Knossoslu Epimenides tarafından bulunmuştur.

Çizme bağı paradoksu, ayakkabı bağı paradoksu olarak da bilinir ve zamanda yolculuk kavramıyla ilgili bir paradoksdur. Bu paradoks, bir kişinin kendi ayakkabı bağından tutarak kendisini kaldıramayacağı düşüncesinden yola çıkar.

Theseus’un Gemisi paradoksu, kimlik ve aynılık kavramlarını sorgulaması açısından önemlidir. Bu paradoksa göre, bir geminin tüm parçaları değiştirildiğinde, bu gemi hâlâ aynı gemi olarak kabul edilir mi, yoksa tamamen farklı bir gemi mi olur? Bu düşünce deneyi, günlük hayatta da karşımıza çıkan değişim ve süreklilik gibi konularla ilgili felsefi tartışmalara yol açar.

Theseus’un gemisi bir paradoks olarak kabul edilir. Bu paradoks, antik Yunan filozoflarından Plutarch’ın “Hayatların Karşılaştırılması” adlı eserinde kaydedilmiş bir düşünsel problemdir. Paradoksa göre, efsanevi Atina kralı Theseus’un gemisi, zamanla sürekli olarak onarılmış ve değiştirilmiştir?

Sonsuz odalı otel paradoksu, Alman matematikçi David Hilbert tarafından ortaya atılan bir düşünce deneyidir. Bu paradoksa göre, sonsuz sayıda odası olan bir otel tamamen dolu olsa bile yeni müşterilere yer bulunabilir. Çözüm şu şekilde olabilir: Oteldeki her misafirden, kendi oda numarasının bir üstündeki odaya taşınması istenir. Eğer otele sonsuz sayıda müşteri gelirse, her biri oda numarasının iki katı olan bir odaya yerleştirilir.

Epimenides Paradoksu, mantıktaki bir paradokstur ve Giritli filozof Epimenides'in şu sözünden kaynaklanır: "Giritliler, her zaman yalancıdır". Bu paradoks, şu çelişkiden kaynaklanır: 1. Eğer tüm Giritliler yalancı ise, Epimenides de Giritli olduğu için onun da yalancı olması gerekir. 2. Eğer Epimenides yalancıysa, tüm söyledikleri gibi, "Tüm Giritliler yalancıdır" ifadesi de yalan olur. 3. Eğer bu önerme hem doğru hem yanlış kabul edilirse, bir önermenin aynı anda hem doğru hem yanlış olması mümkün olmadığı için çelişki oluşur.

Doğum günü paradoksunun gerçekleşmesi için en az 23 kişi gereklidir.