Özgürlük

Jean-Paul Sartre'ın varlık anlayışı şu temel özelliklere dayanır: Varlığın özden önce gelmesi. Kendinde-varlık ve kendi-için-varlık ayrımı. Kendinde-varlık, nesneler dünyasını ve bu nesnelerin bilinçten bağımsız varlığını ifade eder. Kendi-için-varlık ise bilinç sahibi insanı, "ne ise o olmayan" varlığı tanımlar. Özgürlük. Hiçlik. Sartre'ın varlık anlayışı, fenomenolojik ontoloji yöntemi üzerine kuruludur.

Free Willy filmi, bir orka balinası ile genç bir çocuğun dostluğunu ve bu balinanın esaretten kurtulması için yapılan çabaları anlatıyor. Filmin hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Balıkçılar, genç bir orka balinasını ailesinden ayırarak bir su parkına götürür. Su parkında Willy adındaki balinayı gören Jesse, zamanla onun en iyi arkadaşı olur. Açık denizde özgür bir şekilde yaşarken burada kapana kısılan Willy’nin haline üzülen Jesse, bu duruma bir çözüm bulmak ister. Jesse, arkadaşlarının da yardımı ile Willy’yi özgürlüğüne kavuşturmak için harekete geçer. Film, 1993 yılında vizyona girmiş ve hem eleştirmenlerden olumlu yorumlar almış hem de gişe başarısı elde etmiştir. Ayrıca, Free Willy filminin, gerçek hayatta yakalanan ve bir su parkında esir tutulan katil balina Keiko’nun hikayesine dayandığı da bilinmektedir.

Bohem bir hayat yaşamak, geleneksel toplumsal normlara uymayan, özgür ruhlu ve yaratıcı bir yaşam tarzını benimsemek anlamına gelir. Bohem yaşam tarzının bazı özellikleri: Yaratıcılık ve ifade özgürlüğü: Sanat, edebiyat, müzik gibi yaratıcı alanlarda çalışma ve eserleri özgürce ifade etme. Bağımsız kariyer: Konvansiyonel iş dünyasının dışında, bağımsız kariyerler izleme. Anı yaşama: Yarına dair kaygılardan uzak, anı yaşamaya odaklı bir yaşam. Sadelik ve maddi varlıklardan kaçınma: Deneyimler ve ilişkiler lehine maddi varlıklardan uzak durma. Göçebe yaşam: Yaratıcı ilham perilerini takip ederek bir yerden bir yere taşınma.

"Unorthodox" dizisinin 1. sezonunun 1. bölümü, Brooklynli Hasidik Yahudi bir kadın olan Esty'nin, görücü usulü evliliğinden kaçıp Berlin'e kaçışını anlatıyor. Esty, Berlin'de bir grup müzisyen tarafından kabul görür, ancak geçmişi onu burada da bulur.

Yolculuk filmi, muhafazakar bir ailenin çocuğu olan Mehmet'in kimlik karmaşasını ve hayatını geri alma mücadelesini anlatır. Filmde, Mehmet'in baskıcı babası, şeriatçı gruplar ve Suriye'deki savaşla olan ilişkisi işlenirken, aynı zamanda ilk aşkıyla tanışması da konu edilir. Ayrıca, film gericilik, şiddet kültürü ve muhafazakâr dayatmaların etkilerini de ele alır. Filmin mottosu ise "İnsanlık bombalardan güçlüdür!" şeklindedir.

Andrzej Wajda'nın filmleri genellikle savaşın yıkıcı etkileri, tarihsel travmalar ve bireyin bu süreçlerdeki deneyimi üzerine odaklanır. Wajda'nın anlatımında öne çıkan bazı temalar: Direniş ve kahramanlık: Savaş karşıtı mesajlar verilir, direniş ve bireyin cesareti vurgulanır. Toplumsal eleştiriler: Siyasi ve sosyal sistemler sorgulanır, özellikle reel sosyalizm ve kapitalizm eleştirilir. Aşk ve insanlık: Yıkımların arasında filiz veren duygusal bağlar ve insani değerler işlenir. Mitlerin yıkılması: Tarihsel mitler ve idealize edilmiş geçmiş imgeleri sorgulanır. Wajda'nın ünlü "Savaş Üçlemesi" (Bir Kuşak, Kanal, Küller ve Elmaslar) bu temaları, II. Dünya Savaşı sonrası Polonya'daki genç neslin travmalarını ve direniş geleneğini ele alarak işler.

"Berlin in Berlin", 1993 yapımı bir Türk-Alman dram filmidir. Özeti: Thomas'ın fotoğraflarını çekmesine tanık olan Mehmet, Thomas'a saldırır. Bu kavga esnasında Mehmet hayatını kaybeder. Mehmet'in kardeşleri, Thomas'ı sorumlu tutarak peşine düşer. Thomas, korkuyla kaçarken Mehmet'in ailesine sığınır. Mehmet'in kardeşi Mürtüz, törelere göre eve sığınan birine el kaldırılamayacağı için Thomas'ı öldürmekten vazgeçer. Film, çekildiği yıllarda büyük gişe başarısı elde etmiş, ancak Hülya Avşar'ın mastürbasyon sahnelerinin yanı sıra senaryosunun çalındığı iddiasıyla açılan davayla da gündeme gelmiştir.

"Özgür Devlet Jones" (The Free State of Jones), Amerikan İç Savaşı sırasında, Mississippi'nin Jones bölgesinde geçen gerçek bir hikayeyi anlatır. Filmin konusu: Newton Knight (Matthew McConaughey), fakir bir çiftçi olarak yüksek vergiler, savaş ve hayatını riske atmaktan bıkmıştır. İç savaş sırasında, kendisi gibi çiftçiler, köleler ve firarilerle birlikte, Güney Konfederasyonu'ndan ayrılarak bağımsız bir devlet kurmayı planlar. "Özgür Jones Devleti"ni ilan ederler ve bu devlet, ırksal ve sınıfsal eşitliği öngören bir anayasaya sahip olur. Ancak, bölgesel hükümet, isyanı bastırmak için her türlü yöntemi deneyecektir. Film, savaşın içindeki askerlerin konuşmalarında ve asker kaçaklarının toplandığı bataklıkta, savaşın zenginlerin çıkarına olduğunu ve köleler ile yoksulların savaşa sürüklendiğini vurgular.

"Guguk Kuşu" (One Flew Over the Cuckoo's Nest) filmi, toplumsal normlara uyum sağlayamayan bireylerin akıl hastanelerinde yaşadığı zorlukları ve otoriteye karşı mücadeleyi anlatır. Bazı temalar: Delilik ve Etiketleme: Film, toplumun normlarının dışında kalanların "deli" olarak etiketlenmesini eleştirir. Otorite ve Düzen: Başhemşire Ratched, otoriteyi ve mevcut düzeni temsil eder; McMurphy ise bu düzene karşı çıkan özgürlüğü simgeler. Psikolojik Savaş: McMurphy'nin kaçma planları ve hastalarla kurduğu dostluk, otoriter sistemle çatışır. İlaç Endüstrisi: Film, ilaç firmalarının hastaları ihtiyaç duymadıkları tedavilere yönlendirmesini eleştirir. Ana mesajlardan biri, yasaların ve düzenin karşısında bireylerin değersiz ve çaresiz hissettiğidir.

"American Honey", 18 yaşındaki Star'ın, dergi satan bir grup gençle birlikte yola çıkmasıyla başlayan olayları anlatır. Film, Amerikan sosyal yaşamı içindeki sınıflar arası farklar, "patron" ve "para" kavramı, "geleceksizlik" ve umut gibi temaları işler. Ayrıca, Star'ın Jake adındaki bir gençle olan aşk hikayesi de filmin önemli bir parçasıdır. Film, gerçekçi ve belgesel tadında bir anlatım tarzına sahiptir.

Özgürlük Dövüşü (Born to Fight, 2004), özel birimde polis müfettişi olan Deaw'ın, ortağı öldürüldükten sonra atlet olan kız kardeşiyle birlikte devlet tarafından işletilen bir kampa girmesini ve kamptaki atletlerin, gerillalar tarafından işgal edilen kampta özgürlük ve onurları için savaşmak zorunda kalmalarını konu alır.

"Özgürlük Yolu" (Into the Wild), 2007 yapımı bir biyografik drama filmidir ve Christopher McCandless adlı genç bir adamın gerçek hikayesini anlatır. Film, McCandless'ın şu yolculuğunu konu alır: Üniversiteden mezun olduktan sonra toplumsal normları ve maddi değerleri reddederek Amerika'yı dolaşmaya karar verir. Alaska'nın vahşi doğasında doğal bir yaşam sürmek için yola çıkar. Bu süreçte farklı insanlarla karşılaşır ve önemli dersler alır. Doğayla baş başa kalmanın zorluklarını deneyimler ve trajik bir sonla karşılaşır. Film, özgürlük, bireysellik, doğa ile insan arasındaki ilişki, toplumsal beklentiler ve aile bağları gibi temaları işler.

Üç Renk: Mavi, bir trafik kazasında eşi ve kızını kaybeden Julie’nin yaşama tutunma çabasını anlatır. Filmde, Julie’nin yaşadığı bunalımlar, yalnızlık duygusu, yaşam ile ölüm arasında gidip gelmesi, gidenin ve geri gelmeyecek olanın ardından yaşananlar hem yönetmenin başarılı kamera kullanımıyla hem de müziğin etkileyici müziğiyle izleyiciye aktarılır. Üç Renk: Mavi, aynı zamanda “özgürlük, eşitlik ve kardeşlik” kavramlarının, günümüz insanı açısından taşıdığı anlamı ve hayatlarında neye tekabül ettiğini de ele alır. Filmde, mavi rengi, kahramanın modern yaşamda acı ve üzüntüden kaçma ve yaşamın dümenini eline alıp koşullardan etkilenmeden istediğini yaşayabilme imkânının sorgulanması üzerinden “özgürlük” kavramını temsil eder. Üç Renk: Mavi, aynı zamanda kahramanın yaşadığı içsel gerilimi, yalnızlığı ve çaresizliği, mavinin mat, karanlık ve soğuk tonları ile görünür kılması açısından da bir “mavi filmi” olarak da tanımlanabilir. Üç Renk: Mavi, Fransız psikanalist Jacques Lacan’ın teorileriyle de ilişkilendirilebilir. Üç Renk: Mavi, aynı zamanda Ölmeden Önce İzlemeniz Gereken 1001 Film listesinde yer alan bir yapımdır.

"Azınlık Raporu" (Minority Report) filmi, 2054 yılında Washington DC'de geçmektedir. Dedektif John Anderton, psişik güçlere sahip kahinler ve bazı teknolojik aygıtlar sayesinde cinayetleri daha işlenmeden önce fark edip suçluları yakalayan özel bir polis biriminin başındadır. Film, kader mi yoksa özgür irade mi sorusuna cevap aramaktadır. Ayrıca, Türk hukuk terimi olarak "azınlık raporu"nun tam karşılığı "muhalefet şerhi"dir.

V For Vendetta, geleceğin İngiltere'sinde geçen ve diktatör bir rejime karşı bireysel bir başkaldırının nasıl toplumsal bir harekete dönüştüğünü anlatır. Filmin ana temaları arasında iktidardakilerle yönetilenler arasındaki çatışma, hükümetin abartılı kontrolü ve vatandaşların sahip olması gereken güç miktarı yer alır. Film, aynı zamanda Guy Fawkes'un 1605'teki Barut Komplosu'na atıfta bulunur.

"Tehlikeli Güzellik" (Dangerous Beauty), 16. yüzyılda yaşayan Venedikli şair Veronica Franco'nun hayatını anlatır. Film, kadınların çok az haklara sahip olduğu ve onlara birer mal gibi davranıldığı bir dönemde, Veronica'nın aşkı arayışını ve kendi kaderini çizmek için verdiği mücadeleyi konu alır. Ayrıca, Sophia Nash'in "Tehlikeli Güzellik" adlı bir romanı da bulunmaktadır.

1969 yapımı Ölümden Korkmayanlar (100 Rifles) filmi, 1912 yılında Meksika’da geçen bir hikayeyi anlatıyor. Arizonalı siyah kanun adamı Lyedecker, Yaqui Joe adlı yarı kızılderili yarı beyaz bir banka soyguncusunu aramaktadır.

Ruka (El) filmi, Çekoslovakyalı yönetmen ve animatör Jiří Trnka tarafından 1965 yılında yapılmış bir kısa animasyon filmidir. Filmin konusu, totaliter bir egemenlik düzeninde yaşayan sıradan bir adamın güçle mücadelesini anlatır. Film, aynı zamanda insanın yaratıcılığında özgürlüğün önemini ele alır.

Determinizm ve otodeterminizm arasındaki temel fark, insan iradesinin ve dış etkenlerin rolüne bakış açılarıdır: Determinizm, her olayın önceki olaylar tarafından belirlendiğini ve bu nedenle insan iradesinin özgür olmadığını savunur. Otodeterminizm ise, insanların kendi iradeleriyle ahlak yasalarını belirleyebileceğini ve özgürlüklerini kişisel olarak elde edebileceklerini öne sürer. Özetle, determinizm her şeyin önceden belirlendiğini ve insan iradesinin özgür olmadığını savunurken; otodeterminizm, insanın kendi iradesiyle ahlaki değerlerini belirleyebileceğini ve özgür olabileceğini öne sürer.

Parerga, felsefede iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Arthur Schopenhauer'in Eseri: "Parerga ve Paralipomena", Arthur Schopenhauer'in 1851 yılında yayımlanan felsefi düşüncelerinin bir derlemesidir. Eser, iki cilde ayrılmıştır: Parerga: Yazarın düşüncesini tamamlayıcı nitelikte altı uzun makaleden oluşur. Paralipomena: Otuz bir alt başlığa bölünmüş daha kısa incelemelerden oluşur ve Schopenhauer'in daha önce ele almadığı, ancak Parerga için tamamlayıcı olduğunu düşündüğü materyalleri içerir. 2. Max Stirner'in Eseri: "Parerga", Max Stirner'in bireycilik ve özgürlük fikirlerini bir araya getiren eseridir.