OrtaAsya

Türklerin savaşçı kimliğinin oluşmasında yaşadıkları coğrafyanın sert iklim koşulları disiplinli, teşkilatçı ve mücadeleci özelliklerini geliştirmelerine etki etmiştir. Orta Asya'nın sert iklimi ve geniş bozkır alanları, Türklerin göçebe kültürünü şekillendirmiş ve onları sürekli olarak yeni meralar aramaya zorlamıştır. Ayrıca, hayvancılıkla geçim sağlama zorunluluğu, Türklerin her an savaşa hazır bir yaşam tarzı benimsemelerine neden olmuştur.

Mukan Kağan, 553-572 yılları arasında hüküm sürmüş olan I. Göktürk (Köktürk) Devleti'nin üçüncü kağanıydı. Önemli başarıları: - Avarlara kesin olarak son vererek Orta Asya'daki Türk egemenliğini pekiştirdi. - Kırgızlar ve Kitanları hâkimiyeti altına aldı, devletin sınırlarını Hazar Denizi'ne kadar genişletti. - İpek Yolu'nun kontrolünü ele geçirmek için Sasanilerle ittifak kurup Ak Hun Devleti'ni yıktı. - Bizans'a elçi göndererek ilk kez Orta Asya'dan Bizans'a elçi gönderen devlet oldu.

Orta Asya'da yaşamış bazı Türk boyları şunlardır: 1. Ting-lingler: Baykal Gölü'nden Kazakistan bozkırlarına kadar geniş bir sahada yaşamışlardır. 2. Vusunlar: Tanrı Dağları'nda yaşayan ve kaynaklarda sıkça geçen bir boydur. 3. Kao-ch'e boyları: VI. yüzyılda Ting-ling'lerin yerini almış, ancak kuvvetli bir devlet kuramamışlardır. 4. Tölesler: Göktürklerin bağımsızlık yolunda önemli bir basamak oluşturmuş, Orta Asya'nın tamamını kapladıklarında esas halk kitlesini meydana getirmişlerdir. 5. Dokuz Oğuzlar: Göktürk yazıtlarına göre Ötüken'in doğusunda yaşayan boylardır. 6. Sir Tarduşlar: 627-647 yılları arasında bağımsız kağanlıklarını kurmuşlardır. 7. Karluklar: Issık Göl-Tanrı Dağları havalisine ve Talas'a kadar uzanmışlardır. 8. Kırgızlar: 840 yılında Uygurların devletini yıktıktan sonra önem kazanmışlardır.

Gülnar halkı, 1230 yılında Orta Asya'daki Balkaş gölü kıyısındaki Gülnar'dan göç ederek bu bölgeye yerleşmiştir.

Maveraünnehir ve Horasan aynı coğrafi bölgeler değildir. Maveraünnehir, Orta Asya'da Ceyhun ve Seyhun ırmakları arasında kalan bölgeye verilen addır ve Arapça'da "iki nehir arasındaki bölge" anlamına gelir. Horasan ise İran'ın kuzeydoğusunda bulunan tarihi bir coğrafi bölgedir.

Orta Asya'nın kültür merkezleri şunlardır: 1. Anav Kültürü: Orta Asya'nın en eski kültürü olup, Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat yakınlarında ortaya çıkmıştır. 2. Kelteminar Kültürü: Aral Gölü'ne dökülen Amuderya Nehri deltası içinde balıkçılık ve avcılıkla uğraşılmıştır. 3. Afanesyevo Kültürü: Altay ve Sayan dağları çevresinde bulunan Türklere ait en eski kültürdür. 4. Andronova Kültürü: Altay, Tanrı Dağları, Güney Sibirya ve Hazar Denizi'nin doğusunda ortaya çıkmış, Türk kültürüne en çok benzeyen kültürdür. 5. Karasuk Kültürü: İlk kez maden işlemeciliğinin yapıldığı kültür olup, tekerlekli, üstü çadırlarla örtülü arabalar kullanılmıştır. 6. Tagar Kültürü: Bölgedeki en gelişmiş kültür olup, Orta Asya'daki sanatın temelini oluşturur.

Atlı göçebelik, Orta Asya'nın verimsiz tabiat ve iklim şartlarında, hayvanların (özellikle at ve koyun) otlak bulmak amacıyla sürekli yer değiştirme ihtiyacı nedeniyle ortaya çıkmıştır. Bu yaşam tarzı, Türklerin sürülerini verimli bir şekilde yönetmelerini ve hayvanlarının semirmesini sağlamalarını mümkün kılmıştır. Ayrıca, atlı göçebe kültürün ortaya çıkışında, Türklerin fizikî ve ruhî yapılarının sağlamlığı, atları evcilleştirme yetenekleri ve bu sayede hızlı hareket edebilme imkanları da etkili olmuştur.

Moğol istilası — 13. yüzyılda Moğolların Orta Asya, Çin, Sibirya, Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Anadolu üzerinde gerçekleştirdikleri saldırılardır. Moğol istilasının bazı sonuçları: - Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılması ve yerine Türk beyliklerinin güçlenmesi. - İslam medeniyetine büyük zararlar verilmesi; ilmî ve kültürel birikimin tahrip edilmesi. - Milyonlarca insanın katledilmesi ve küresel çapta iklim değişikliği.

Türgişlerin özellikleri şunlardır: 1. Devlet Yapısı: Türgişler, göçebe bir Türk devletiydi ve başkentleri Balasagun idi. 2. Ekonomi: Hayvancılık ve avcılık onların geçim kaynağıydı. 3. Askeri Güç: Atlı okçulukta oldukça ustaydılar. 4. Din: Şamanizm ve Tengricilik dinlerine inanıyorlardı. 5. Kültür: Orta Asya'da Türk dilinin ve kültürünün yayılmasına katkıda bulundular. 6. Tarih: 7. yüzyılda Orta Asya'da hızla güçlendiler ve 8. yüzyılda Uygurlar tarafından yıkıldılar.

Azeri Türklerinin kökeni çeşitli etnik ve dilsel kökenlere dayanmaktadır. İran kökenleri: Azeri halkının İran coğrafyasına özgü kökleri olduğu, İran dili olan Eski Azericenin varlığı ve İran halkları ile kültürel benzerlikler gibi kanıtlarla desteklenmektedir. Orta Asya kökenleri: 11. yüzyılda Oğuz Türkleri ve Türkmen boylarının akınlarıyla Türkleşme süreci hızlanmıştır. Kafkas kökenleri: Azerbaycan'ın tarih boyunca Kafkasya halkları ile etkileşimi, etnik yapıda Kafkas unsurlarının da yer almasına neden olmuştur. Genetik testler, Azeri Türklerinin çoğunluğu için otokton bir arka planı destekleyen ortak genetik belirteçleri ortaya çıkarmıştır.

İlyas Kamalov'un "Avrasya Fatihi Tatarlar" kitabı, Tatarların tarihini ve kültürünü ele almaktadır. Kitapta yer alan bazı konular: İdil-Bulgar Devleti, Altın Orda ve Kazan Hanlığı gibi Tatarların tarih boyunca kurdukları devletler; Tataristan'ın bugünkü durumu; Tatarlarda İslamiyet'in yayılması; Rusların Tatarları Hristiyanlaştırma çabaları; Tatar kültür ve sanatı; Tatar aydınları. Ayrıca, Kazan'ın 2005'teki 1000. yıl kutlamaları ve bu kutlamaların tarihsel önemi de ele alınmaktadır.

Evet, Asya Hun ve Göktürkler Orta Asya Türk devletlerindendir. Asya Hun İmparatorluğu, MÖ 220 yılında Teoman ve oğlu Mete Han tarafından Orta Asya'da kurulmuştur. Göktürk Kağanlığı ise 552 yılında Bumin Kağan tarafından yine Orta Asya'da kurulmuştur.

Türkmenler, Orta Asya'da bulunan bir Türk etnik grubudur. Başlıca özellikleri: Dil: Türkmence konuşurlar, bu dil Türk dillerinin Doğu Oğuz koluna aittir. Din: İslâmiyet'i kabul etmiş Oğuz boylarıdır ve çoğunlukla Sünnî Müslümandırlar. Tarihî Köken: 10. yüzyıldan itibaren yerleşik hayata geçmiş Türkler için kullanılmaya başlanmıştır. Yayılma Alanı: Başta Türkmenistan olmak üzere, İran, Afganistan, Özbekistan, Türkiye ve Rusya gibi ülkelerde yaşarlar. Kültür: Göçebe bir kültüre sahiptirler ve at binme sporlarında oldukça başarılıdırlar.

El öpme geleneğinin kökeni Orta Asya Türk devletlerine kadar uzanır.

İlk Türk devleti, MÖ 220 yılında Orta Asya'da kurulan Büyük Hun İmparatorluğu'dur. İlkleri arasında: - Türk adını kullanan ilk devlet olması. - Siyasi birliği sağlayan ilk Türk devleti olması. - Mete Han döneminde orduda onluk sistemi oluşturması ve İpek Yolu'nu denetim altına alması.

Saz, Orta Asya Türk boylarından gelmektedir.

Sebük Tegin'in kökeni Orta Asya'ya dayanmaktadır.

Temir ooz komuz, temir komuz olarak da bilinir, Orta Asya kökenli bir müzik aletidir. Özellikleri: - Parmak büyüklüğünde bir gövdenin arasına gergin şekilde takılmış bir demirden oluşur. - Ağızdan nefes üflenir ve aynı zamanda parmakla da gergin demir tel titretilir. Diğer isimleri: ağız komuzu, ağız arpı, gubuz, şan kopuz.

"Gibi" dizisinin "Atın Bulunuşu" bölümü, Orta Asya'da geçen bir hikayeyi konu alır. Obalarından kovulan ve kendi başına hayatta kalma mücadelesi veren bir grup insan, daha önce hiç görmedikleri ilginç bir yaratıkla tanışır.

Taki ve tarpan cinsi atlar, Orta Asya bozkırlarında tarih öncesi dönemlerden beri var olan iki at cinsidir. - Taki: Bu cins atlar hakkında daha fazla bilgi bulunmamaktadır. - Tarpan: Daha küçük ve çevik bir yaban atı türüdür.