NobelÖdülü

Saul Bellow, 1976 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü, yapıtlarında insanı kavrayışı ve çağdaş kültürün incelikli çözümlemesi nedeniyle almıştır. Bellow'un Nobel Ödülü'ne layık görülen bazı eserleri şunlardır: The Adventures of Augie March (1953); Herzog (1964); Mr. Sammler’s Planet (1970); Humboldt’s Gift (1975).

Aziz Sancar, DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi ve biyolojik saat üzerine çalışmalar yapmak için kariyer yapmıştır. Sancar, bu alanlarda 415 bilimsel makale yayımlamış ve 33 kitap yazmıştır. Sancar'ın kariyer yapma motivasyonlarından biri de, doğup büyüdüğü memleketine borcunu ödemek olmuştur.

Aziz Sancar'ın üç büyük başarısı şunlardır: 1. Fotoliyaz Enzimi Çalışmaları: Sancar, "fotoliyaz" olarak adlandırılan bir enzimin genini klonlayarak, UV ışınlarından zarar görmüş DNA'nın onarımını sağladı. 2. Nükleotid Kesip Çıkarma Onarımı: Farklı enzim ve proteinlerin yer aldığı bu onarım mekanizmasını çözdü ve bu çalışmasıyla 2015 Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı. 3. Biyolojik Saat Çalışmaları: Biyolojik saat olarak bilinen "kriptokrom" ve DNA onarımı arasındaki ilişkiyi ortaya koydu. Sancar, bu başarılarıyla DNA onarımı ve biyolojik saat konularında dünya çapında tanınan bir bilim insanı olmuştur.

2024 yılı Nobel Ödülleri'nin sahipleri şu şekildedir: Nobel Barış Ödülü: Japon kuruluş Nihon Hidankyo'ya verildi. Nobel Fizik Ödülü: John Hopfield ve Geoffrey Hinton'a verildi. Nobel Kimya Ödülü: David Baker, Demis Hassabis ve John Jumper'a verildi. Ödüller, her yıl Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenen törenle sahiplerine teslim edilir.

Nobel Edebiyat Ödülü alan tek Türk yazar Orhan Pamuk'tur. Orhan Pamuk, 2006 yılında "Kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken, kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulduğu" gerekçesiyle Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür.

Aziz Sancar'ın kariyer planı, DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi ve biyolojik saat gibi alanlarda araştırmalar yapmak üzerine kuruludur. 1997 yılından bu yana ABD'deki Kuzey Carolina Üniversitesi'nde biyokimya ve biyofizik alanında çalışmalar yürüten Sancar, 2015 yılında Tomas Lindahl ve Paul Modrich ile birlikte Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. Sancar'ın kariyer planından bazı diğer noktalar: Eğitim: İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olduktan sonra, Dallas Teksas Üniversitesi ve Yale Üniversitesi'nde doktora ve doçentlik tezlerini tamamlamıştır. Ödüller ve Üyelikler: ABD Ulusal Bilimler Akademisi'ne seçilen ilk Türk bilim insanıdır. Toplumsal Katkılar: ABD'de okuyan Türk öğrencilerine yardım etmek amacıyla Aziz & Gwen Sancar Vakfı'nı kurmuş ve bu vakıf aracılığıyla bir öğrenci misafirhanesi açmıştır.

Albert Einstein, 1921 yılında Nobel Fizik Ödülü'nü E=mc² formülü ve fotoelektrik etki üzerine çalışmaları nedeniyle almıştır.

LIGO (Lazer İnterferometre Kütleçekim Dalgası Gözlemevi) olayı, 14 Eylül 2015 tarihinde, yaklaşık 36 ve 29 Güneş kütleli iki karadeliğin birleşerek 62 Güneş kütleli dev bir karadelik oluşturmasıdır. LIGO'nun gözlemlediği bu olay, bilim tarihinde birkaç önemli keşfe imza atmıştır: Kütleçekim dalgalarının varlığı ilk kez doğrudan kanıtlanmıştır. Evrenin şimdiki yaşı içinde bu tür birleşmelerin gerçekleşebileceği gösterilmiştir. İkili karadelik birleşmesinden oluşan bir sistem ilk kez gözlemlenmiştir. LIGO, 2023 yılında GW231123 olarak adlandırılan ve 225 Güneş kütleli bir kara deliğin oluştuğu daha büyük bir birleşme tespit etmiştir.

Erwin Schrödinger, kuantum mekaniğine önemli katkılarda bulunduğu ve atom teorisinin yeni, üretken formlarını keşfettiği için 1933 yılında Nobel Fizik Ödülü'ne layık görülmüştür. Schrödinger, 1926 yılında kendi adını taşıyan Schrödinger Denklemi'ni formüle etmiştir.

Daron Acemoğlu'nun Türkiye'de yaptığı bazı faaliyetler: Nobel Ekonomi Ödülü sonrası Türkiye ziyareti. Açıklamalar ve röportajlar. Acemoğlu, ayrıca 2024 yılında, Simon Johnson ve James Robinson ile birlikte, kurumların oluşumu ve refaha etkilerine ilişkin çalışmaları nedeniyle Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görüldü.

Richard Feynman'ın bazı keşifleri ve katkıları: Kuantum elektrodinamiği: Feynman, bu alandaki çalışmalarıyla 1965 Nobel Fizik Ödülü'nü kazanmıştır. Feynman diyagramları: Atomaltı parçacıkların etkileşimlerini görselleştiren diyagramlar geliştirmiştir. Nanoteknoloji: 1959'da yaptığı "Aşağıda Bir Sürü Yer Var" başlıklı konuşmada, nanoteknolojinin gelişimine ışık tutmuştur. Süper akışkanlık: Süper soğuk sıvı helyumun süper akışkanlığı üzerine çalışmalar yapmıştır. Eğitim yöntemleri: Ezberci yöntemlere karşı olup, basit ve berrak bir düşünme yöntemiyle öğretmeye çalışmıştır.

Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan ilk kadın yazar Selma Lagerlöf'tür.

Sosyal bilimler alanında çalışan bazı bilim insanları ve katkıları: Şerif Mardin: Modernleşme, din, ideoloji gibi konular üzerine eserler vermiş, "mahalle baskısı" terimini ilk kez kullanmıştır. Niyazi Berkes: Türkiye'nin modernleşmesi üzerine klasik çalışmalar yapmıştır. Nilüfer Göle: İslam ve modernlik arasındaki ilişki üzerine çalışmalar yapmıştır. Dani Rodrik: Kalkınma ekonomisi alanında önemli teorisyenlerden biridir. Mahfi Eğilmez: Türkiye ekonomisi ve politika analizi üzerine popüler yazılar yazmıştır. Turgut Özbudun: Anayasa hukuku alanında önde gelen bilim insanlarındandır. İsmail Beşikçi: Kürt sorunu üzerine önemli araştırmalar yapmıştır. Fuat Keyman: Küreselleşme, demokrasi ve sivil toplum üzerine çalışmalar yürütmüştür. Gönül Pultar: Kültürel kimlik ve etnisite üzerine araştırmalar yapmıştır. Deniz Kandiyoti: Ortadoğu toplumlarında toplumsal cinsiyet meseleleri üzerine önemli çalışmalar gerçekleştirmiştir.

John Steinbeck, İnci kitabı nedeniyle Nobel almamıştır. Steinbeck, 1962 Nobel Edebiyat Ödülü'nü, duygudaşlık yoluyla yarattığı mizah ve keskin bir toplumsal anlayışla bir araya getirdiği gerçekçi ve yaratıcı üslubu nedeniyle kazanmıştır. İnci ise, Steinbeck'in 1947'de yayımlanan ve yoksulluk, iyilik-kötülük, umut ve hırs gibi temaları işleyen bir romanıdır.

Doğanın dört temel kuvvetini bulan tek bir kişi yoktur; bu kuvvetler farklı bilim insanları tarafından keşfedilmiştir: Kütleçekim kuvveti, Isaac Newton tarafından ortaya atılmıştır. Elektromanyetik kuvvet, 18. yüzyılda etkilerini görüp araştırılmaya başlanmış, 20. yüzyılda atom altı dünyayı araştırmaya başlayan fizikçiler tarafından daha iyi anlaşılmıştır. Zayıf nükleer kuvvet, 1935'te Japon fizikçi Hideki Yukawa tarafından proton ve nötronların etkileşimini açıklamak için incelenmiştir. Güçlü nükleer kuvvet, 1949'da Nobel Fizik Ödülü'nü alan Japon fizikçi Hideki Yukawa'nın çalışmalarının yanı sıra, 1979'da Sheldon Glashow, Steven Weinberg ve Abdus Salam'ın elektromanyetik kuvvet ile zayıf kuvveti birleştirmesiyle de anlaşılmıştır.

1909 Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan ilk kadın olan Selma Lagerlöf, İsveç vatandaşıdır.

Nötrino, ilk olarak 1930 yılında Wolfgang Pauli tarafından keşfedilmiştir. Pauli, çekirdekte meydana gelen beta bozunmasında kütlenin korunumu yasası, momentumun korunumu yasası ve açısal momentumun korunumu yasasını sağlamak için, algılanamayan bir parçacığın var olması gerektiğini teorik olarak ifade etmiştir. Nötrinoların kesin varlığı ise 1956 yılında Clyde L. Cowan ve Frederic Reines tarafından kanıtlanmıştır. Diğer nötrino türlerinin keşfi ise şu bilim insanları tarafından gerçekleştirilmiştir: Müon nötrinosu: Leon Lederman, Melvin Schwartz ve Jack Steinberger (1962). Tau nötrinosu: DONUT (2000).

"The Wife" (2017) filmi, Joan adlı bir kadının, 40 yıllık eşi için kendi yeteneklerini feda ederek onun edebi kariyeri için çaba göstermesini anlatıyor. 2022 yapımı "Wifelike" filmi ise yakın gelecekte robot eşlerin satıldığı bir dünyada, bir dedektifin ölen karısının robotunu yaptırıp eşi olarak almasını konu alıyor.

Andre Gide'nin edebi kişiliği şu şekilde özetlenebilir: Bireysellik ve Toplumsal Ahlak: Gide, bireysel ve toplumsal ahlak konularına derinlemesine eğilmiş, eserlerinde bu temaları sorgularken sömürgecilik üzerine eleştirilerde bulunmuştur. Anlatım Dili: Gide, kendine özgü bir anlatım dili geliştirmiş, klasik ve modern unsurları bir araya getirmiştir. Temalar: Eserlerinde bireylerin toplumsal baskılara karşı duruşları ve kimlik bulma çabaları işlenir. Edebi Akımlar: Gide, gençliğinde sembolizmden etkilenmiş, daha sonra kendi stilini oluşturmuştur. Edebi Türler: Deneme, roman, otobiyografi, şiir, tiyatro, anlatı ve inceleme türlerinde eserler vermiştir. Etkisi: Gide, Fransız edebiyatının önemli hümanist ve ahlakçı yazarlarından biri olarak tanınır. Ödüller: 1947'de Oxford Üniversitesi'nden "Edebiyat Doktoru" unvanı almış, 1950'de ise Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür.

Daron Acemoğlu, 2024 Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan Ermeni kökenli Türk-Amerikalı bir ekonomist ve akademisyendir. Eğitim Hayatı: Lisans derecesini 1989'da York Üniversitesi'nden, yüksek lisans ve doktora derecelerini ise 1990 ve 1992'de Londra Ekonomi Okulu'ndan almıştır. Akademik Kariyeri: 1993'ten beri Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) ekonomi profesörü olarak görev yapmaktadır. Çalışmaları: Siyasal ekonomi, gelir durumu eşitsizliği, çalışma ekonomisi ve ekonomik kalkınma gibi konular üzerinde yoğunlaşmıştır. 2005 yılında John Bates Clark Madalyası'na layık görülmüştür. 2024 yılında, Simon Johnson ve James Robinson ile birlikte, kurumların oluşumu ve refaha etkilerine ilişkin çalışmaları nedeniyle Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanmıştır. Önemli Kitapları: "Diktatörlük ve Demokrasinin Ekonomik Kökenleri" (2006, James A. Robinson ile birlikte). "Ulusların Düşüşü: Güç, Refah ve Yoksulluğun Kökenleri" (2012, James A. Robinson ile birlikte).