NobelÖdülü

Orhan Pamuk, 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanarak Nobel Ödülü alan ilk Türk olmuştur.

2004 Nobel Barış Ödülü, Kenyalı kadın çevreci Wangari Maathai'ye verildi. Maathai, sürdürülebilir kalkınmaya, demokrasiye ve barışa katkılarından dolayı bu ödüle layık görüldü.

Mavi Işıklar grubunun kurucusu ve solisti Nejat Toksoy'dur. Grup, 7 Eylül 1964 tarihinde İstanbul Erkek Lisesi öğrencileri olan Nejat Toksoy, Metin Yavuzdoğan ve Çetin Yavuzdoğan tarafından kurulmuştur.

Richard Feynman, 1965 yılında Nobel Fizik Ödülü'nü, kuantum elektrodinamiği üzerine çalışmaları ve "Feynman Diyagramları" ile temel parçacıkların fiziğine yaptığı derin katkılar nedeniyle almıştır. Feynman, bu ödülü Sin-Itiro Tomonaga ve Julian Schwinger ile paylaşmıştır. Feynman'ın Nobel Ödülü'ne layık görülen bazı çalışmaları: Kuantum elektrodinamiği: Elektromanyetik etkileşimlerin tutarlı bir göreli teorisini geliştirmiş ve deneylerle uyumlu tahminler elde etmiştir. Feynman Diyagramları: Çeşitli parçacık etkileşimleri için grafiksel temsiller oluşturarak etkileşim olasılıklarının hesaplanmasını kolaylaştırmıştır.

Gabriel García Márquez'in "Yüzyıllık Yalnızlık" adlı romanı, birçok nedenden dolayı beğenilmiştir: Büyülü gerçekçilik: Gerçek olaylarla fantastik unsurları harmanlayan anlatım tarzı, okuyucuları büyüler. Evrensel temalar: Aile bağları, yalnızlık, kader, sevgi ve kayıp gibi temalar, herkesin kendinden bir parça bulabileceği bir hikaye sunar. Latin Amerika kültürü: Roman, Latin Amerika'nın tarihine, toplumsal yapısına ve kültürel zenginliklerine ayna tutar. Epik yapı: Bir ailenin tarihi gibi görünse de, insanlığın kolektif yalnızlığını ve varoluşsal döngülerini anlatır. 1982 Nobel Edebiyat Ödülü: Roman, 1982 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanarak Latin Amerika edebiyatını küresel hayal gücünün ön saflarına taşımıştır.

Milton Friedman, 1976 Nobel Ekonomi Ödülü'nü, tüketim analizi, parasal tarih ve teori ile istikrar politikasının karmaşıklığı üzerine yaptığı araştırmalar nedeniyle almıştır. Friedman'ın öne çıkan katkıları arasında: Monetarizmin gelişimi. Doğal işsizlik oranı teorisi. Phillips eğrisi analizi.

Jean-Paul Sartre, 1964 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü üç ana nedenle reddetti: 1. Felsefi duruşu: Sartre'a göre, bir grubun (jüri) çıkıp bir yazara ödül vermesi, yazarın ödül alabilmek için jüriye göre yazmasına ve dolayısıyla özgürlüğünün kısıtlanmasına yol açardı. 2. İsveç Akademisi'ne yönelik eleştiriler: Sartre, İsveç Akademisi'ni yetersiz bulmuştu. 3. Gelecekteki algısı: Sartre, gelecekte bir yazardan ziyade bir filozof olarak anılmak istiyordu ve verilen ödül edebiyat alanındaydı. Ayrıca, Sartre, ödülün kabul edilmesinin bağımsızlıktan taviz vermek anlamına geleceğini ve onu sistemin bir parçası haline getireceğini düşünüyordu.

Güney Koreli yazar Han Kang, 2024 Nobel Edebiyat Ödülü'nü "tarihsel travmalarla yüzleşen ve insan yaşamının kırılganlığını ortaya koyan yoğun şiirsel düzyazısı" nedeniyle almıştır. Han Kang'ın Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülen bazı eserleri: Vejetaryen. The White Book. Human Acts.

Drina Köprüsü'nün hikayesi gerçek olaylara dayanmaktadır, ancak bazı unsurlar kurgusal veya mitolojik anlatıları da içermektedir. Köprünün inşası, 1571-1577 yılları arasında, Osmanlı veziri Sokollu Mehmet Paşa'nın isteği üzerine Mimar Sinan tarafından gerçekleştirilmiştir. Köprünün hikayesi, ayrıca yazar İvo Andriç'in "Drina Köprüsü" adlı romanına da ilham kaynağı olmuştur. Köprüye atfedilen mitsel öyküler ise Slav mitolojisinden gelmektedir.

Yüzyıllık Yalnızlık kitabının çok sevilmesinin bazı nedenleri: Büyülü gerçekçilik: Gerçek olaylarla fantastik unsurları harmanlayan yazım tarzı, okuyucuları büyüler. Evrensel temalar: Aile bağları, yalnızlık, kader, sevgi ve kayıp gibi temalar herkesin kendinden bir parça bulabileceği bir hikaye sunar. Latin Amerika kültürü: Kitap, Latin Amerika’nın tarihine, toplumsal yapısına ve kültürel zenginliklerine ayna tutar. Popülerlik: 1982 Nobel Edebiyat Ödülü’nü alması, kitabın Latin Amerika dışında da olay yaratmasına ve popüler olmasına katkıda bulunmuştur. Anlatım: Berrak ve anlaşılır üslup, olayların hızlı tempoda anlatılması ve mizahi bir dil, okuyucuya keyifli bir deneyim sunar.

Nelson Mandela, 1993 yılında Nobel Barış Ödülü'ne, "apartheid rejiminin barışçıl bir şekilde sona erdirilmesi ve yeni bir demokratik Güney Afrika'nın temellerini atma çalışmaları" nedeniyle layık görülmüştür. Mandela, bu ödülü, serbest bırakılmasına öncülük eden Güney Afrika'nın son apartheid devlet başkanı F.W. de Klerk ile paylaşmıştır.

1988 Nobel Barış Ödülü, Birleşmiş Milletler Barış Gücü'ne verildi. Ödül, "silahlı çatışmaları önleme ve müzakereler için koşullar yaratma çabaları" nedeniyle takdim edildi.

Samuel Beckett'in önemli olmasının bazı nedenleri: 20. yüzyıl edebiyatının önemli figürlerinden biri olarak, deneysel edebiyatın önde gelen yazarlarından biridir. Absürt tiyatro akımının en önemli yazarı kabul edilir. Eserlerinin çoğunu Fransızca ya da İngilizce yazıp, kendi çevirmiş olması ve bu sayede birçok yazarı etkilemesi. 1969'da Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmesi. Eserlerinde varoluşsal boşluk, zamanın anlamsızlığı ve insanın çaresizliği gibi temaları işlemesi. Hem İrlanda'da hem de dünya genelinde birçok yazarı etkilemesi. Kendi kendini tercüme eden bir yazar olarak, çeviri sürecinde sanata dair özerklik sağlaması.

Nobel ödüllü bazı kitaplar: Gabriel Garcia Marquez: "Yüzyıllık Yalnızlık", "Aşk ve Öbür Cinler". Albert Camus: "Düşüş". John Steinbeck: "Gazap Üzümleri", "Cennetin Doğusu", "Al Midilli". İvo Andriç: "Drina Köprüsü", "Lanetli Avlu". Saul Bellow: "Augie March'ın Maceraları", "Yağmur Kral". Aleksandr Soljenitsin: "Kreçetovka İstasyonu'nda Bir Olay", "Matriyona'nın Evi". Patrick White: "Arabadakiler". Kenzaburo Oe: "Kişisel Bir Sorun". Orhan Pamuk: "Kırmızı Saçlı Kadın". Seamus Heaney: "Seamus Heaney'in Toplanan Şiirleri". Nobel Edebiyat Ödülü, yazarın tüm kariyeri ve başarıları göz önünde bulundurularak verilir.

Beş büyük Türk bilim insanı: 1. Aziz Sancar: 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan DNA onarımı üzerine çalışmaları ile tanınan moleküler biyolog ve biyokimyager. 2. Canan Dağdeviren: Giyilebilir kalp çipi ve cilt kanserini tespit eden cihaz geliştiren fizik mühendisi. 3. Halil İnalcık: Tarihçi akademisyen, Osmanlı İmparatorluğu'nun sosyal, siyasal ve ekonomik yapısını inceleyen eserleri ile tanınır. 4. Hulusi Behçet: Behçet hastalığını tanımlayan Türk dermatoloji uzmanı. 5. Cahit Arf: Cebir ve sayı teorisi üzerine çalışmaları ile bilinen matematikçi.

Prof. Dr. Aziz Sancar'ın bazı buluşları ve çalışmaları: Fotoliyaz Enzimi: UV ışığının neden olduğu DNA hasarını onaran fotoliyaz enzimini klonlamış ve genetik mühendisliği ile bakterilerde çoğaltmıştır. Nükleotid Kesim Onarımı: DNA'nın hasarlı bölümlerini kesip atan nükleotid kesim onarımı mekanizmasını keşfetmiştir. Excinuclease Enzimi: Bu mekanizmayı gerçekleştiren excinuclease enzim kompleksini tanımlamıştır. Biyolojik Saat: Hücrelerin ışığa uyum sağlayarak biyolojik saatlerini ayarlamasını sağlayan kriptokrom adlı proteinin keşfine katkıda bulunmuştur. Maxicell Tekniği: Geliştirip ismini koyduğu bir biyokimyasal tekniktir. Sancar, bu çalışmaları ile 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülmüştür.

Göttingen Üniversitesinde eğitim görmüş bazı Nobel ödüllü bilim insanları: Erwin Neher ve Stefan Hell. Albert Einstein. Cahit Arf. Max Planck. Max von Laue. Robert Oppenheimer. Irving Langmuir. John von Neumann. Emmy Noether. Wolfgang Pauli. Göttingen Üniversitesi, kuruluşundan bu yana 45 Nobel Ödülü kazanan bilim insanı çıkarmıştır.

Knut Hamsun, 1920 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü, "Growth of the Soil" (Toprağın Bereketi) adlı eseri nedeniyle almıştır. Hamsun'un Nobel Ödülü kazanmasında, "Sult" (Açlık) adlı kitabının da etkisi olmuştur. Ancak, İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazileri desteklemesi, Hamsun'un itibar kaybetmesine ve savaş sonrası yargılanıp para cezasına çarptırılmasına neden olmuştur.

José Saramago'nun "Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş" kitabı, 1998 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü, ölüm temasını ele alış biçimi ve toplumsal eleştirileriyle kazanmıştır. Roman, ölümün ortadan kalktığı bir dünyada insanların durumunu sorgulayarak, kurumların ve sistemlerin ölüm olgusuyla olan ilişkisini hiciv dolu bir dille eleştirir.

Martin Luther King Jr., 1964 yılında, şiddet içermeyen direniş yoluyla ırksal eşitsizlikle mücadele ettiği için Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmüştür. King, özellikle ABD'deki siyahilerin sivil haklarını geliştirmek amacıyla Mahatma Gandhi'nin felsefesini benimseyerek sivil itaatsizlik eylemleri gerçekleştirmiştir.