Modernleşme

Tanzimat'tan sonra medreselerin yerine Batı tarzında modern eğitim kurumları gelmeye başladı. Bu kurumlar arasında: - Rüştiyeler: Bugünkü ortaokulların karşılığı olan ve 1839'da açılan okullar. - İdadiler: Dört yıllık rüştiyelerin üzerine üç yıl eğitim vermek amacıyla açılan liseler. - Sultaniler: Fransız okulları örnek alınarak açılan ve Müslüman ve gayrimüslim öğrencilerin birlikte öğrenim gördüğü okullar. - Dârülfünun: 1863'te açılan ve daha sonra İstanbul Üniversitesi'ne dönüşen yükseköğretim kurumu. Ayrıca, Dârülmuallimât (Kız Öğretmen Okulu) gibi öğretmen yetiştiren okullar da açıldı.

1923 ve 1925 yılları arasında Türkiye'de gerçekleşen bazı önemli değişiklikler şunlardır: 1. Cumhuriyet'in İlanı (29 Ekim 1923): Türkiye'de cumhuriyet yönetimi resmen kabul edildi. 2. Eğitim ve Öğretimin Birleştirilmesi (1924): Eğitim sistemi modernize edilerek, öğretim birleştirildi. 3. Şapka Kanunu (25 Kasım 1925): Kılık kıyafette değişiklik yapılarak, şapka zorunluluğu getirildi. 4. Takvim, Saat ve Ölçülerde Değişiklik (1925-1935): Miladi takvim, uluslararası saat ve onlu sisteme uygun ölçü birimleri kabul edildi. 5. Harf Devrimi (1928): Latin alfabesi kabul edilerek, yeni Türk harfleri kullanılmaya başlandı. 6. Türk Tarih ve Dil Kurumlarının Kurulması: Milli bir tarih ve dil anlayışı oluşturmak amacıyla bu kurumlar kuruldu.

Nuri Bilge Ceylan'ın "Uzak" filmi, iki insanın hikayesini ve bu insanların kent ve taşra arasındaki çelişkilerini anlatıyor. Filmin ana teması yalnızlık olarak öne çıkıyor. "Uzak", aynı zamanda modernleşme sürecinde kentli bireyin yalnızlığını ve bu yalnızlığın taşradan gelen bir misafirle olan etkileşimini de sorguluyor.

Niyazi Berkes, Türkiye'nin çağdaşlaşması ve laikleşmesi konularını savunmuştur. Berkes'in temel görüşleri şunlardır: 1. Batılılaşma, laikleşme, çağdaşlaşma ve milliyetçiliğin bir birleşimi olarak görülmelidir. 2. Osmanlı Devleti'ni feodal bir toplum olarak değil, "Doğu despotizmi" kavramıyla açıklamak gerekir. 3. Devlet ve toplum arasındaki kopukluk, toplumsal durgunluğun ve evrimleşmenin önündeki bir engeldir. 4. Gelenek, dinle karıştırılmamalı ve çağdaşlaşma sürecinde din, kutsallaştırılmış gelenek boyunduruğundan kurtulma olarak görülmelidir. 5. Cumhuriyet dönemi, önceki çağdaşlaşma çalışmalarından farklı olarak devrim niteliği taşır ve Türk toplumunu çağdaş medeniyet seviyesine çıkarma yolunda önemli bir adımdır.

Cumhuriyet döneminde şehircilik faaliyetleri şu şekilde özetlenebilir: 1. Modernleşme Çabaları: Cumhuriyetin ilk yıllarında, Türk şehirlerinin Batılı şehir yapılarına ve hayat tarzlarına uygun hale getirilmesi hedeflenmiştir. 2. Planlı Kentleşme: 1960'lı yıllardan itibaren planlı kalkınma politikaları hayata geçirilmiş, devlet Planlama Teşkilatı gibi kurumlar aracılığıyla sanayileşme ve şehirleşme politikaları uygulanmıştır. 3. Eğitim ve Akademik Çalışmalar: Şehircilik alanında bilimsel çalışmalar yapılmış, üniversitelerde şehircilik dersleri okutulmuş ve bu alanda dergiler yayımlanmıştır. 4. Çevre Koruma: 1970'li yıllardan itibaren çevre koruma konuları gündeme gelmiş, bu alanda çeşitli kanunlar ve kurumlar oluşturulmuştur.

Atatürk, Türk Deniz Kuvvetleri'nin deniz gücünü artırmak ve modern bir donanma oluşturmak amacıyla 1926 yılında Gölcük Tersanesi'ni kurdurmuştur. Bu tersanenin kurulma nedenleri arasında: - Osmanlı Devleti'nden kalan deniz gücünün yeniden harbe hazır hale getirilmesi; - Yavuz muharebe kruvazörü başta olmak üzere diğer deniz platformlarının bakım ve onarımının yapılması; - Gelecekteki donanma inşa ve tedarik programlarını desteklemek.

Arap ülkelerinde eğitim sistemi genel olarak üç seviyede yapılandırılmıştır: ilkokul, ortaokul ve lise. Bazı ortak özellikler: - Eğitim dili: Genellikle Arapça'dır, ancak bazı ülkelerde İngilizce veya Fransızca gibi yabancı diller de öğretilir. - Ücretsiz eğitim: Devlet okullarında eğitim, kitap ve sağlık hizmetleri ücretsiz olarak sağlanır. - Cinsiyet ayrımı: Bazı ülkelerde kızlar sadece kız okullarına, erkekler ise sadece erkek okullarına gider. Modernleşme çabaları: Son yıllarda Arap ülkeleri, eğitim sistemlerini dijitalleştirme ve modernize etme yönünde adımlar atmaktadır.

Ahmet Yusuf Yılmaz, "Osmanlı Hukukunda Modernleşme Süreci" adlı eserinde Osmanlı modernleşmesini yönetim, ekonomi, hukuk ve askeri yapının devrin özelliklerine ayak uyduramaması bağlamında değerlendirmektedir. Yılmaz'a göre, modernleşme hareketleri kapsamında yapılan reformlar, Avrupa'da başarıya ulaşırken Osmanlı'da istenen sonuçları vermemiştir.

Devşirme sistemi, Osmanlı Devleti'nde 19. yüzyılda tamamen işlevini kaybetmesi ve modernleşme hareketleri doğrultusunda kaldırılmıştır. Sistemin bozulmasına yol açan bazı nedenler şunlardır: - Rüşvet ve iltimas: 17. yüzyıldan itibaren devşirme işlerinde rüşvet ve adam kayırma gibi uygulamalar yaygınlaşmıştır. - Kuralların esnetilmesi: Yeniçeri Ocağı'na ve diğer Kapıkulu Ocaklarına yapılan alımlarda kurallar gevşetilmiş, Müslüman ahaliden de gençler kabul edilmeye başlanmıştır. - Alternatif asker ve yönetici temini: XVIII. yüzyıl başlarında sadece saray için sınırlı sayıda çocuğun devşirilmesi, sistemin önemini azaltmıştır.

Aydınlanma devrimi ve köy enstitüleri, Türkiye'nin modernleşme ve kalkınma sürecinde önemli rol oynamış iki kavramdır. Aydınlanma devrimi, Cumhuriyet'in kurulmasıyla birlikte başlatılan, toplumun her kesimine eğitim ve bilim ışığını ulaştırmayı hedefleyen bir harekettir. Köy enstitüleri, 1940 yılında kurulan ve köy çocuklarına modern tarım teknikleri, sağlık bilgileri ve kültürel eğitimler sunan eğitim kurumlarıdır. Köy enstitüleri, 1954 yılında kapatılmış olsa da, aydınlanma devriminin önemli bir parçası olarak Türk eğitim tarihinde yerini almıştır.

Huntington'un siyasi düzen teorisi, dört ana başlık altında toplanabilir: 1. Kurumsallaşma: Huntington, güçlü kurumlara sahip siyasal sistemleri ABD, Britanya ve Sovyetler Birliği gibi örnekler üzerinden ele alır. 2. Ulusal siyasi düzenin unsurları: Siyasal partiler, siyasal katılma ve siyasal kültür, ulusal siyasi düzenin temel unsurları olarak kabul edilir. 3. Değişim karşısında siyasi düzen: Modernleşen ülkelerde tek parti sistemlerinin çok partili sistemlere göre daha istikrarlı olduğunu, ancak çok partili sistemlerin askeri müdahalelere daha açık olduğunu savunur. 4. Yeni dünya düzeni teorisi: Huntington, Amerikan hegemonyasının kesinleştiği bir "tek kutuplu dünya" olan yeni dünya düzenini öngörür. Huntington'a göre, siyasi düzen, Batılı ve Amerikan değerlerine dayalıdır ve modernleşme, bu düzeni yaymanın temel sürecidir.

Kemal Karpat'a göre Osmanlı'nın çöküşünün başlıca sebepleri şunlardır: 1. Bürokrasinin Yetersizliği: Devlet bürokrasisinin rasyonel, verimli ve sistematik olmaması, idari kuruluşların görevlerini yerine getirememesine yol açtı. 2. Modernleşme Eksiklikleri: XVI. yüzyılın ikinci yarısından sonra yaşanan güç değişiklikleri, klasik Osmanlı sistemini devam ettirilemez hale getirdi. 3. Dış Etkenler: Avrupa devletlerinin Osmanlı'yı parçalama ve toprak kapma çabaları, azınlıkları isyanlara sevk etmeleri çöküş sürecini hızlandırdı. 4. İç İsyanlar: 1831-1833 yılları arasında yaşanan Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı gibi iç isyanlar da Osmanlı'nın çöküşünde etkili oldu.

Cumhuriyet döneminde modernleşme, çeşitli alanlarda gerçekleştirilen reformlarla olmuştur: 1. Laiklik ve Demokrasi: Din ve devlet işlerinin ayrılması ve çok partili siyasi sisteme geçişle modern bir yönetim anlayışı benimsenmiştir. 2. Eğitim Reformları: Eğitim sistemi çağdaş ve bilimsel bir temele oturtulmuştur. Harf devrimi ve Türk Dil Kurumu'nun kurulmasıyla dil reformları yapılmıştır. 3. Kadın Hakları: Kadınların siyasi ve sosyal hayata katılımı teşvik edilmiş, eğitimde ve iş hayatında fırsat eşitliği sağlanmıştır. 4. Sanayileşme ve Ekonomik Kalkınma: Tarım ve sanayi sektörlerinde yapılan reformlar ve altyapı yatırımlarıyla ekonomik büyüme hedeflenmiştir. 5. Kültürel ve Sanatsal İlerleme: Yeni Türk edebiyatı, müzik, tiyatro ve sinema gibi alanlarda birçok eser üretilmiş, ulusal kültürün zenginleşmesine katkıda bulunulmuştur.

8. sınıf inkılap tarihi 4. ünite özeti, Cumhuriyet'in ilanından sonra Türkiye'nin çağdaşlaşma ve modernleşme sürecinde atılan adımları ve gerçekleştirilen inkılapları kapsar. Ünitenin ana başlıkları şunlardır: 1. Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar: Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı, çok partili hayata geçiş denemeleri ve kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması gibi reformlar. 2. Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar: Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitimde birlik sağlanması, Latin alfabesinin kabulü, Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması ve okuma-yazma seferberlikleri. 3. Toplumsal ve Kültürel Alanda Yapılan Düzenlemeler: Kıyafet inkılabı (Şapka Kanunu), takvim, saat ve ölçülerde yapılan düzenlemeler ve Halkevleri'nin kurulması. 4. Ekonomik Reformlar: Sanayileşme hamleleri, Ziraat Bankası'nın kurulması ve 1. ve 2. Beş Yıllık Sanayi Planları ile ekonomik kalkınma hedefleri.

Egepen'in logosunun değişme nedeni, markanın ürün ve hizmetlerini daha iyi yansıtmak ve modern bir görünüm kazandırmak olarak belirtilmiştir.

Cemil Koçak, "Cumhuriyetin Kökenleri: On Dokuzuncu Yüzyılda Osmanlı Modernleşmesi" adlı çalışmasında, Cumhuriyet ve Osmanlı modernleşmesinin temel farklılıklarını ve benzerliklerini ele almaktadır. Koçak'a göre: - Osmanlı modernleşmesi, devleti kurtarma amacıyla askeri, idari ve teknik alanlarda Batı'ya öykünerek gerçekleştirilmiştir. - Cumhuriyet modernleşmesi ise, Osmanlı'nın aksine, Batı medeniyetine tam bir bağlılık içinde, "muasır medeniyetler seviyesine erişmek" ülküsüyle yeni kurulan ulus-devleti arındırmayı amaçlamıştır.

Jön Türk hareketi mensupları, Brezilya'ya modernleşme ve askeri reformlar amacıyla gittiler. 1900'lerin başında Brezilya hükümeti, askeri kadroları eğitim için Almanya'ya göndermeye başladığında, bazı subaylar bu fırsatı değerlendirerek Almanya'ya staj için gittiler.

Osmanlı iktisat düşüncesinin çağdaşlaşması, Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyıldan itibaren ekonomik yapısını modernize etme çabalarını ifade eder. Bu süreç, iki ana düşünce etrafında şekillenmiştir: 1. İktisadi Liberalizm: Serbest dış ticareti ve tarım ürünlerinin ihracatını savunur. 2. İktisadi Korumacılık: Sanayileşmeyi ve yerli sanayinin dış rekabetten korunmasını savunur. Bu dönemde, Adam Smith, Friedrich List ve David Ricardo gibi Avrupalı iktisatçıların fikirleri de Osmanlı düşünce dünyasına etki etmiştir.

"Yoksulluk İçimizde" kitabı, insanın manevi dünyası, toplumsal yozlaşma ve modernleşme karşısında geleneksel değerlerin kaybolması üzerine bir hikâyedir. Kitapta anlatılan ana mesajlar şunlardır: - Maddi ve manevi yoksulluk: Kitap, bireylerin sadece maddi değil, aynı zamanda manevi yoksulluk içinde de olabileceğini vurgular. - İnsan ilişkilerindeki samimiyet: İnsan ilişkilerindeki samimiyet, sadelik ve maneviyat üzerine düşündürürken, toplumdaki yüzeyselliği eleştirir. - Gelenek-modernizm çatışması: Modernleşme ile geleneksel değerler arasındaki çatışmayı çarpıcı bir şekilde ortaya koyar. Hikayenin özeti, Anadolu’nun bir kasabasında yaşayan ve geçim sıkıntısı çeken bir adamın hayatı üzerinden, modern dünyada insanın yalnızlığını ve manevi eksikliğini işlemesidir.

Modernleşme ve evrenselleşme kavramları farklı anlamlar taşır: 1. Modernleşme: 18. yüzyılda Batı Avrupa'da başlayan ve daha sonra dünyanın diğer yerlerini etkileyen üç sürecin bileşkesi olarak tanımlanır. Bu süreçler: - Aydınlanma Düşüncesi: Aklın, mantığın ve bilimin temel referans noktası olarak kabul edilmesi. - Ulus-Devlet: Belirli bir toprak parçası üzerindeki iktidarın ulus fikrine dayandırılması. - Sanayi Kapitalizmi: Üretim araçlarının özel şahısların mülkiyetinde olduğu ve kar amaçlı kullanıldığı sistem. 2. Evrenselleşme: Maddi ve manevi değerlerin ve bu değerler çerçevesinde oluşmuş birikimlerin milli sınırları aşarak dünya çapına yayılması olarak tanımlanır.