Cemiyetler

Milli varlığa düşman cemiyetler şunlardır: 1. İngiliz Muhipler Cemiyeti: İngilizlere iyi geçinerek ülkeyi en az zararla kurtarmak ve İngiliz mandasını savunmak amacıyla kurulmuştur. 2. Teali İslam Cemiyeti: Halifeye ve İslamiyet’e kesin bağlılıkla kurtuluşun gerçekleşeceğine inanmıştır. 3. Wilson Prensipleri Cemiyeti: Amerikan mandasını savunmuştur. 4. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti: Kurtuluşun Osmanlı saltanatına bağlılık ve padişaha kesin itaatle mümkün olacağına inanmıştır. 5. Kürt Teali Cemiyeti: Doğu Anadolu’da bağımsız bir Kürt devleti kurmak için kurulmuştur. 6. Hürriyet ve İtilaf Fırkası: Milli mücadeleye karşı faaliyet sürdürmüştür. 7. Trabzon Adem-i Merkeziyet Cemiyeti: Trabzon ve çevresinde bağımsız bir Türk devleti kurmak istemiştir.

Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler ve Milli Cemiyetler arasındaki temel farklar şunlardır: Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler: - Amaçları: İtilaf Devletleri'nin desteğiyle kurulmuş olup, bağımsızlığın sağlanabileceğine inanmadıkları için İstanbul Hükümeti'nin politikalarını desteklemişler ya da güçlü bir devletin manda ve himayesini istemişlerdir. - Faaliyetleri: Milli birliği bozucu sonuçlar doğurmuş, Anadolu'daki işgalleri kolaylaştırmışlardır. - Örnekler: Kürt Teali Cemiyeti, Teali İslam Cemiyeti, Wilson Prensipleri Cemiyeti, İngiliz Muhipleri Cemiyeti, Hürriyet ve İtilaf Fırkası. Milli Cemiyetler: - Amaçları: Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası işgallere karşı vatanın bütünlüğünü ve bağımsızlığını korumak için kurulmuşlardır. - Özellikleri: Bölgesel amaçlı olup, tarihsel gerçeklerle birlikte nüfus çoğunluğuna önem vermişler, geniş katılımlı kongreler düzenlemişlerdir. - Örnekler: Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Kilikyalılar Cemiyeti, Milli Kongre Cemiyeti.

Türk Ocağı, 25 Mart 1912 tarihinde kurulmuştur.

Yararlı ve zararlı cemiyetler, Milli Mücadele döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nun işgallere karşı gösterdiği tepkiye göre ikiye ayrılır. Yararlı cemiyetler şunlardır: 1. Trakya-Paşaeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti: Doğu Trakya'nın Yunan işgalinden korunması için kurulmuştur. 2. İzmir Müdafaaai Hukuku Osmaniye Cemiyeti: İzmir'in Yunanistan'a bağlanmasını engellemek amacıyla kurulmuştur. 3. Reddi İlhak Cemiyeti: İzmir'in işgaline karşı çıkarak bölgenin Türklere ait olduğunu ispatlamak için çalışmalar yapmıştır. 4. Doğu Anadolu (Şark Vilayetleri) Müdafaai Hukuk Cemiyeti: Doğu Anadolu'yu işgallerden koruyarak Ermeni devletinin kurulmasını önlemektir. 5. Kilikyalılar Cemiyeti: Adana ve çevresini Fransız ve Ermeni işgalinden kurtarmaktır. 6. Milli Kongre Cemiyeti: Türklere karşı yapılan haksız propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yoluyla Türk milletinin haklı sesini dünyaya duyurmaktır. 7. Anadolu Kadınları Müdafaaai Vatan Cemiyeti: Vatanın bütünlüğünü korumak için mitingler düzenlemiştir. Zararlı cemiyetler ise şunlardır: 1. Mavri Mira Cemiyeti: Büyük Yunanistan'ı kurmayı amaçlamıştır. 2. Pontus Rum Cemiyeti: Trabzon merkez olmak üzere Samsun'dan Batum'a kadar uzanan alanda Pontus Rum Devleti kurmayı amaçlamıştır. 3. Etnik-i Eterya Cemiyeti: Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırmayı amaçlamıştır. 4. Hınçak ve Taşnak Cemiyetleri: Doğu Anadolu'dan Adana'ya kadar uzanan bölgede bir Ermeni devleti kurmayı amaçlamıştır. 5. Kürt Teali Cemiyeti: Doğu Anadolu'da bağımsız bir Kürt devleti kurmayı hedeflemiştir. 6. Wilson Prensipleri Cemiyeti: Amerikan mandası altına girilmesi gerektiğini savunmuştur. 7. İngiliz Muhipleri Cemiyeti: İngilizlerin himayesine sığınmak gerektiğini savunmuştur.

Zararlı cemiyetler, Milli Mücadele döneminde Türkiye'nin bağımsızlığını engellemeyi amaçlayan cemiyetlerdir. İşte bazıları: 1. Kürt Teali Cemiyeti: Doğu illerinde bağımsız bir Kürt devleti kurmayı amaçlamıştır. 2. Teali-i İslam Cemiyeti: Hilafet ve saltanatın kurtuluş için tek yol olduğunu savunmuştur. 3. İngiliz Muhipleri Cemiyeti: İngiliz mandasını savunmuş ve Kurtuluş Savaşı'nı engellemeye çalışmıştır. 4. Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne karşı kurulmuş, Milli Mücadele'yi ittihatçı olarak görmüş ve iç isyanlarda kışkırtıcı politika izlemiştir. 5. Wilson Prensipleri Cemiyeti: Osmanlı Devleti'nin ABD sayesinde uygarlaşacağını ve ayağa kalkacağını düşünerek Amerikan mandasını savunmuştur. 6. Askeri Nigehban Cemiyeti: Kurtuluş Savaşı'na karşı olduklarını bildiren eski, ordudan atılmış veya emekli olmuş askerlerden oluşmuştur. 7. Mavri Mira Cemiyeti: İstanbul Rum Patrikhanesi'nde kurulmuş, büyük Yunanistan'ı kurmayı amaçlamıştır. 8. Pontus Rum Cemiyeti: Trabzon merkez olmak üzere Samsun'dan Batum'a kadar uzanan alanda bir Rum Devleti kurmayı amaçlamıştır.

Milli Mücadele döneminde üç ana kategoride cemiyetler bulunmaktaydı: 1. Milli Cemiyetler: İşgallere karşı direniş göstermek ve halkın direnişe katılması için çaba gösteren cemiyetler. 2. Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler: Osmanlı Devleti ve padişahlık çizgisinde olan, kurtuluş için İngiliz ve Amerikan mandasını savunan cemiyetler. 3. Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler: Anadolu toprakları üzerinde var olan emellerine uygun politikalar yürüten, Türklerin milli ve yeni bir devlet kurmalarını engellemeye çalışan cemiyetler.

Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, İttihat ve Terakki ile birleşti çünkü her iki cemiyet de benzer amaçlara sahipti ve güçlerini birleştirerek daha etkili olmayı hedeflediler. Bu birleşmenin temel nedenleri: - Meşrutiyetin İlanı: Her iki cemiyet de II. Abdülhamit'in otokratik yönetimine karşı olup, meşrutiyeti yeniden ilan etmeyi amaçlamaktaydı. - Askeri ve Siyasi İşler: İttihat ve Terakki'nin askeri işler ile siyasi işleri birbirine karıştırması, Mustafa Kemal'in bu cemiyetten ayrılmasına yol açmış, ardından Vatan ve Hürriyet Cemiyeti ile birleşmesine neden olmuştur.

Milli Mücadele'ye karşı çıkan cemiyetler şunlardır: 1. Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne karşı kurulmuş, Milli Mücadele'yi desteklememiştir. 2. Sulh ve Selameti Osmaniye Cemiyeti: Kurtuluşun padişahın ve halifeliğin buyruklarına bağlı kalmakta olduğunu savunmuştur. 3. Teali İslam Cemiyeti: Kurtuluşu hilafetin ve saltanatın devam ettirilmesinde görmüş, Milli Mücadele'ye karşı çıkmıştır. 4. Kürt Teali Cemiyeti: Wilson İlkeleri doğrultusunda Doğu Anadolu'da bağımsız bir Kürdistan Devleti kurmayı amaçlamıştır. 5. Wilson Prensipleri Cemiyeti: Osmanlı Devleti'nin varlığını koruyabilmesi için Amerika Birleşik Devletleri'nin manda ve himayesine girmeyi savunmuştur. 6. İngiliz Muhipleri Cemiyeti: Osmanlı Devleti'nin İngiltere'nin himayesine girerek varlığını devam ettirebileceğini düşünmüş ve Milli Mücadele'ye karşı olmuştur.

Milli Mücadele döneminde kurulan cemiyetler üç ana grupta toplanabilir: milli cemiyetler, milli varlığa zararlı cemiyetler ve azınlıkların kurduğu cemiyetler. Bazı önemli milli cemiyetler: Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti. İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Kilikyalılar Cemiyeti. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Milli Kongre Cemiyeti. Milli varlığa zararlı cemiyetler arasında ise Kürt Teali, Teali-i İslam, İngiliz Muhipleri, Hürriyet ve İtilaf Fırkası ve Wilson Prensipleri Cemiyeti gibi kuruluşlar yer alır.

Mavri Mira Cemiyeti, Etnik-i Eterya Cemiyeti'nin devamı niteliğindedir.

Thule Cemiyeti'nin kurucusu Rudolf von Sebottendorff'tur.

Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, II. Abdülhamid döneminde kurulmuştur.

Milli Kongre Cemiyeti, diğer yararlı cemiyetlerden ulusal bir cemiyet olması yönüyle farklılık gösterir. Diğer yararlı cemiyetler bölgesel nitelikte iken, Milli Kongre Cemiyeti teşkilatlanmasını tüm ülke geneline yayarak çalışmalar yapmıştır.

Milli varlığa zararlı cemiyetler, Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası Osmanlı hükümetinin sessiz kalması ve işgaller karşısında Türk halkının harekete geçmesi sonucu kurulmuştur. Bu cemiyetler, amaçlarına göre iki gruba ayrılır: 1. Azınlıklar Tarafından Kurulan Zararlı Cemiyetler: - Mavri Mira Cemiyeti: Bizans İmparatorluğu'nu yeniden canlandırmak ve büyük Yunanistan'ı kurmak. - Pontus Rum Cemiyeti: Doğu Karadeniz'de (Samsun'dan Batum'a kadar) bir Rum devleti kurmak. - Etnik-i Eterya Cemiyeti: Ermeni patriği ile işbirliği yaparak Rumların işgalini kolaylaştırmak. - Hınçak ve Taşnak Cemiyetleri: Doğu Anadolu'dan Adana'ya kadar uzanan bir Ermeni devleti kurmak. - Makabi ve Alyans-İsrailit Cemiyetleri: Filistin'de bir Yahudi devleti kurmak. 2. Türkler Tarafından Kurulan Zararlı Cemiyetler: - Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve Terakki'ye karşı olup, iç isyanlarda kışkırtıcı rol oynamak. - Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası: Kurtuluşun padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalmakla mümkün olduğunu savunmak. - Teali İslam Cemiyeti: Kurtuluşun İslam'da olduğu savunup, hilafetin güçlendirilmesini istemek. - Kürt Teali Cemiyeti: Doğu Anadolu'da bağımsız bir Kürt devleti kurmak. - Wilson İlkeleri Cemiyeti: Amerikan mandası altına girilmesi gerektiğini savunmak.

Eski İstanbul'da cemiyet hayatı, Tanzimat döneminde ve sonrasında çeşitli alanlarda faaliyet gösteren cemiyetlerin kurulmasıyla şekillenmiştir. Bu cemiyetler, genellikle iki ana kategoriye ayrılır: yararlı cemiyetler ve zararlı cemiyetler. Yararlı cemiyetler, milli mücadeleyi desteklemek ve işgallere karşı direnmek amacıyla kurulmuştur. Bunlar arasında öne çıkanlar: - Cemiyeti-i İlmiye-i Osmaniye: 1861'de kurulan bu cemiyet, Batı kültürünü tanıtmak ve modern bilimleri genç aydınlara öğretmek için faaliyet göstermiştir. - Trakya-Paşaeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti: 1918'de Edirne'de kurulan cemiyet, Trakya'nın Yunan işgalinden kurtulması için çalışmıştır. - İzmir Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti: İzmir'in Türklüğünü kanıtlamak ve Yunan işgaline karşı savunmak amacıyla kurulmuştur. Zararlı cemiyetler ise genellikle azınlıklar tarafından kurulmuş olup, Osmanlı Devleti'ni parçalamak ve bağımsızlıklarını kazanmak gibi amaçlarla faaliyet göstermişlerdir. Bunlar arasında: - Mavri Mira ve Etnik-i Eterya: Yunan yanlısı cemiyetler olup, Bizans İmparatorluğu'nu yeniden kurmayı hedeflemişlerdir. - Pontus Rum Cemiyeti: Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devleti'ni kurmak için çalışmıştır. Ayrıca, Milli Kongre Cemiyeti gibi partiler üstü cemiyetler de İstanbul'da kurulmuş ve milli bilincin uyanmasına katkıda bulunmuştur.

Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra kurulan bazı yararlı cemiyetler şunlardır: 1. Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Trakya'nın Yunanlılar tarafından işgal edilmesini önlemek amacıyla kurulmuştur. 2. İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: İzmir'in Yunanistan'a bağlanmasını engellemek için kurulmuş, daha sonra Redd-i İlhak Cemiyeti adını almıştır. 3. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Ermeni tehlikesine karşı Doğu Anadolu'yu işgallerden korumak için kurulmuştur. 4. Kilikyalılar Cemiyeti: Adana bölgesini Ermenilere ve Fransızlara karşı savunmak üzere kurulmuştur. 5. Milli Kongre Cemiyeti: Basın ve yayın yoluyla ülkeyi savunmuş, Kuvayı Milliye kavramını ilk kullanan cemiyettir. 6. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti: Sivas'ta kurulmuş, vatanın bütünlüğünü korumak için mitingler düzenlemiştir.

Milli varlığa düşman cemiyetler ve azınlıkların cemiyetleri arasındaki temel fark, kuruluş amaçları ve faaliyetleridir. Milli varlığa düşman cemiyetler, genellikle Osmanlı Devleti'nin zayıf durumundan yararlanarak bağımsızlık veya manda/himaye altında yaşamayı savunmuşlardır. Azınlıkların cemiyetleri ise, Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılan topraklarından pay alarak kendi devletlerini kurmayı amaçlamışlardır.

I. Dünya Savaşı sırasında çeşitli cemiyetler kurulmuştur: Milli Mücadeleye Yararlı Cemiyetler: Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti; İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti; Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti; Kilikyalılar Cemiyeti; Anadolu Kadınları Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti; Milli Kongre Cemiyeti. Milli Varlığa Düşman Cemiyetler (Zararlı Cemiyetler): İngiliz Muhipleri Cemiyeti; Wilson Prensipleri Cemiyeti; Kürt Teali Cemiyeti; Teali-i İslam Cemiyeti; Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası. Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler: Mavri Mira Cemiyeti; Etnik-i Eterya Cemiyeti; Pontus Rum Cemiyeti; Taşnak ve Hınçak Cemiyeti.

Milli Mücadele'ye karşı çıkan cemiyetler şunlardır: 1. Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve Terakki karşıtı olup, iç isyanlarda kışkırtıcı rol oynamıştır. 2. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası: Vatanın kurtuluşunun padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalmakla mümkün olduğunu savunmuştur. 3. Teali-i İslam Cemiyeti: Kurtuluşun İslam'da olduğunu savunmuş ve Kuvayı Milliye'ye karşı mücadele etmeyi gereklilik olarak görmüştür. 4. Kürt Teali Cemiyeti: Doğu Anadolu'da bağımsız bir Kürt devleti kurmayı hedeflemiştir. 5. Wilson Prensipleri Cemiyeti: Amerikan mandası altına girilmesi gerektiğini savunmuştur. 6. İngiliz Muhipleri Cemiyeti: İngilizlerin himayesine sığınmak gerektiğini savunmuştur.

Milli Mücadele döneminde yararlı ve zararlı cemiyetlerin ortak özellikleri şunlardır: Yararlı Cemiyetlerin Özellikleri: 1. Bölgesel Kurtuluş: Genellikle bölgesel kurtuluşu amaçlamışlardır. 2. Milliyetçilik: Milliyetçilik fikri etkili olmuştur. 3. Mücadele Yöntemleri: İşgal güçleri, azınlık çeteleri ve İstanbul Hükümeti ile mücadele etmişlerdir. 4. Silahlı Direniş: Hukukla müdafaanın bir anlamı olmadığını anladıktan sonra silahlı direnişi başlatmışlardır. 5. Basın-Yayın: Çalışmalarında basın-yayın, miting ve toplantı gibi yöntemleri kullanmışlardır. Zararlı Cemiyetlerin Özellikleri: 1. Milli Varlığa Düşman: Milli varlığa düşman cemiyetler olarak adlandırılmışlardır. 2. Tam Bağımsızlık Karşıtı: Tam bağımsızlık yerine manda ve himayeyi savunmuşlardır. 3. Dış Destek: İtilaf Devletleri'nden yardım ve destek almışlardır. 4. İç İsyanlar: İç isyanlarda kışkırtıcı rol oynamışlardır.