Kromozom

DNA ve genetik kodun temel kavramları şunlardır: 1. DNA (DeoksiriboNükleikAsit): Hücrenin yönetici molekülüdür ve yaşamsal faaliyetleri yönetir. 2. Nükleotid: DNA'yı oluşturan yapı taşlarıdır ve bir araya gelerek genleri oluştururlar. 3. Gen: DNA üzerinde belirli görevleri yerine getiren kısımdır ve kalıtsal özellikleri taşır. 4. Kromozom: DNA'nın özel proteinlerle sarılması sonucu oluşan ve şekli X'e benzeyen kalıtım maddesidir. 5. Kalıtım (Genetik): Kalıtsal özelliklerin nesilden nesile nasıl aktarıldığını araştıran bilim dalıdır.

İnsanların kromozom sayısı 23 çift (toplamda 46 kromozom) şeklindedir.

Kromozomun 3 temel parçası şunlardır: 1. Kromatid: Kromozomun S fazından sonraki iki eşit parçasından her biri. 2. Sentromer: Kromatidlerin temas ettiği ve mikrotübüllerin bağlandığı dar bölge. 3. Telomer: Kromozomların uç kısımlarında bulunan ve DNA'nın aşınmasını önleyen koruyucu yapılar.

Kinetokor, kromozomun sentromeri içinde bulunan, mayoz ve mitozda iğ mikrotüpçüklerine bağlanan özelleşmiş bir bölgedir. İşlevleri: - Hücre bölünmesi sırasında kromozomların hareketlerini kontrol eder. - Kardeş kromatitleri dinamik mikrotübüllere bağlayarak bunların ayrılmasını ve yavru hücrelere bölünmesini sağlar. Çeşitli genetik yaklaşımlar kullanılarak 80'den fazla kinetokor proteini tanımlanmıştır.

Mitotik bölünmede kromozom sayısının sabit kalması, anafaz evresinde kardeş kromatitlerin ayrılması sayesinde sağlanır. Bu evrede, kromozomlar iki kutba çekilir ve her bir hücrede eşit sayıda kromozom bulunur.

46 kromozomlu hayvanlar şunlardır: 1. İnsan. 2. Samur Antilobu (Hippotragus niger). 3. Çin Munçağı (Muntiacus reevesi). 4. Siyah Moli Balığı (Poecilia sphenops). 5. Kurtbağrı Bitkisi (Ligustrum).

Y kromozomunda yaklaşık 50-60 gen bulunmaktadır.

Kromozom sayısı, canlılar için ayırt edici bir özellik değildir çünkü farklı türlerin sağlıklı bireylerinde kromozom sayısı aynıdır.

Haploid hücreler 23 kromozom taşır.

Erkeklerde X kromozomu şu işlevleri yerine getirir: 1. Cinsiyet Belirleme: Erkeklerde X ve Y kromozomlarının varlığı, bebeğin cinsiyetinin belirlenmesini sağlar; XY kombinasyonu erkek cinsiyetini ifade eder. 2. Genetik Bilgi Taşıma: X kromozomu, proteinlerin yapımı ve hücresel işlevlerin düzenlenmesi için gerekli olan genleri içerir. 3. Hastalıkların Taşınması: X kromozomu üzerinde bulunan bazı gen mutasyonları, hemofili ve renk körlüğü gibi kalıtsal hastalıkların oluşumuna yol açabilir. 4. Bağışıklık Sistemi: X kromozomu, bağışıklık sisteminin gelişiminde önemli rol oynayan genleri barındırır.

Bağlı gen, iki veya daha fazla genin aynı kromozom üzerinde bulunması durumudur.

Polipoid ve anöploidi arasındaki temel fark, kromozom sayısındaki değişiklik türündedir: - Polipoid: Bir hücrenin ikiden fazla kromozom seti içermesi durumudur. - Anöploidi: Bir organizmanın genomunda eksik veya fazladan bir kromozom bulunması durumudur. Özetle: Polipoidi, kromozom setlerinin sayısındaki artışı, anöploidi ise tek tek kromozomların sayısındaki değişikliği ifade eder.

Albinizm, X kromozomu aracılığıyla taşınır.

DNA kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur.

XY ve XYY arasındaki fark, kromozom sayısında ve bu kromozomların tipinde yatmaktadır. - XY: Bu, tipik erkek kromozom düzenidir ve erkeklerde iki farklı cinsiyet kromozomu (X ve Y) bulunur. - XYY: Bu, XYY sendromu veya Jacob sendromu olarak bilinir ve erkeklerde bir ekstra Y kromozomu (toplamda 47 kromozom) bulunması durumudur. XYY sendromu, fiziksel ve davranışsal farklılıklara yol açabilir, ancak genellikle infertilite ve öğrenme güçlükleri gibi sağlık sorunlarıyla ilişkilidir.

Zekâ genleri X kromozomunda bulunur.

Canlının genetik yapısı, DNA üzerindeki genler tarafından belirlenir. Genetik belirlemede temel kavramlar şunlardır: 1. Kromozom: DNA'nın proteinlerle birlikte kısalıp kalınlaşması sonucu oluşur ve genetik bilgilerin nesilden nesile aktarılmasını sağlar. 2. Gen: DNA üzerinde belirli görevleri içeren kalıtım birimidir ve kalıtsal bilgilerin yavru döllere taşınmasını sağlar. 3. Allel: Bir karakterin kalıtımından sorumlu gen çiftidir ve her karakter için biri anneden diğeri babadan olmak üzere en az iki tane bulunur. 4. Baskın (dominant) gen: Etkisini hem homozigot, hem de heterozigot durumda gösterebilen gendir. 5. Çekinik (resesif) gen: Etkisini sadece homozigot iken gösterebilen gendir. Ayrıca, çevresel faktörler de genlerin dışa yansımasını (fenotip) etkileyebilir.

Kromozom ve kromatitler, mitoz bölünmenin anafaz evresinde ayrılır.

Y kromozomunu babadan oğula geçer.

Evet, mayoz I telofazında kromozom sayısı yarıya iner.