Kayaçlar

Kum taşı, fiziksel tortul bir kayaçtır. Kum tanelerinin doğal bir çimento maddesi yardımıyla sıkışması ve birleşmesiyle oluşur. Kumtaşı, kullanılan kum tanelerinin türüne ve çimentolama malzemesine göre farklı çeşitlere ayrılır: kuvars kumtaşı; arkos kumtaşı; vakak kumtaşı; silis kumtaşı.

Üç çeşit magmatik kayaç: 1. Plütonik (derinlik) kayaçlar: Yerkabuğu altındaki magmanın katılaşmasıyla oluşur. 2. Volkanik (yüzey) kayaçlar: Magmanın yeryüzüne çıkıp soğumasıyla meydana gelir. 3. Piroklastik kayaçlar: Volkanik küllerden oluşan kayaçlardır.

Elekte kayaçların nasıl ayrıldığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, kayaçların sınıflandırılması ve oluşum süreçleri hakkında bilgi verilebilir. Kayaçlar, oluşum süreçlerine göre üç ana gruba ayrılır: 1. Magmatik (Püskürük) Kayaçlar: Magmanın soğuyup katılaşmasıyla oluşur. 2. Tortul (Sedimenter) Kayaçlar: Yığılan maddelerin sıkışıp taşlaşmasıyla meydana gelir. 3. Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar: Magmatik veya tortul kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak değişmesi sonucu oluşur. Kayaçlar, mineral yapıları, kimyasal bileşenleri ve dokularına göre de sınıflandırılabilir.

Demin mikası, genellikle granit bileşimli magmatik kayaçlarda ve şist ile gnays gibi metamorfik kayaçlarda bulunur. Türkiye'de demin mikasının bulunduğu yerler arasında Eskişehir, Sarıcakaya ve Manisa-Gördes-Demirci civarındaki pegmatitler sayılabilir. Ayrıca, mika zaman zaman tortul kayalarda küçük pullar halinde de bulunabilir.

Kaya ve oluşumlarının incelenmesine "litoloji" denir. Litoloji, yeryüzünde bulunan taşları ve kayaçları fiziksel özellikleri başta olmak üzere pek çok kriter üzerinden inceleyen bir bilim dalıdır. Litoloji çalışmalarında taşların rengi, dokusu, tanecik yapısı ve bileşimleri gibi fiziksel ve kimyasal yapıları incelenir. Litoloji incelemeleri sonucu taşların, kayaların ve kayaçların adlandırmaları üç temel tür üzerinden yapılır: magmatik; tortul; metamorfik.

Kayaçların parçalanması sonucu oluşan küçük taş parçaları şunlardır: Toprak. Taş. Kum. Ayrıca, kayaçların parçalanması sonucunda çakıl taşı (konglomera) da oluşabilir.

Granit, magmatik kayaçlar arasında en sert olanlardan biridir. Magmatik kayaçların sertliği, içerdikleri minerallere bağlı olarak değişir ve Mohs ölçeği ile ölçülür.

Magmatik kayaçlar, magmanın yükselerek yer kabuğunun içerisine girip veya yeryüzüne ulaşıp soğuyarak katılaşması sonucu oluşan kayaç türüdür. Magmatik kayaçların iki temel tipi vardır: 1. Plutonik (intrusive) kayaçlar: Yerkabuğu altındaki magmanın katılaşmasıyla oluşur. 2. Volkanik (extrusive) kayaçlar: Yüzeyde akan lavın katılaşması ile oluşur. Bazı magmatik kayaç örnekleri: Plutonik kayaçlar: Granit, gabro, diyorit. Volkanik kayaçlar: Bazalt, obsidyen, tüfler, trakit, andezit, pumis (pomza).

Konglomera, fiziksel (mekanik) tortul kayaç grubuna girer. Fiziksel tortul kayaçlar, akarsu, rüzgar, buzul gibi dış kuvvetlerin aşındırdığı malzemeleri bir çukurda biriktirmesi ve bu parçacıkların doğal bir çimento ile birleştirmesi sonucu oluşur.

Yer kabuğuna ait en yaşlı kayaçlar, Prekambriyen (ilkel zaman) dönemine aittir. Prekambriyen, Dünya'nın başlangıcından (4,6 milyar yıl önce) Fanerozoyik zamanın 570 milyon yıl öncesine kadar olan tüm jeolojik zamanı kapsar. Bu döneme ait en eski kayalar arasında Avustralya'da bulunan ve 4,2 milyar yıl öncesine ait kırıntı mineraller içeren tortul kayaçlar yer alır.

Kuvars ve kuvarsit arasındaki temel farklar şunlardır: Oluşum: Kuvars, yer kabuğunda bulunan bir mineraldir. Yapı: Kuvars, saf haldeyken beyaz, biraz gri renkte ve cam parlaklığındadır. Sertlik ve Dayanıklılık: Kuvarsit, kuvarsitten daha sert ve dayanıklıdır. Kullanım Alanları: Kuvars, optik ve elektronik sanayinde, kuvarsit ise inşaat, dekorasyon ve yol yapımında kullanılır. Kuvarsit, genellikle kuvars ile karıştırılır, ancak bileşim ve oluşum açısından belirgin farklılıkları vardır.

Ultrabazik kayaçların ana mineralleri şunlardır: Olivin; Piroksen; Mika ve hornblend (bazen); Opak mineraller: kromit, magnetit, platin grubu mineraller (kromit, magnetit gibi). Ultrabazik kayaçlar, %45'in altında silika (SiO2) içeriğine sahip olup, yüksek magnezyum (Mg) ve demir (Fe) oranlarıyla karakterize edilir.

Jeolojik yapı, doğal yollarla oluşmuş yeryüzü şekillerini ifade eden bir terimdir. Jeolojik yapılar, geniş kategorilere ayrılır: tortul kaya tabakaları; metamorfik kayaçlar; volkanik kayaçlar. Müdahaleci magmatik kayaçlar genellikle formasyon olarak kabul edilmez. Jeolojik yapılar, yerkabuğundaki kayaçların ve toprakların farklı şekillerde deforme olması ve yerleşmesi sonucu oluşur.

Evet, kumun hammaddesi taştır. Kum, taşların doğal aşınması sonucu oluşan küçük parçalar biçimindedir. Kum taşının ana bileşeni ise silika (SiO2) minerali olan kuvars kristalleridir.

Püskürük (magmatik) kayaçlar, yer içindeki kızgın maddelerin (magmanın) yer kabuğu içine sokulması veya yeryüzüne püskürerek lav, kül vb. maddelerin yığılması ve soğuması sonucunda oluşur. Püskürük kayaçların iki türü vardır: 1. İç püskürük kayaçlar: Yer kabuğunun derinlerinde oluşur, magma yavaş soğuduğu için mineraller iri kristallidir. 2. Dış püskürük kayaçlar: Magmanın yeryüzüne çıkarak soğuyup katılaşmasıyla oluşur, hızlı soğuma nedeniyle mineraller ince tanelidir.

Hayır, kumtaşı ve grovak aynı değildir. Kumtaşı, 2-0,02 mm arasında tane boyuna sahip kayaç parçaları ve/veya minerallerin, kimyasal bir çimento veya kil bir matriks ile bağlanması sonucu oluşan kırıntılı sedimanter bir kayadır. Grovak ise, %30’dan fazla kil matriks bağlayıcı içeren, kayaç parçası yönünden zengin ve gri renkli bir kumtaşıdır. Dolayısıyla, kumtaşı genel bir terimken, grovak belirli bir kumtaşı türüdür.

Doğru. Kayaçlar, yer kabuğunun en üst katmanında bulunur. Yer kabuğu, kayaç (taş) ve topraktan oluşan Dünya’nın en üst katmanına verilen addır.

İç püskürük kayaçlara örnek olarak granit, siyenit, diyorit ve gabro verilebilir. Dış püskürük kayaçlara örnek olarak ise obsidyen, bazalt, andezit ve tüf gösterilebilir.

Mika, doğada tabaka şeklinde bulunan, ısıya ve elektriğe karşı yüksek direnç gösteren, yapısal olarak mineral esaslı bir malzeme olduğu için yapılır. Mika, genellikle muskovit ve biotit gibi çeşitli türleri bulunan bir silikat mineralidir. Mika, aşağıdaki alanlarda kullanılmak üzere üretilir: Elektrik-elektronik sanayi. Isıtma sistemleri. Ev aletleri. Kozmetik sektörü. İzolasyon malzemeleri.

Kayaçlar ve yeryüzü şekilleri arasındaki ilişki şu şekilde açıklanabilir: Kayaç türleri. Kayaçların özellikleri. Örnekler. Peribacaları, volkanik faaliyetler sırasında üst üste biriken, aşınıma karşı dirençli bazalt lavlar ile kolay aşınan tüflerin bir arada bulunduğu sahalarda görülür. Karstik bölgelerde yer yüzeyinde lapya, dolin, obruk, uvala, polye gibi erime çukurları oluşur. Kireçtaşı eriyebilir ve bu da mağara sistemlerinin oluşmasına neden olabilirken, granit gibi kayaçlar çok daha uzun süre direnç gösterir. Kayaçların türü ve özellikleri, yeryüzü şekillerinin oluşumunu doğrudan etkiler.