İdam

Louis Antoine de Saint-Just, Jakoben iktidarının son günlerinde Maximilien Robespierre ile bazı konularda anlaşmazlığa düştüğü için idam edilmiştir. 9 Thermidor'da (27 Temmuz 1794) konuşma yaparken kağıdı elinden zorla alınmış, kürsüden indirilmeye çalışılmıştır. Saint-Just, idam öncesi son bir kimlik belirleme formalitesi sırasında, 1793 Anayasası'nın bir nüshasını işaret ederek "Bunu yazan benim" demiştir.

Çandarlı Halil Paşa, İstanbul'un fethi sırasında Avrupa'da yeni bir haçlı ittifakı kurulacağından kuşkulandığı için kuşatmanın zayıflatılmasını veya kaldırılmasını önerdiği ve bu önerisinin Bizans'tan rüşvet aldığı söylentilerine yol açması nedeniyle gözlerine mil çekilerek idam edilmiştir. Bu olay hakkında tarihçiler arasında çeşitli yorumlar yapılmaktadır; bazı tarihçiler bu idamının II. Mehmed'in otoritesini pekiştirmek amacıyla gerçekleştirildiğini belirtirken, bazıları ise Bizans'la gizli bir anlaşma yapma şüphesi taşıdığını öne sürmektedir.

Tabanıyassı Mehmed Paşa, IV. Murad'ın, Eflak ve Boğdan voyvodalarını azletmesi nedeniyle ayaklanıp devlete gaileler çıkaracağı şüphesi ile idam edilmiştir. Bu durum, Paşa'nın, sadaret kaymakamlığı sırasında, daha önce kendisini öfkelendiren voyvodaların görevden alınmasıyla ilgili olarak, gönderdikleri para ve hediyelerle padişahın nüfuzlu silahtarı Mustafa Paşa'ya şikayette bulunmaları sonucu gerçekleşmiştir. IV. Murad, voyvodaların ayaklanıp sorun çıkarabileceğini düşünerek Mehmed Paşa'yı görevden almış, önce Yedikule'de hapsetmiş, ardından 16 Aralık 1639 gecesi idam ettirmiştir.

İskender Çelebi, Irakeyn Seferi sırasında Sadrazam Pargalı İbrahim Paşa ile arasındaki ilişkilerin bozulması ve ordunun sevki esnasında yaşanan bazı yanlışlıklar nedeniyle idam edilmiştir. 1534 yılında azledilen İskender Çelebi, 4 ay 20 gün sonra, 24 Ekim 1535'te Bağdat'ta asılarak idam edilmiştir.

Engizisyon mahkemelerinde kaç kişinin idam edildiğine dair kesin bir sayı vermek mümkün değildir. Ancak, bazı kaynaklar şu bilgileri sunmaktadır: İspanyol Engizisyonu: 1481'den 1517'ye kadar, 40 yıldan az bir sürede, 13.000 kişinin diri diri yakıldığı ve 17.000 kişinin idam edildiği belirtilmektedir. Genel Toplam: Bazı kaynaklar, tüm engizisyon mahkemelerinde toplam 32.000 kişinin idam edildiğini belirtmektedir. Bu sayılar, tarihçiler arasında abartma veya küçümseme eğilimleri nedeniyle kesin olarak kabul edilmemektedir.

Hayır, infaz ve idam aynı şey değildir. İdam, bazı ülkelerde var olan kanunlarla gerçekleşen, ceza amacıyla gerçekleşen ölümdür. İnfaz ise herhangi bir insanın başka bir insanı öldürmesine denebilir. Sonuçta her iki durumda da ölüm gerçekleşse de, infaz daha geniş bir kavramı ifade eder.

Kösem Sultan'ın oğlu Sultan İbrahim, 8 Ağustos 1648'de tahttan indirilmiş ve bir odada kapatıldıktan sonra boğdurularak öldürülmüştür. Bu karar, devlet erkânı ve Yeniçeri Ocağı ileri gelenlerinin, Sultan İbrahim'in yönetimdeki yetersizlikleri ve artan harcamaları nedeniyle aldığı bir ortak karardır. Sultan İbrahim'in ölümünden sonra, Kösem Sultan'ın diğer oğlu IV. Mehmet (Avcı Mehmet) tahta çıkmıştır.

Osmanlı tarihinde bir gecede 19 kişi idam edilmiştir. Bu olay, 28 Ocak 1595'te III. Mehmed döneminde gerçekleşmiştir.

Türkiye'de asarak idam yöntemi uygulanmıştır. Cumhuriyet tarihinde 1920 ile 1984 yılları arasında 15'i kadın toplam 712 kişi idam edilmiştir. Türkiye'de idam cezası, 2002 yılında "savaş ve çok yakın savaş tehdidi hâllerinde işlenmiş suçlar hariç" olarak kaldırılmış, 2004 yılında ise yasalardan tamamen çıkarılmıştır.

Cellatların görevi, devlet adaletinin uygulanması ve kamu düzeninin sağlanması açısından önemlidir. Ayrıca, cellatların görevi, cezaların alenen uygulanması yoluyla örnek teşkil etmek ve topluma, toplumsal düzeni ihlal etmenin sonuçlarını göstermektir. Cellatlık, aynı zamanda resmi adaletin temsilcisi olma ve hukukun uygulanmasını sağlama gibi işlevleri de içerir. Ancak, bu görev, cellatların toplum tarafından dışlanmasına ve olumsuz bir imajla anılmasına yol açmıştır.

Damat Mahmud Celâleddin Paşa, 27-29 Haziran 1881 tarihleri arasında II. Abdülhamid'in emriyle kurulan Yıldız Mahkemesi'nde, Abdülaziz'i öldürmekle suçlanarak idama mahkûm edilmiştir. Paşa, Cemile Sultan'ın eşi olarak, kayınbiraderi II. Abdülhamid tarafından tahtına tehdit olarak görülmeye başlanmış ve bu nedenle cezalandırılmıştır.

Ferhat Paşa, 4 Safer 1004 (9 Haziran 1595) tarihinde boğdurularak idam edilmiştir. İdam süreci şu şekilde gelişmiştir: Ferhad Paşa, ikinci vezir iken 1595 yılında Koca Sinan Paşa'nın entrikaları neticesinde sadaretten azledilmiştir. Azlinden üç ay sonra, mührü teslim almak ve idam kararını uygulamak üzere gelen kapıcılar kethüdasının gelişinden iki gün önce, Ferhad Paşa mühr-i hümâyunu Satırcı Mehmed Paşa’ya teslim ederek süratle İstanbul’a gidip Metris’teki çiftliğinde saklanmıştır. Sinan Paşa, çeşitli entrikalarla idamı gerçekleştirmek için Bostanzâde Mehmed Efendi’den aldığı bir fetva ile ferman çıkartmıştır. Ferhad Paşa, çiftliğinden alınıp Yedikule’ye hapsedilmiştir. Azlinden beş ay sonra, 9 Haziran 1595'te boğdurulmuştur. Bazı kaynaklarda, Ferhad Paşa'nın idam sırasında küfür ettiği ve kavga çıkardığı, bu yüzden zorla sürüklenerek dışarı çıkarıldığı ve sonrasında boğulduğu belirtilmektedir.

Japonya'da idam cezası, ağır suçlar için caydırıcı bir ceza olarak varlığını sürdürmektedir. İdam cezası, Japonya Ceza Kanunu'na göre şu suçlar için öngörülmüştür: iç savaş çıkarmak için komplo kurmak; yabancı bir güçle Japonya'ya karşı savaşı kışkırtmak için komplo kurmak; cinayet; demiryollarının, gemilerin veya uçakların çalışmasının engellenmesiyle sonuçlanan mağdurun ölümü; su kaynağının zehirlenmesi sonucu mağdurun ölümü; kasıtlı sel; bomba kullanımı; bir konutun kundaklanması. Japonya'da idam cezası genellikle ağır cinayetler ve işkence veya fidye talebiyle adam kaçırma gibi durumlarda uygulanır. Japon kamuoyunun büyük bir kısmı, idam cezasını caydırıcı bir unsur olarak görmekte ve desteklenmektedir.

İdam cezası, Türkiye'de kaldırılmıştır. Bu nedenle, idam cezası için zamanaşımı süresi bulunmamaktadır. Türk Ceza Kanunu'na göre, çeşitli suçlar için belirlenen zamanaşımı süreleri şu şekildedir: Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda: 30 yıl. Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda: 25 yıl. 20 yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlarda: 20 yıl. 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda: 15 yıl. 5 yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda: 8 yıl. Bu süreler, suçun niteliğine ve failin yaşına göre değişiklik gösterebilir.

Phillip Dean Hancock, hapishanede bir grup mahkumun kendisini sinirlendirmeye çalışması üzerine, "aptal" denmesi sonucunda, bir mahkumu diğerinin kafasıyla sodomize etmiştir. Ayrıca, Hancock'un hapse girdikten sonra rehabilitasyon tedavisine entegre olduğu ve zamanla duruma uyum sağladığı belirtilmiştir. John Hancock ise, bağımsızlık bildirgesini ilk imzalayan kişi olarak bilinir ve bu nedenle imzası "hancock" veya "john hancock" şeklinde anılır.

Reading Zindanı Baladı, İrlandalı yazar ve şair Oscar Wilde'ın, idam mahkûmu Charles Thomas Wooldridge'in hayatından esinlenerek yazdığı bir şiirdir. Şiirde, mahkûmun sevdiği kadını öldürmesi, idam süreci ve hapishane koşulları anlatılmaktadır. Ayrıca, "Oysa herkes öldürür sevdiğini" dizesiyle, sevgi ve nefret, merhamet ve zulüm arasındaki ilişki işlenir.

Tarhuncu Ahmet Paşa, devlet bütçesini dengelemek amacıyla yaptığı harcamalar ve yolsuzlukları önleme çabaları nedeniyle idam edilmiştir. Paşa, sarayın ve devlet ileri gelenlerinin harcamalarında kesinti yapmış, haksız kazanç sağlayanların ve rüşvet alanların varlıklarına el koymuştur. Ayrıca, bazı söylentilere göre, padişahı devirme planları yaptığı da iddia edilmiştir. Tarhuncu Ahmet Paşa, 21 Mart 1653'te sadrazamlıktan azledilmiş ve aynı gün boğularak idam edilmiştir.

17. ve 16. yüzyıl krallarının neden giyotinle idam edildiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, 1793 yılında Fransa'da, Ulusal Kongre'de neredeyse oybirliğiyle alınan kararla, Kral XVI. Louis vatana ihanet suçundan mahkum edilmiş ve giyotinle idam edilmiştir. Giyotin, Fransız Devrimi sırasında (1789-1799) "özgürlük, eşitlik ve kardeşlik" ilkeleri doğrultusunda, "onlar gibi düşünmeyen" yaklaşık 15 bin kişinin idamında kullanılmıştır.

"Öldürme yazısı" ifadesinin ne zaman kaldırıldığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, Türkiye'de ölüm cezası (idam cezası) 2004 yılında Anayasa değişikliği ile tamamen kaldırılmıştır. Ölüm cezası, 2002 yılında savaş ve yakın savaş tehditleri dışında tüm suçlar için kaldırılmış, 1984 yılından itibaren ise fiilen uygulanmaz hale gelmiştir.

İstiklal Mahkemeleri'nde en çok kimin idam edildiğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, bu mahkemeler tarafından verilen idam cezalarının toplam sayısı hakkında bazı bilgiler mevcuttur. Ankara İstiklal Mahkemesi, görev yaptığı iki yıl içinde 2436 kişiyi yargılamış ve toplam 240 kişiyi idama mahkum etmiştir. İstiklal Mahkemeleri'nde 59 yerli Rum, vatana ihanet ve casusluk gibi suçlardan vatan haini olarak yargılanıp idam edilmiştir. Tam sayıyı belirlemek mümkün olmasa da, bu mahkemelerde on binlerce insanın idam edildiği iddia edilmektedir.