Sadrazam

Sokullu Mehmet Paşa'nın öldürülmesinin birkaç farklı nedeni olduğu iddia edilmektedir: III. Murad'ın etkisi: Bazı kaynaklara göre, Sokullu Mehmet Paşa'nın öldürülmesinde III. Murad'ın rolü vardır; çünkü Paşa, padişahın bazı danışmanlarının dolduruşuna gelen III. Murad'ı ikna edememişti. Amcazadesi Budin Beylerbeyi Mustafa Paşa'nın idam edilmesi: Sokullu Mehmet Paşa'nın, amcazadesi Budin Beylerbeyi Mustafa Paşa'nın, Budin Kalesi'nin cephaneliğine düşen yıldırımdan sorumlu tutularak idam edilmesi, Sultan Murad'ın niyetini açıkça ortaya koyduğunu düşünmesine neden olmuştur. Tımarlarının azaltılması: Öldüren kişinin, timarlarının azaltılmasından şikayetçi olan bir Boşnak olduğu iddia edilmiştir. Hamzavîlerin intikamı: Bazı araştırmacılar, suikastta yıllar önce şeyhleri Hamza Bâli'nin idam edilmesinin intikamını almak isteyen Hamzavîlerin rolü olduğunu iddia etmektedir.

Osmanlı padişahları, Osmanlı ordusunun en yüksek rütbesi olan Müşir (Mareşal) rütbesine sahipti. Osmanlı ordusundaki rütbeler küçükten büyüğe şu şekilde sıralanırdı: Nefer; Onbaşı; Çavuş; Başçavuş; Teğmen (Mülazım-ı Sani); Üsteğmen (Mülazım-ı Evvel); Yüzbaşı; Kıdemli Yüzbaşı (Kolağası); Binbaşı; Yarbay (Kaymakam); Albay (Miralay); Tuğgeneral (Mirliva); Tümgeneral (Ferik-i Sani); Orgeneral (Ferik-i Evvel); Mareşal (Müşir). Osmanlı ordusunun başkomutanı genellikle padişahtı, ancak gerektiğinde yetkiyi sadrazama bırakabilirdi.

Çandarlı Halil Paşa, 1439-1453 yılları arasında II. Murad ve Fatih Sultan Mehmet'in saltanatları döneminde sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Bazı özellikleri: Köken: Türk asıllı bir Türkmen ailesine mensuptur. Eğitimi: İyi derecede medrese eğitimi aldığı kabul edilir. Görevleri: II. Murad'ın tahttan çekilip oğlunun tahta geçmesine karşı çıkmış ve Murad'ın yeniden tahta çıkmasını sağlamıştır. İdam: Fetih sonrası, dedikoduların ardından 1453'te azledilmiş, tutuklanmış ve idam edilmiştir. Çandarlı Halil Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nda idam edilen ilk sadrazamdır.

Türk-i veziriazam ifadesi, Türkçe'de yaygın olarak kullanılan bir terim değildir. Ancak, veziriazam Osmanlı İmparatorluğu'nda padişahın mutlak vekili olan ve devlet işlerini yöneten en yüksek derecedeki devlet adamıdır. Veziriazam terimi, Farsça "vezir" (vekil) ve Arapça "azam" (büyük, ulu) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Eğer farklı bir bağlamda kullanılıyorsa, daha fazla bilgi veya bağlam sağlanması gerekebilir.

Zağanos Paşa, 1456 yılında Fatih Sultan Mehmet ile birlikte çıktıkları Belgrad seferinde Osmanlı ordusunun başarısız olması nedeniyle sürgün edilmiştir. Bu başarısızlığın en büyük sorumlusu olarak Zağanos Paşa gösterilmiş ve vezir-i azamlıktan alınmıştır. Zağanos Paşa, Balıkesir’de vakıflar kurmuş, cami, medrese ve hamam yaptırmış, şehrin çehresini değiştirmiştir. Bazı kaynaklara göre, 1459 yılında Balıkesir'den geri çağrılmış, 1463'te Osmanlı donanmasının başına kaptan-ı derya olarak getirilmiş ve 1466'da Teselya ve Makedonya'ya vali olarak atanmıştır. Diğer bir iddiaya göre ise 1461 yılında Trabzon'un fethine katılmış, Trabzon'un fethi esnasında Prenses Anna ile evlenmiş ve 1467-1469 yılları arasında Trabzon'da sancak beyliği yapmıştır. Bir başka iddiaya göre ise 1461'de Trabzon'un fethi sonrası 1462 yılında Balıkesir'de vefat etmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu'nda sadrazam, padişahtan sonra gelen en yetkili kişi olduğu için önemliydi. Sadrazamın önemli olmasının bazı diğer nedenleri: İdari birlik: Sadrazam, idarede birliği temsil ederdi. Savaş ve idari hizmetler: Savaşla ilgili hizmetler de sadrazamın idari hizmetlerine ek olarak verilirdi. Etki ve güç: Sadrazamlar, padişahların tahta oturmalarında veya tahttan indirilmelerinde etkili olabilirlerdi. Reformlar: Sadrazamlar, önemli reformların gerçekleştirilmesinde rol oynardı. Osmanlı'nın en başarılı sadrazamları arasında Sokullu Mehmet Paşa ve Pargalı Damat İbrahim Paşa bulunur.

Çandarlı Halil Paşa'nın ailesi, Çandarlı (Çandarlılar) ailesidir. Bu aile, Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde dört sadrazam yetiştirmiş ve askeri, idari ve siyasi alanda önemli rol oynamıştır. Ailenin bazı üyeleri: Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa: Çandarlı Halil Paşa'nın büyükbabasıdır. Çandarlı İbrahim Paşa: Çandarlı Halil Paşa'nın babasıdır. Çandarlı Mahmud Çelebi: Çandarlı İbrahim Paşa'nın oğludur. Günümüzde ailede, Çandarlı Mahmut Çelebi kolundan gelenler "Çandar", diğer koldan gelenler ise "Çandarlıoğlu" soyadını kullanmaktadır.

Kaptan Mehmet Paşa adıyla bilinen iki önemli kişi bulunmaktadır: 1. Sokollu Mehmed Paşa: 1505 yılında doğmuş ve 1579 yılında vefat etmiş Osmanlı devlet adamıdır. 2. Mirliva Kaptan Mehmed Paşa: 93 Harbi'nin önemli kahramanlarından biridir.

Köprülü Mehmet Paşa'nın önemli olmasının bazı sebepleri şunlardır: Sadrazamlık dönemi: 1656-1661 yılları arasında Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını yapmış ve bu dönemde devletin karşılaştığı önemli sorunların büyük bir kısmını çözmüştür. İç karışıklıkların bastırılması: Sadrazamlığının ilk aylarında iç kargaşayı sert önlemlerle bastırmıştır. Askeri başarılar: Çanakkale Boğazı'ndaki Venedik ablukasını kaldırmış, Bozcaada ve Limni adalarını geri almış, Erdel Prensliği üzerindeki Osmanlı hâkimiyetini pekiştirmiş ve Yanova'yı fethetmiştir. Devlet otoritesinin sağlanması: Anadolu'daki Celali isyanlarını bastırmış ve devlet otoritesini yeniden tesis etmiştir. Merhametsizlik eleştirileri: Şiddet içeren yöntemleri nedeniyle tarihçiler tarafından eleştirilmiştir. Köprülü Mehmet Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun Duraklama Devri'nde önemli bir bürokrat olarak, devletin eski itibarını kazanmasında rol oynamıştır.

En güçlü sadrazam konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı kaynaklara göre en güçlü sadrazam Sokullu Mehmed Paşa'dır. Sokullu Mehmed Paşa, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murad dönemlerinde 14 yıl 3 ay 17 gün sadrazamlık yapmıştır. Diğer bir görüşe göre ise en güçlü sadrazam Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa'dır. En güçlü sadrazam konusunda kesin bir yargı bulunmamaktadır.

Lala Paşa ifadesi, farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelebilir. Yer adı: Lalapaşa, Edirne iline bağlı bir ilçedir. Tarihî figür: Lala Mustafa Paşa, on altıncı yüzyıl Osmanlı devlet adamı ve kumandanıdır. Deyim: "Lala paşa eğlendirmek" deyimi, işini gücünü bırakıp karşısındakinin hoş vakit geçirmesini sağlamak anlamına gelir.

Osmanlı tokadının kim tarafından bulunduğuyla ilgili kesin bir bilgi yoktur. Ancak, Osmanlı tokadının ortaya çıkışıyla ilgili iki farklı rivayet bulunmaktadır: 1. Osman Bey: Bir rivayete göre, Osmanlı tokadı, Osmanlı'nın kurucusu Osman Bey'in bir tartışma sırasında hiddetlenerek attığı bir tokat sonucu, tokadı yiyen kişinin oracıkta ölmesi üzerine söylenmeye başlanmıştır. 2. Sadrazam Hafız Ahmet Paşa: Bazı tarihçilere göre ise Osmanlı tokadı, IV. Murad döneminde, 1632'de Sadrazam Hafız Ahmet Paşa'nın ayak divanında kendisini öldürmek için saldıran iki yeniçeriye attığı iki tokatla iki askerin de ölmesi üzerine ortaya çıkmıştır. Osmanlı tokadı, Osmanlı Ordusu askerlerinin silahsız savunma ya da saldırı durumunda kullandıkları, elin her iki yanıyla yapılabilen düşmanı sersemletmek amacıyla uygulanan bir dövüş stilidir.

Kalaylıkoz Ali Paşa, çeşitli eyaletlerde valilik yapmış ve vezirlik görevinde bulunmuş bir Osmanlı devlet adamıdır. Bazı özellikleri: Köken: Rum kökenli bir devşirmedir. Doğum: 1540'lı yıllarda Hırvatistan'da bir yerde doğmuş olabilir. Kariyer: Sokollu Mehmed Paşa'nın kölesi olarak saraya girmiş ve mir-i alem’liğe kadar yükselmiştir. Görevler: 1580-1583 yılları arasında Budin beylerbeyi, 1583-1587 yılları arasında Rumeli beylerbeyi olarak görev yapmıştır. Ölüm: 22 Şubat 1587'de Budin'de ölmüştür. Bazı tarihçiler tarafından ünlü Bektaşi dervişi Gül Baba olduğuna dair iddialar bulunmaktadır.

Çandarlı Halil Paşa'nın hayatının kısaca özeti şu şekildedir: Kökeni ve Eğitimi: Çandarlı ailesinin bir üyesi olup, Sadrazam Çandarlı İbrahim Paşa'nın oğludur. Sadrazamlık Dönemi: 1439 yılında sadrazamlığa atanmıştır. İstanbul'un Fethi ve Sonrası: İstanbul'un fethine karşı çıkmış, bu durum Bizans'tan rüşvet aldığı söylentilerine yol açmıştır. Ölümü ve Defni: Gözlerine mil çekildikten sonra Yedikule'de 40 gün hapis edilmiş, 10 Temmuz 1453'te idam edilmiştir.

Çandarlı Halil Paşa'dan sonra Zağanos Paşa sadrazam olmuştur. Zağanos Paşa, daha önce önemli askeri görevlerde bulunmuş ve Fatih Sultan Mehmet'in en güvendiği komutanlardan biriydi.

Fatih Sultan Mehmet'in ilk sadrazamı Çandarlızade Halil Paşa'dır. 1451-1453 yılları arasında görev yapmıştır.

Ladikli Bayram Paşa, asıl adıyla Bayram Paşa, 17. yüzyılda yaşamış Osmanlı devlet adamıdır. Hayatı: İstanbul doğumlu olup, aslen Samsun'un Ladik ilçesindendir. Enderun'da eğitim görmüş ve Yeniçeri Ocağı'nda yükselmiştir. 1623 yılında Yeniçeri Ağası olmuş ve aynı yıl I. Ahmed'in kızı Hanzade Sultan ile evlenmiştir. Mısır valiliği, Rumeli beylerbeyliği ve ikinci vezirlik görevlerinde bulunmuştur. 2 Şubat 1637'de Tabanıyassı Mehmed Paşa'nın azli ile sadrazamlığa yükselmiştir. Osmanlı'nın İran ve Bağdat seferleri sırasında aktif rol almıştır. Şair Nef'i'yi idam ettirmesiyle tanınmaktadır. 26 Ağustos 1638'de Urfa yakınlarında vefat etmiştir. Anısı: İstanbul'un Bayrampaşa ilçesi, onun adını taşımaktadır.

En iyi sadrazamlar arasında öne çıkanlar: Sokullu Mehmet Paşa: Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murat devirlerinde toplam 14 yıl 3 ay 17 gün sadrazamlık yapmıştır. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa: 1676-1683 yılları arasında sadrazamlık yapmıştır. Ayrıca, Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa, 22 yıl ile en uzun süre sadrazamlık yapan kişidir.

Öküz Mehmet Paşa, ilk kez 17 Ekim 1614'te, Nasuh Paşa'nın idamının ardından sadrazam olarak atandı. Mehmet Paşa'nın sadrazam olmasında, Mısır valiliği sırasında yaptığı reformlar ve hizmetler etkili oldu.

Hayır, Osmanlı İmparatorluğu'nda 100 sadrazam bulunmamaktadır. Osmanlı tarihinde toplam 292 sadrazam ataması yapılmıştır, ancak birden fazla aynı göreve gelen sadrazamlar sayılmazsa, toplamda 218 farklı isim sadrazam olarak görev yapmıştır.