HalkHikayeleri

Akdamar Adası'nın efsanesi gerçek değildir, bu bir halk hikayesidir. En bilinen efsaneye göre, adada yaşayan Tamara adında bir kıza aşık olan genç bir çoban, her gece gölde yüzerek adaya gelirmiş.

"Abbas Tepe" ifadesi, iki farklı hikayeye atıfta bulunabilir: 1. Abbas Yolcu Deyimi Hikayesi: Bu deyim, Azerbaycan, İran, Hindistan, Arabistan, Mısır ve Kafkaslarda dolaşan gezginci bir halk şairi olan Abbas Hoca'nın hikayesine dayanır. 2. Abbas Dede Türbesi Hikayesi: Denizli'nin Tavas ilçesine bağlı Aydoğdu köyünde bulunan Abbas Dede Türbesi, köyün kurucusu olarak kabul edilen Abbas Dede'ye aittir.

Sümmani ve Gülperi hikayesi gerçek değildir, bu bir halk hikayesidir.

Nasrettin Hoca'nın "İçinde Ben de Vardım" fıkrası şu şekildedir: Hoca, bir sabah fırtına sesi ile uyanmış ve pencereden dışarı baktığında kuruması için ipe astıkları gömleğin düşdüğünü görmüş. Hemen karısına seslenmiş: -"Hatun kalk, kurban kesmemiz lazım". Sabahın körü neye uğradığını şaşıran kadın telaşla sormuş: -"Kurban nereden çıktı efendi". Hoca cevap vermiş: -"Gömleğim, gömleğim ipten düştü". Kadın tekrar sormuş: -"Gömlek düştü diye kurban kesildiği nerede görülmüş". Hoca gülerek demiş ki: -"Deme öyle hatun, ya içinde ben olsaydım".

Samsun'da birkaç tane efsane bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: 1. Eğri Kale Efsanesi: Terme İlçesi'ndeki Eğri Kale'nin Nuh Tufanı sonrası Allah tarafından Nuh Peygamber'in gemisini bağlamak için yaratıldığına inanılır. 2. Cüneyd-i Bağdadi Efsanesi: Terme'deki Cüneyd-i Bağdadi türbesi, İslam ordularıyla Samsun'a gelen bir yiğidin kolunu kaybedip şehit düşmesi ve kolunun eski yerine dönmesiyle ilgili bir efsaneye ev sahipliği yapar. 3. Tütün Efsanesi: Amazon kadın savaşçılarının saçlarını kesip toprağa gömmeleri sonucu filizlenen tütünlerin, Samsun'un kaderini değiştirdiği söylenir. 4. Kızılırmak Efsanesi: Kızılırmak Köprüsü'nün çökmesi ve düğün alayının suya düşmesi ile ilgili bir halk hikayesidir.

Nasrettin Hoca'nın "bana görünme de kime görünürsen görün" dediği kadın, onun çirkin bir eşle evlendirildiği hikayedeki eşidir.

Aşk konulu halk hikayeleri üç ana başlıkta incelenir: 1. Klasik Aşk Hikayeleri: Toplum hafızasında uzun süre yaşayan aşkların hikayeleştirildiği türdür. 2. Dini Temalı Aşk Hikayeleri: Dini açıdan önemli kabul edilen erdemli kişileri konu edinen hikayelerdir. 3. Destani Aşk Hikayeleri: Destansı ögeler içeren halk hikayeleridir.

Halk hikayelerinde olağanüstü olayların olmasının nedeni, İslamiyet'in etkisiyle olağanüstülüğün yerini keramet ve mucizelere bırakmasıdır.

Hercai çiçeği, iki kır çiçeğinin hikayesini temsil eder. Bu hikayeye göre: Çok uzun yıllar önce, iki kır çiçeği birbirlerine aşık olurlar. Sonunda çiçeklerden biri sözünü tutup kışı bekler, diğeri ise yazın açar.

Urfa'yı kimin kurduğu konusunda kesin bir bilgi yoktur. Ancak, halk hikayelerinde ve dini inançlarda İbrahim Peygamber ve Kral Nemrud hikayelerine konu olduğu ve şehrin Nemrud tarafından kurulduğu kabul edilmektedir.

Kurtlarla göz göze gelen çiftçi, Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde yaşayan Azad Abiş'tir.

Mor koyunun hikayesi iki farklı bağlamda anlatılmaktadır: 1. Dini Hikaye: Mübarek Ramazan ayında, Osman adında bir çocuk, babasının zekat olarak Haşim Hoca'ya verdiği mor koyun ve yavrusunu anlatır. 2. Halk Hikayesi: Bir kralın dört oğlunu, kaybolan mor koyunu bulmaları için görevlendirmesi anlatılır.

Uyuyan Dev efsanesi gerçek değildir, ancak bir halk hikayesi olarak kabul edilir. Bu efsaneye göre, Kaş'ın sırtlarındaki dağ silsilesi, denize doğru uzanmış ve yüz üstü yatmış bir devi andırır ve bu devin, Meis Adası'ndaki bir sevgiliye kavuşma özlemiyle uykuya daldığı söylenir.

Realist halk hikayeleri, Anadolu'nun kültürel mirasını yansıtan ve toplumun sosyal yapısını, geleneklerini ve yaşam tarzını detaylı bir şekilde aktaran eserlerdir. Başlıca özellikleri: - Gerçekçi anlatım: Olaylar ve karakterler gerçek hayattan kesitler sunar. - Gündelik yaşamın detayları: Günlük yaşamın sıradan insanları ve detayları vurgulanır. - Sade dil kullanımı: Halkın dilini kullanarak duyguları ve düşünceleri sade bir şekilde aktarır. - Karakter gelişimi: Kahramanların iç dünyaları ve duygusal çatışmaları derinlemesine işlenir. Önemli temsilcileri: - Refik Halit Karay: "Gurabahane-i Laklakan" ve "Kızıl Kıyamet" gibi eserleriyle tanınır. - Sâmiha Ayverdi: "Yıldızlar" ve "Köyde Bir Gece" adlı eserlerinde Anadolu'nun sosyal ve kültürel yapısını inceler. - A.H. Tanpınar ve Orhan Kemal: Realist halk hikayeleri alanında önemli eserler vermiştir. Temalar: - Aşk, ayrılık, toplumsal adaletsizlik, göç, aile bağları ve doğa gibi konular sıkça işlenir.

"Arkadan döşeme" ifadesi, iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Yapı Mühendisliği: Yapılarda kirişlerin, kolonların ya da doğrudan duvarların arasını örten ve yapıyı katlara ayıran elemanlara döşeme denir. Bu nedenle, "arkadan döşeme" ifadesi, yapının arka kısmında yer alan bir döşemeyi ifade edebilir. 2. Edebiyat: Türk halk hikâyelerinin başında geçen ve "döşeme başlama" olarak adlandırılan giriş bölümüne de "arkadan döşeme" denir.

Halk hikayelerinin özellikleri şunlardır: 1. Konu: Aşk, sevgi ve kahramanlık gibi temalar işlenir. 2. Anonimlik: Hikayeler anonimdir, yani anlatıcısı belli değildir. 3. Dil: Sade ve anlaşılır bir dil kullanılır. 4. Anlatım: Nazım-nesir karışık bir anlatım tercih edilir. 5. Gerçekçilik: Olaylar ve kahramanlar gerçeğe yakındır, olağanüstü unsurlar sınırlıdır. 6. Bölümler: Fasıl, döşeme, asıl konu, sonuç ve dua bölümlerinden oluşur. 7. Anlatıcılar: Hikayeler aşıklar veya meddahlar tarafından anlatılır. 8. Son: Genellikle mutlu bir şekilde biter.

Kız - Oğlan Mezarı efsanesi, farklı versiyonları olan bir halk hikayesidir. Birinci versiyona göre, Şarkışla'da varlıklı bir ailenin güzel kızı Bedir'i, bir delikanlı sever ve evlenmek ister. Bir gün delikanlı, Bedir'i çeşmeye giderken kaçırır. İkinci versiyonda ise, Cemel Köyü'nde yaşayan varlıklı bir ailenin kızı Elif'e, durumu iyi olmayan bir delikanlı talip olur.

Anadolu halk hikayelerinde ölüm ve ceylan motifleri farklı anlamlar taşır: 1. Ölüm: Halk hikayelerinde ölüm, bazen bir kurtuluş olarak görülür ve hayatın öbür dünyada devam etmesi gibi bir umut ifade eder. 2. Ceylan: Ceylan, hikayelerde genellikle sevgiliye olan aşkı ve bu aşkın yarattığı acıları anlatmak için kullanılır.

Aynalı Mağara'nın iki farklı hikayesi bulunmaktadır: 1. Bilimsel Hikaye: Aynalı Mağara, Amasya'nın Ziyaret Kasabası'nda yer alan bir kaya mezarıdır ve MÖ II. yüzyılda Helenistik Çağ'da Mitra rahibi Tes'in anıtsal mezarı olarak kullanılmıştır. 2. Halk Hikayesi: Bir kralın kızı olan Güzelce Kız'ın hikayesi, mağaranın halk arasındaki ününü açıklamıştır. Bu çağrıya cevap veren birçok kişi, kızın yanına vardıklarında heyecandan titrer ve peçesini kaldıramazlar.

Gönül Dağı dizisi, Mustafa Çiftçi'nin Anadolu halkının yaşamını konu edinmiş bozkır hikayelerinden esinlenilmiştir.