Fiil

Ek eylem (ek fiil), iki farklı görevde kullanılır: 1. İsim soylu kelimeleri yüklem yapmak: Bu görevde ek eylem, isimlere eklenerek onları cümlede fiil gibi kullanılabilir hale getirir. 2. Basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapmak: Basit zamanlı fiillere eklenerek onlara farklı zaman anlamları katar. Ek eylemi bulmak için cümlede isim soylu kelimeleri veya basit zamanlı fiilleri kontrol etmek gerekir.

Fiilde çatı 8. sınıfta iki ana başlık altında incelenir: öznesine göre çatı ve nesnesine göre çatı. Öznesine göre çatı şu şekilde bulunur: 1. Etken fiil: Cümledeki eylem bir ya da birkaç özne tarafından gerçekleştiriliyorsa, cümlenin fiili etkendir. 2. Edilgen fiil: Cümledeki eylemi gerçekleştiren özne belirsizse, o cümlenin fiili edilgendir. Nesnesine göre çatı şu şekilde bulunur: 1. Geçişli fiil: Nesne alan ya da nesneleri olan cümlelerdeki fiiller geçişlidir. 2. Geçişsiz fiil: Nesnesi olmayan ya da belirsiz olan cümlelerdeki fiiller geçişsiz olarak nitelendirilir.

Geniş zamanda bazı fiiller kullanılmaz, çünkü bu zaman, eylemin her zaman için geçerli olduğunu ve tekrarlandığını ifade eder. Bu fiiller arasında durum fiilleri yer alır, çünkü onların yüklem olduğu cümlelerde nesne olmaz.

Kurallı birleşik fiil bulmak için aşağıdaki adımları izlemek gerekir: 1. İki fiilin bir araya gelmesi: Kurallı birleşik fiiller, en az iki sözcüğün birleşimiyle oluşur ve bu fiillerden en az birinin fiil olması gereklidir. 2. Fiillerin belirli kurallara göre birleşmesi: Bu tür fiillerde fiiller, belirli kurallara göre bir araya gelir. 3. Dört ana tür: Kurallı birleşik fiiller, yeterlilik, tezlik, süreklilik ve yaklaşma olmak üzere dört ana türde incelenir.

Türkçede üç çeşit birleşik fiil vardır: 1. Yardımcı Fiillerle Yapılan Birleşik Fiiller: "Etmek, olmak, bulmak, yapmak, buyurmak, eylemek, kılmak" gibi yardımcı fiillerin isim soylu sözcüklerle bir eylemi birlikte ifade edecek şekilde öbekleşmesiyle oluşur. 2. Kurallı Birleşik Fiiller: İki fiilin belirli kurallara göre birleşmesiyle oluşur ve dört alt türü vardır: Yeterlik Fiili: "Abilmek" yardımcı fiiliyle yapılır, cümleye "gücü yetme" veya "olasılık" anlamı katar. Tezlik Fiili: "İvermek" yardımcı fiiliyle yapılır, cümleye "çabukluk" anlamı katar. Süreklilik Fiili: "Edurmak", "ekalmak", "egelmek" yardımcı fiilleriyle yapılır, cümleye "devamlı olma" anlamı katar. Yaklaşma Fiili: "Eyazmak" yardımcı fiiliyle yapılır, cümleye "az kalsın" anlamı katar. 3. Anlamca Kaynaşmış (Deyimleşmiş) Birleşik Fiiller: Sıklıkla bir arada kullanılan bazı sözcüklerin zaman içerisinde kaynaşması ve deyim haline gelmesiyle oluşur.

İngilizcede "-ing" eki şu anlamlara gelir: 1. Zaman Yapısı: Present Continuous Tense (şimdiki zaman) cümlelerinde eylemin o anda yapıldığını belirtmek için fiillerin sonuna eklenir. 2. Sıfat Olarak Kullanım: Fiillerin "-ing" takısı almış hali, sıfat olarak da kullanılabilir ve bir durumun bizi nasıl etkilediğini gösterir. 3. İsim Olarak Kullanım: Gerund olarak adlandırılan bu yapı, bir fiili isim haline getirir.

Birleşik çekimli fiil ve birleşik zamanlı fiil aynı şeyi ifade eder. Birleşik zamanlı fiil, fiilin birden fazla kip eki almasıyla oluşan fiillerdir.

Edilgin ve edilgen arasındaki fark, dilbilgisinde fiillerin çatı özelliklerine göre yapılan bir ayrımdır. - Edilgin fiiller, eylemin özne tarafından değil, başkası tarafından yapıldığını veya öznenin bu eylemden etkilendiğini ifade eder. - Edilgen fiiller ise, öznenin fiili bizzat kendisinin yaptığı durumlardır.

"Lay" İngilizce'de çeşitli anlamlar ve kullanım alanları olan bir fiildir: 1. Bir nesneyi koymak veya yerleştirmek: "Lay" genellikle bir nesneyi dikkatlice bir yere bırakmak için kullanılır. 2. Temel atmak: "Lay" bir şeyin temelini atmak anlamında da kullanılabilir. 3. Tavuk yumurtlamak: "Lay" bir tavuğun yumurtlaması anlamına da gelir. 4. Plan veya strateji belirlemek: "Lay" bir plan yapmak anlamında da kullanılabilir. 5. Bir kimseyi yatırmak: Özellikle bir çocuğu uyutmak anlamında da "lay" fiili kullanılır.

Dilek kipleri, fiillere aşağıdaki eklerin getirilmesiyle yapılır: 1. İstek Kipi: "-e, -a" ekleri. 2. Dilek - Koşul Kipi: "-se, -sa" ekleri. 3. Gereklilik Kipi: "-meli, -malı" ekleri. 4. Emir Kipi: Eki yoktur, kişi ekleriyle çekimlenir.

Yardımcı fiil ile yapılan birleşik fiiller üç ana grupta incelenir: 1. Yeterlilik Birleşik Fiili: Ana fiile yapabilme, edebilme anlamı katan yardımcı fiillerdir. 2. Tezlik Birleşik Fiili: Ana fiile tezlik anlamı katan yardımcı fiillerdir, "-ivermek" yardımcı fiili bu anlamı sağlar. 3. Yaklaşma Birleşik Fiili: Bir işi yaparken ona yaklaşma anlamı katan yardımcı fiillerdir, "-yazmak" yardımcı fiili bu anlamı sağlar.

İsim ve fiil çekim eklerini ayırt etmek için şu özelliklere bakılabilir: İsim çekim ekleri, isimlerin sonuna gelerek onların sahipliğini, sayısını, durumunu ve aitliğini belirtir. Bu ekler şunlardır: - Hal ekleri: İsimleri tamamlayarak cümle kurmak için kullanılır (örneğin, "-de/da", "-den/dan"). - İyelik ekleri: İsimlerin sahipliğini ifade eder (örneğin, "benim, senin, onun"). - Çokluk eki: Birden fazla nesne veya varlık ifade edildiğinde kullanılır (örneğin, "-ler/-lar"). - Aitlik eki: İsimlerin birbirine bağlı olduğunu belirtir (örneğin, "-ki"). - Vasıta eki: Bir işin nasıl yapıldığını ifade eder (örneğin, "araba ile"). - Eşitlik eki: İki farklı şeyin birbirine eşitliğini belirtir (örneğin, "Türkiye’de kahvaltı seviyesi Avrupa’dan daha yüksektir"). Fiil çekim ekleri ise fiillerin zaman, kişi ve sayıya göre çekimlenmesini sağlar. Bu ekler şunlardır: - Kip ekleri: Fiillerin zamanının ne olduğunu belirtir (örneğin, "-yor", "-miş"). - Şahıs ekleri: Fiillerin öznenin kişi ve sayısına göre çekimlenmesini sağlar (örneğin, "-ım", "-sin", "-ler").

İkinci ve üçüncü hali aynı olan bazı düzensiz fiiller: Cut: Cut, cut, cut (kesmek). Bet: Bet, bet, bet (bahse girmek). Hurt: Hurt, hurt, hurt (incitmek). Burn: Burn, burnt/burned, burnt/burned (yanmak, yakmak). Bu fiillerin birinci hali farklıdır. Örneğin, "cut" fiilinin birinci hali "cut" değildir.

Türemiş fiil ve türemiş sözcük kavramları aynı şeyi ifade eder. Her ikisi de isim veya fiil köklerine ya da diğer türemiş sözcüklere yapım ekleri getirilerek türetilen sözcükleri tanımlar.

"Monter" fiilinin geçmiş zamanı "monté" şeklindedir.

Fiilde çatı çıkmış sorularını çözmek için aşağıdaki adımları izlemek faydalı olacaktır: 1. Çatı türünü belirlemek: Fiilin özne ve nesne ile olan ilişkisine bakarak çatı türünü (etken, edilgen, dönüşlü, işteş) tespit edin. 2. Ekleri kontrol etmek: Fiilin aldığı ekleri inceleyerek çatı özelliğini doğrulayın. Edilgen ve dönüşlü fiiller "-l", "-n" eklerini alırken, işteş fiiller "-ş" ekini alır. 3. Nesne durumunu değerlendirmek: Geçişli fiiller nesne alabilirken, geçişsiz fiiller nesne almaz. Bu nedenle cümleye "onu" kelimesini getirerek fiilin geçişli olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Örnek bir soru çözümü: Soru: Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi etken çatılı bir fiil değildir? A) Tanpınar, eserlerinde insanı her yönüyle anlatmıştır. B) İnsanlar günümüzden yaklaşık on bin yıl önce tarım yapmaya başladı. C) Aracın tekeri patlayınca saatlerce yardım bekledik. D) Belediye başkanlığı seçimleri geçen hafta yapıldı. Çözüm: D seçeneğinde "yapıldı" fiili, herhangi bir çatı eki almamış ve etken çatılı değildir.

Birleşik fiiller test sorularını çözmek için aşağıdaki adımları izlemek faydalı olabilir: 1. Birleşik fiil türlerini tanımak: Birleşik fiiller, yardımcı fiillerle yapılan, kurallı birleşik fiiller ve anlamca kaynaşmış birleşik fiiller olmak üzere üçe ayrılır. 2. Soruları dikkatlice okumak: Soruda verilen cümledeki fiilin yapısını belirlemek için cümlenin tamamını anlamak önemlidir. 3. Örnek sorulardan faydalanmak: Birleşik fiillerle ilgili örnek sorular ve çözümleri inceleyerek pratik yapmak, konuyu daha iyi kavramaya yardımcı olabilir. İşte bazı örnek test soruları: 1. "Olmak" yardımcı eylemi bazı durumlarda asıl eylem olarak kullanılabilir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde "olmak" yardımcı eylemiyle yapılmış birleşik fiil yoktur? a) Yazık oldu çocuğa, kendine dikkat etmesi gerekir. b) En şiddetli münakaşa, kumpanyanın ismi için oldu. c) Eczacı olmak bu sayılı inatlarından biri ve ilkidir. d) Kim ne derse desin seninle mutlu oluruz. 2. "Gelebilirim" fiilinin olumsuzu değişik biçimlerde yapılabilir. Aşağıdaki kullanımlardan hangisi isteğe bağlı olasılık anlamını taşır? a) Gelemem. b) Gelmeyebilirim. c) Gelemeyebilirim. d) Gelmek istemem.

Anlamca kaynaşmış (deyimleşmiş) ve yapıca (kurallı) kaynaşmış fiillerin ayırt edilmesi şu şekilde yapılabilir: Anlamca Kaynaşmış (Deyimleşmiş) Fiiller: Genellikle ad soylu bir sözcükle bir fiilin kalıplaşıp anlamca kaynaşmasıyla oluşur. Çoğunluğu mecazlıdır ve deyim sayılır. Örnekler: "ayak diremek", "başına gelmek", "dudak bükmek". Yapınca Kaynaşmış (Kurallı) Fiiller: İki fiilin belirli bir yapı içinde birleşmesiyle oluşur. Dört grupta incelenir: yeterlilik, tezlik, yaklaşma ve yardımcı fiille yapılan fiiller. Örnekler: "okula geç kalırsam öğretmenim kızabilir" (yeterlilik), "çocuk, annesini görünce yanına koşuverdi" (tezlik). Özetle, anlamca kaynaşmış fiiller deyim niteliğindedir ve genellikle mecazlıdır; yapıca kaynaşmış fiiller ise belirli bir kural ve yapı içinde iki fiilin birleşmesiyle oluşur.

"Ver" fiilinin geçmiş zamanı "verdi" şeklindedir.

"Do" fiili, farklı bağlamlarda çeşitli şekillerde kullanılır. İşte bazı örnekler: 1. Fiil Olarak Kullanım: Bir eylem yapmak anlamında kullanılır. Örnek cümleler: - I do exercise every day (Her gün egzersiz yaparım). - What are you doing this weekend? (Bu hafta sonu ne yapıyorsun?). 2. Yardımcı Fiil Olarak Kullanım: Olumsuz cümleler ve sorularda yardımcı fiil olarak kullanılır. Örnek cümleler: - Don't speak to me like that (Benimle bu şekilde konuşma). - Do you want something to drink? (İçecek bir şey ister misin?). 3. Kalıp İfadelerde Kullanım: Yaygın olarak kullanılan bazı kalıp ifadeler şunlardır: - Do business (İş yapmak). - Do one's best (Elinden gelenin en iyisini yapmak).