Deyimler

Dilin kemiği yok deyimi, bir insanın söyleyeceği sözleri bir sınırının olmadığını anlatmak amacıyla oluşturulmuştur. Türk Dil Kurumu'na göre bu deyimin iki farklı anlamı vardır: 1. Laf söylemek kolaydır, o yüzden genellikle düşünmeden konuşulur. 2. İnsan doğru veya yanlış her şeyi söyleyebilir. Ayrıca, bu deyim sohbetlerde şu şekilde de kullanılabilir: > "Onun öyle bir tavrı vardır ki, söylediklerini asla tartmaz, dilinin kemiği yoktur."

Dilini tutmak deyimi, sonunu düşünmeden gelişigüzel konuşmaktan sakınmak, ölçülü konuşmak, rastgele konuşmamak anlamına gelir. Örnek cümleler: "Dilini tutmasını bilmeyenlerin başına neler geldiğini sana söylemediler mi?" "Benim hatırım için on dakika dilini tut ki başına bir iş gelmesin." "Şarkta, insanın selameti dilini tutmasındadır diye bir söz vardır.

Başını dik tutmak deyimi, onurunu korumak anlamına gelir. Ayrıca, "başı dik tutmak" ifadesi, gururundan ve yaşamından utanılacak hiçbir şeyin olmaması, yaşama karşı dik durabilmek şeklinde de yorumlanabilir.

Hayır, gözden düşmek ve göze düşmek aynı şey değildir. Gözden düşmek, bir kişi veya şeyin değerini yitirmesi, rağbet görmemesi anlamına gelir. Göze düşmek hakkında ise herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

"Bişnev ez ney çün hikâyet mî küned" ifadesi, "Dinle neyden, zira o bir şeyler anlatmada" anlamına gelir. Bu ifade, Mevlana Celaleddin Rumi'nin Mesnevi-i Şerif adlı eserinin ilk beyitlerinden biridir. Beytin devamı şu şekildedir: > Ez cüdâyîhâ şikâyet mî küned. "Ayrılıklardan şikayet etmede". Ney, kamışlıktan koparılarak yapıldığı için çıkardığı hüzünlü ses bundandır.

Hayretler içinde kalmak, şaşakalmak, şaşırmak anlamına gelir. Örnek cümleler: "Konuşmasını dinlerken açıkçası hayretler içinde kaldım." "Ben temizlik yapmaya başlayınca, annem hayretler içinde kalmış bana bakıyor." "İşin evveliyatını bilmeyen ırgatlar bu tariften bir şey anlayamamış, hayrette kalmışlardı.

"Nuh'tan kalma pijama" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, "Nuh Nebi'den kalma" deyimi, çok eski, modası geçmiş, köhnemiş (eşya, bina) anlamına gelir. Örnek cümle: "Nuh Nebi'den kalma bir koltukta oturuyordu".

"Çam yarması" deyimi, iri ve kocaman gövdeli insanları tanımlamak için kullanılır. Bu deyim, gerçek anlamından ayrı bir anlam taşıyan, kalıplaşmış bir sözdür.

Nisyan ile malul ifadesi, "insanın unutkan bir varlık olduğu" anlamına gelir. Arapça kökenli bir sözcük olan nisyan, "unutmak" demektir. Tasavvufta ise nisyan, dünya nimetlerine ve zevklerine dalıp Allah'ı unutmak manasında kullanılır.

El ile yardım etmek, "el uzatmak" veya "el vermek" gibi deyimlerle ifade edilebilir ve farklı anlamlar taşıyabilir: El uzatmak." El ele vermek." Ayrıca, "yardıma ihtiyacım var" hareketi gibi el ile yapılan bazı hareketler de yardım çağrısı olarak kabul edilir.

Ah almak, bir kişinin kötü ve olumsuz düşüncesini, ilenme durumunu üstüne çekmek anlamına gelir. TDK'ya göre ise ah almak deyimi, kişinin zamanında yaptığı haksızlıkların ve işlediği günahların bedelini ödemesi manasında kullanılır. "Eden bulur" ve "Etme bulma dünyası" deyimleri de ah almak ile eş anlamlıdır.

Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre "zahmete girmek" deyimi, bir kişi için yorgunluk, sıkıntı ve zorluklara katlanmak anlamına gelir. Örnek cümle: "Biri için yorulmak ya da masrafa girmek".

En uzun deyim hikayesi hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, bazı deyimlerin hikayeleri şu şekildedir: Çarşamba pazarına dönmek: İmparatorluk döneminde İstanbul'da haftanın farklı günlerinde çeşitli semtlerde büyük pazarlar kurulurdu. "Çarşamba pazarı" veya "Çarşamba pazarına dönmek" deyimi, kalabalığı, kargaşayı ve düzensizliği ifade etmek için kullanılır. Lafla peynir gemisi yürümez: Bir peynir tüccarı, gemilerin güvenli bir şekilde varması için para ödemeyi vaat etmesine rağmen, gemi kaptanı "Lafla peynir gemisi yürümez" diyerek bu vaatlere inanmadığını gösterir. Eski çamlar bardak oldu: Bir delikanlı, askerden döndüğünde köyündeki büyük çam ağaçlarının kesildiğini görür ve babasının "Eski çamlar bardak oldu" sözüyle, babasının ona gönderdiği harçlıkların bu ağaçlardan yapıldığını anlar.

"Am suyu hürmetine" ifadesi, Türkçe'de kullanılmayan ve anlamı belirsiz bir deyimdir. Ancak, "yüzü suyu hürmetine" deyimi, bir kimsenin hatırına veya varlığına değer verildiği için anlamında kullanılır.

"Mürekkep yalamak" deyiminin hikayesi şu şekildedir: Eskiden, yazı yazmak için mürekkep ve divit kullanılırdı. Ayrıca, Osmanlı döneminde, çocukların okula başlamasını kutlamak için düzenlenen "Bed-i Besmele" töreninde, çocuğa şekerli mürekkep yalatılırdı. Günümüzde ise "mürekkep yalamış" deyimi, çok okumuş ve yazmış, mektep terbiyesi almış insanları anlatmak için kullanılır.

Evet, "kendini göstermek" ve "ortaya çıkmak" aynı anlama gelir. Türk Dil Kurumu'na göre "kendini göstermek" deyimi, beğenilecek niteliklerini ortaya koymak, ortaya çıkmak, belirmek anlamlarına gelir.

Anam babam deyimi, Türk Dil Kurumu'na göre içtenlik bildiren bir söz anlamına gelir. Ayrıca, bu deyim sevilen insanlara yönelik bir hitap sözü olarak da kullanılabilir. Bunun yanı sıra, "anam babam" ifadesi trajik durumdaki insanların bir ünlemi olarak da kullanılabilir.

P harfiyle başlayan bazı deyimler ve anlamları: Paçayı kaptırmak: 1. Yakalanmak, ele geçmek. Paçavrasını çıkarmak: Çok hırpalamak, sağlam yerini koymamak, işe yaramaz bir duruma getirmek. Paçayı kurtarmak: Bir ilişkiden veya önce girişip sonra pişman olduğu bir işten yakasını sıyırmak. Paha biçilmez: Çok pahalı, kıymeti ölçülemeyecek kadar yüksek. Palas pandıras: Acele olarak, hazırlanmaya zaman bulamadan. Palavra atmak: Abartarak söylemek, yalan söylemek, olmayacak şeylerden söz etmek. Paniğe kapılmak: Çok korkmak, telâşa sürüklenmek. Papara yemek: Çok azarlanmak. Para babası: Çok zengin, parası bol olan. Pestil gibi olmak: Çok yorulmuş olmak; kımıldayamayacak kadar bitkin, güçsüz düşmek.

Falso atmak, Türkçede "yanlış davranışta bulunmak" anlamına gelir. Ayrıca, bilardo sporunda "pike çekmek" olarak bilinen bir tekniktir.

Aklı çıkmak deyimi, sonucun kötü olacağını düşünerek korkuya kapılmak anlamına gelir. Örnek cümleler: "Yaptığı pasta servise çıkmadan bozulacak diye aklı çıkıyor." "Sınavdan başarısız sonuç gelecek diye aklı çıkıyor çocuğun." "Para harcayacak diye aklı çıkıyor."