Buzullar

Kutup ayıları, buzullarda yaşamalarını sağlayan bazı özelliklere sahiptir: Kalın kürk ve yağ tabakası: Kutup ayılarının 5 cm kalınlığındaki kürkü ve altındaki 10 cm'lik yağ tabakası, onları soğuktan korur. Geniş ve tüylü pençeler: Bu pençeler, buz üzerinde kolayca hareket etmelerini sağlar. Su geçirmez kürk: Tüylerin su içinde birbirine yapışması, kutup ayılarının su geçirmez bir dalış elbisesi giymiş gibi olmasını sağlar. Koku alma duyusu: Keskin koku alma duyuları sayesinde avlarını, özellikle fokları, uzun mesafelerden tespit edebilirler. Ancak, iklim değişikliği nedeniyle buzulların erimesi, kutup ayılarının yaşam alanlarını daraltmakta ve türün neslini tehdit etmektedir.

Buzul aşınım şekillerinden bazıları şunlardır: Buzul çizikleri. Buzul cilaları. Çentikler. Oluklar. Kanallar. Çukurlar. Aret. Asılı vadiler. Hörgüç kayalar. Sirkler.

Eratik bloklar, bulundukları alandaki yerel kayalardan tür ve boyut olarak farklılık gösteren kayaçlara verilen isimdir. Bir başka ifadeyle, buzul tili içinde bulunan ve yüzeyde bırakılan büyük kaya parçalarına denir. Eratik blokların boyutları çakıl taşlarından Kanada'da bulunan 16.500 tonluk Okotoks kayasına kadar değişiklik gösterir.

Evet, buzulların oluşmasında levha hareketleri etkilidir. Buzulların oluşumunda etkili olan levha hareketleri şunlardır: Plastik akış. Temelden kayma. Ayrıca, buzulların oluşturduğu yeryüzü şekillerinin oluşumunda da levha hareketleri rol oynar.

"Buzlar Seirse" adlı bir belgesel hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, "Buzlar Dünyası" ve "Buzlar Çözülünce" adlı belgeseller hakkında bilgi mevcuttur. "Buzlar Dünyası", 4K çözünürlükte bir belgeseldir. "Buzlar Çözülünce", belgesel yönetmeni Raşit Demirtaş'ın 2003 yılında çektiği bir belgesel olup, Ardahan'ın Çıldır ilçesindeki Gelenbey köyündeki zorlu yaşam hikâyesini anlatır.

Buzulların haritası, çeşitli yöntemlerle oluşturulabilir: Uydu görüntüleri ve hava fotoğrafları: İngiliz Antarktika Araştırmaları Enstitüsü (BAS), Antarktika'nın buzullar olmadan nasıl görüneceğini gösteren en detaylı haritayı hazırlarken 60 yıllık uydu görüntüleri ve hava fotoğraflarından yararlanmıştır. Gemilerle yapılan gözlemler: Haritanın oluşturulmasında gemilerle yürütülen gözlemler de kullanılmıştır. Köpeklerin çektiği kızaklarla yapılan yolculuklar: Çalışmada, köpeklerin çektiği kızaklarla yapılan yolculuklardan elde edilen veriler de değerlendirilmiştir. Yapay zeka: Avrupa Uzay Ajansı'nın Copernicus Sentinel-1 Dünya izleme uyduları tarafından yakalanan görüntülerle eğitilen yapay zeka ağları, buzulların haritasını çıkarmada kullanılmaktadır.

Buzul erozyonu hem doğrudan hem de dolaylı olarak gerçekleşir. Doğrudan buzul erozyonu, buzulun hareketiyle anakayanın parçalanması ve gevşetilmesini içerir. Dolaylı buzul erozyonu ise buzulla birlikte taşınan malzemelerin, buzulun hareket ettiği bölgelerdeki toprağı ve taşları yeniden oynatması şeklinde gerçekleşir.

22 Mart Dünya Su Günü'nde buzulların korunması, ekosistemlerin dengesini sağlamak ve küresel iklim değişikliğini kontrol altında tutmak için büyük öneme sahiptir. Buzulların korunmasının önemli nedenleri: Tatlı su kaynağı: Buzullar, dünyadaki tatlı suyun yaklaşık %70'ini depolayarak en büyük tatlı su rezervuarını oluşturur. İklim düzenlemesi: Buzullar, parlak yüzeyleri sayesinde güneş ışığını yansıtarak Dünya'nın ısısını düzenler. Su döngüsü: Buzullar, içme suyu, sanitasyon, tarım, endüstri ve enerji üretimi için tatlı su sağlar. Doğal afetlerin önlenmesi: Buzulların erimesi, deniz seviyelerinin yükselmesine ve doğal afet risklerinin artmasına yol açar.

Buzul vadisi ve sirk çukuru, buzulların oluşturduğu yer şekillerindendir. Buzul Vadisi: Yüksek dağlık alanlarda eğim yönünde hareket eden buzulların bulunduğu yeri aşındırması ile oluşan, enine profili “U” şeklindeki vadilere denir. Sirk Çukuru (Buz Yalağı): Buzulların aşındırılmasıyla oluşan çukurlardır.

Dünya Su Günü'nde buzulların korunması ile ilgili kompozisyon yazarken aşağıdaki unsurlar ele alınabilir: Buzulların Önemi: Buzullar, tatlı suyun en büyük doğal rezervleri olup, küresel su döngüsünün kritik bir parçasıdır. İklim Değişikliği ve Erime: Küresel ısınma ve insan faaliyetleri nedeniyle buzulların hızla eridiği, bu durumun deniz seviyelerini yükselttiği ve ekosistemleri tehdit ettiği belirtilebilir. Etkiler: Buzulların erimesi, içme suyu krizlerine, hava durumunun aşırı değişmesine ve özellikle kutup ayıları gibi buzullara bağımlı yaşayan hayvanların yaşam alanlarının yok olmasına neden olur. Korunma Adımları: Karbon salınımını azaltmak, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek, su ve enerji tüketimini düşürmek, ormanları korumak ve ağaçlandırma çalışmaları yapmak gibi yöntemlerle buzulların korunabileceği ifade edilebilir. Bireysel Katkı: Herkesin, daha az fosil yakıt kullanarak, suyu ve enerjiyi tasarruflu tüketerek, geri dönüşüme önem vererek ve ağaçlandırma çalışmalarına destek vererek bu sürece katkıda bulunabileceği vurgulanabilir. Örnek bir kompozisyon için kompozisyontv.com.tr sitesindeki "Buzullar ile ilgili Kompozisyon Örneği" incelenebilir.

Buzul aşındırma şekilleri: Buzul çizikleri ve cilaları: Buzulun kaya parçalarını sürükleyerek oluşturduğu çizikler ve cilalar. Çentikler: Sürtünme ve kopmalarla oluşan kabuk veya plaka şeklindeki kopmalar. Oluklar ve kanallar: Ana kaya üzerinde açılan çizgisel aşınım kanalları. Çukurlar: Buzul tabanındaki su hareketleriyle oluşan derin aşındırma şekilleri. Hörgüç kayalar: Dirençli kayaçların az aşındırılmasıyla oluşan deve hörgücüne benzeyen şekiller. Fiyordlar: Deniz kenarındaki buzul vadilerinin buzul çekilmesiyle denize doğru uzaması. Buzul biriktirme şekilleri: Morenler: Buzulların aşındırıp taşıdığı malzemeler. Till (Sürükleme): Buzulun eridiği kesimlerde biriken, farklı boyutlardaki malzemelerin karmakarışık birikimi. Eskerler: Buzul erime suyunun taşıdığı kum, çakıl ve buzultaş katmanlarından oluşan çökelti yığınları. Kame, kame taraçaları, kame deltaları: Buzul yüzeyi flüviyal depoları. Outwash: Buzul erimesiyle oluşan suyun bıraktığı, daha düzenli ve tabakalı tortul kayaç.

Hayır, buz kurdu Türkiye'de bulunmamaktadır. Türkiye'de yaşayan kurt türleri arasında buz kurdu yer almamaktadır. Türkiye'de genellikle bozkurt olarak bilinen Canis lupus türü kurtlar yaşamaktadır.

Buzulun sonu, erime bölgesi veya çökelti bölgesi olarak adlandırılır. Erime bölgesi, buzulun deniz seviyesine daha yakın olan ve buzulun erimeye başladığı kısımdır. Çökelti bölgesi ise buzulun aşınma bölgesi olarak da bilinir.

Grönland'ın meşhur olan bazı özellikleri şunlardır: Buzullar ve Kuzey Işıkları: Grönland, dünyanın en büyük buz örtüsüyle kaplı alanlarından biridir ve Kuzey Işıkları'nın izlenebildiği yerlerden biridir. Kaplıcalar: Uunartoq Kaplıcaları, Grönland'ın güneyinde yer alır ve yıl boyunca 37-38°C arasında seyreden su sıcaklığıyla bilinir. Mutfak: Grönland mutfağı, deniz mahsulleri ve avcılıkla öne çıkar. Tarihi ve Kültürel Zenginlik: Grönland, Eskimo kültürü ve tarihini koruyan bir yapıya sahiptir. Coğrafi Konum: Amerika ile Avrupa arasında yer alması ve stratejik konumu, Grönland'ı dünya için önemli kılmaktadır.

Buzulların keşfi, insanların dünyayı keşfetmeye başlamasıyla birlikte olmuştur. Buzulların keşfinde rol oynayan bazı bilim insanları: Horace-Bénédict de Saussure. James Hutton. Jean de Charpentier. Buzulların incelenmesi, 20. yüzyılda hız kazanmış ve günümüzde buzullar, iklim değişikliğinin önemli göstergelerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Buzulların keşfi filmleri, genellikle buzulların tarihini, keşif süreçlerini ve insanların bu doğa harikalarıyla olan ilişkilerini anlatır. Bazı buzulların keşfi filmlerinin konuları: "Buz ve Gökyüzü" (La Glace et Le Ciel, 2015). "Buzulun İzinde" (2012). "Buzulun Kralı" (2018). "Buzulun Geleceği" (Future of Glaciers).

Türkiye'de sirk gölleri, yüksek dağlık bölgelerde ve özellikle şu yerlerde görülmektedir: Erciyes Dağı: Kuzeybatıya bakan ve içinde buzul bulunan sirk. Kaçkar, Üçdoruk, Buzul ve Süphan Dağları: Bu dağlarda da bazı sirkler buzul içermektedir. Aladağlar: Bu bölgedeki sirkler de ilgi çekicidir. Ayrıca, Uludağ'da da 7 adet buzul gölü (sirk gölü) bulunmaktadır.

Afrika'daki bazı buzullar: Kilimanjaro Dağı Buzulları, Tanzanya. Kenya Dağı Buzulları, Kenya. Rwenzoris Buzulları, Uganda. Ayrıca, Namibya'daki Twyfelfontein volkanik çölünde, 300 milyon yıl öncesine ait buzul izleri de bulunmaktadır. Dünya Meteoroloji Örgütü'nün uyarılarına göre, bu buzulların 2040'larda tamamen erimesi beklenmektedir.

Dünya'da buzullar en çok kutup bölgelerinde ve yüksek dağlık alanlarda görülür. Belirli yerler: - Antarktika ve Grönland: Dünya üzerindeki en büyük buz kütlelerine sahiptir. - Himalaya, And Dağları, Alpler ve Rocky Dağları: Yüksek irtifalarda oluşan buzul sistemlerine sahiptir. - Türkiye: Ağrı, Cilo, Kaçkar, Süphan, Erciyes gibi dağlık bölgelerde buzullar bulunmaktadır.

Türkiye'de fiyordlar görülmez, çünkü bu kıyı tipi enlem etkisi nedeniyle ülkemizde oluşmaz. Fiyordlar, buzul aşındırması ile oluşmuş tekne vadilerin buzulların eridikten sonra sularla dolması sonucu ortaya çıkar.