Atasözleri

"Bal tutan parmağını yalar" atasözünün hikayesi, eski zamanlarda bir balcının yaşadığı bir olaya dayanır. Arılarıyla bütün bahar ve yaz boyunca çalışan balcı, petekleri balla doldurduktan sonra şehre satmaya gider. Bu atasözü, güzel işlerle uğraşmanın kişiye olumlu etkiler getireceğini veya bir işte emek harcamanın, kişinin o işten faydalanmasını sağlayacağını ifade eder.

"Kişi kendinden bilir işi" atasözü, olumlu ya da olumsuz bir işin inceliklerini, o işle ilgili geçmişte tecrübesi olan kişilerin daha iyi bildiği anlamına gelir. Ayrıca, bu atasözü başka anlamlar da taşır: Bir başkası için kötü şeyler düşünen ya da herhangi bir kişi, olay ya da gelişme hakkında kötü sözler sarf eden birisinin bu hareketi, kendi içindeki kötülüklerin dışa vurumudur. Birinin başkaları hakkında yaptığı olumsuz yorumların ya da suçlamaların, aslında kendi iç dünyasını yansıttığını anlatır. Bu atasözü, genellikle laf sokmak amacıyla kullanılır.

"Zarardasınız, ziyan olacaksınız" ifadesi, bir şeyin kullanılamaz hale gelerek, zaman ve kaynakların boşa harcanarak değer kaybetmesi anlamına gelir. Ayrıca, bu ifade, olumsuz bir durum karşısında şaşkınlık ve hayret belirtmek için de kullanılabilir. Örnek bir kullanım: "Biz kimseye zarar olmadık, ziyanda olmayız ama siz zarardasınız, ziyan olacaksınız".

"Sevmeyene karınca yük, sevene filler karınca; dağı bile taşır insan aşık olup, inanınca" sözü, Şems-i Tebrizi'ye aittir.

Dağ başında duman çıkmasının birkaç nedeni olabilir: Deprem etkisi: Kahramanmaraş'ta 2023 yılında yaşanan depremlerin ardından, Göksun ilçesindeki Büyükkızılcık köyündeki Kuşkayası Dağı'nda duman çıktığı gözlemlenmiştir. Atasözleri: "Dağ başında duman eksik olmaz" atasözü, yüksek mevkilerde bulunan kişilerin büyük sorumluluk ve sorunlarla karşılaşabileceğini ifade eder. Ayrıca, "Dağ başında tüter duman" adlı, Kadri Şençalar'a ait bir şarkı da bulunmaktadır.

"Alın terini kim çıkarıyor?" sorusuna yanıt bulunamadı. Ancak, "alın teri" deyimi, para kazanmak ve mal mülk sahibi olmak için çalışmak, emek vermek anlamına gelir. Ayrıca, "alın teri" fiziksel bir güç harcanarak yapılan işler sonrasında, alın bölgesinden akan ter olarak da tanımlanır.

Atasözlerinin sonuna nokta konmasının nedeni, cümlenin tamamlandığını ve anlam bütünlüğünün sağlandığını belirtmektir.

"Baba malı tez tükenir, evlat gerek kazana" atasözü, kendini bilen, yaşama sorumluluğu duyan akıllı bir evladın gerçek malının, kendisinin kazandığı mal olduğunu ifade eder. Bu atasözü, babasının malına mülküne güvenip de çalışmayan ve hazır yemeye alışkın olan kimseleri uyarmak için kullanılır. Ayrıca, atasözüne göre, babadan kalan mal, mülk ya da para hazır olduğu ve değeri pek bilinmediği için kolay ve çabuk harcanır, tez biter.

"Dost kara günde belli olur" atasözünün bir hikayesi bulunamamıştır. Ancak, atasözünün anlamı şu şekilde açıklanabilir: İnsanlar mutlu oldukları zaman etrafında pek çok insan olabilir.

Akıllı ve aptal ile ilgili bazı atasözleri: Akıllı düşman, aptal dosttan hayırlıdır. Aptal bir dosttansa akıllı bir düşman daha iyidir. Aptal ata binmiş, bey oldum sanmış. Akılsız başın cezasını (zahmetini) ayak çeker. Akılsız köpeği yol kocatır. Bir deli kuyuya bir taş atar, kırk akıllı çıkaramazmış. Kendini akıllı sanan herkes aptaldır. Akıllı, sözünü akılsıza söyletir. Akıllı bir ahmak, aptal bir ahmaktan daha aptaldır. Bilgili bir aptal, bilgisiz bir aptaldan daha aptaldır.

"Armutun dibine düşmek" bir atasözüdür. Atasözü, "kişiyi dünyaya getiren ve yetiştiren ebeveynleri kimse çocuk da onlar gibi olur" anlamında kullanılır. Atasözleri ve deyimler, belirli durumları çarpıcı bir şekilde ifade eden kalıplaşmış sözlerdir.

"Kılavuzu yanlış olanın burnu pislikten kurtulmaz" sözünün kimin tarafından söylendiğine dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, bu söz, "kılavuzu karga olanın burnu pislikten kurtulmaz" atasözünün yanlış yazılmış hali olabilir. "Kılavuzu karga olanın burnu pislikten kurtulmaz" atasözü, yanlış rehber seçildiğinde kötü sonuçlar doğacağını ifade eder. Atasözünün kökeni hakkında iki rivayet bulunmaktadır: 1. Rivayet 1: Eski zamanlarda bir adam ormanda yolunu kaybeder ve bir karga ona rehberlik eder. 2. Rivayet 2: Türk ve Orta Asya mitolojisinde kargalar, ölüm, uğursuzluk ve pislikle ilişkilendirilir.

"Yatan aslandan gezen tilki yeğdir" atasözü, çok güçlü olup çalışmayan, soylu olup bir şeyler üretmeyen, tembel tembel oturup başkalarının sırtından geçinen kimselerden; güçsüz olup çalışan, boş oturmayan ve geçimini sağlamak için uğraşan kimselerin daha iyi olduğunu ifade eder. Ayrıca, gücü az olduğu halde çok çalışan kişinin, çalışmayan güçlü kişiden daha başarılı olacağı şeklinde de yorumlanabilir.

"Hoppala Paşam Malkara Keşan" deyimi, bir şaşkınlık veya hayret ifadesidir. Deyimin kökeni şu hikayeye dayanır: Bir zamanlar Keşan'da bulunan bir vali, çok tembel biriymiş. Deyimin tam anlamı "Hey Paşam, ne bu Malkara Keşan?" olarak yorumlanabilir. Günümüzde, günlük konuşmalarda ve yazılı metinlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

"Adam olacak çocuk, bokundan belli olur" atasözü, bir insanın bir işte başarılı olup olamayacağı, ilerleyip ilerleyemeyeceği daha ilk girişimlerinden belli olur anlamına gelir. Kişinin o işi ciddiye alıp almaması, ilerideki durumuna ilişkin bir fikir verebilir.

"Körler sağırlar birbirini ağırlar" atasözü, aynı niyet içerisinde olanların ve bu niyetin genellikle kötü bir niyet olması sonucu insanların birleştiğini anlatır. Ayrıca, şu anlamlara da gelebilir: Toplum tarafından önemsenmeyen, ciddiye alınmayan, dışlanan insanlar birbirlerini daha iyi anladıkları için bir arada olurlar, birbirlerine yakınlık gösterip, destek olurlar. Ortak hobileri, eğlence kültürleri, sosyal statüleri olanlar genelde birbirleriyle ortak mekanlarda ve beraber zaman geçirirler.

"Arkana bakmasan ne olur?" ifadesinin doğrudan bir karşılığı bulunamamıştır. Ancak, "never look back" (asla arkana bakma) ifadesi, genellikle geçmiş yaşanmışlıkları bugüne taşıyan insanlar için kullanılır. Ayrıca, "arkana bakamazsın" ifadesi, ruhun 180 derecelik alanda izlediği görüntülerle ilişkilendirilerek, insanın gerçekte arkasına bakamayacağı şeklinde yorumlanabilir. Daha fazla bilgi için ilgili kaynaklara başvurulabilir: Milliyet.com.tr: "Never Look Back ne demek? Asla Arkana Bakma ne için kullanılır?". Siyerinebi.com: "Arkana Asla Bakma!". Gazeteduvar.com.tr: "Dönüp arkana bakmak". Eislamibilgiler.wordpress.com: "Arkana Bakamazsın!".

"Çantanı doldur" atasözü, Türkçe'de yaygın olarak kullanılan bir atasözü değildir. Ancak, benzer anlamlara sahip bazı atasözleri şunlardır: Fazla (artık) mal göz çıkarmaz: İhtiyaç duyulmayan mal elden çıkarılmamalıdır, çünkü hiç umulmadık bir günde ona gerek duyulabilir. Damlaya damlaya göl olur: Küçük birikimlerin zamanla büyük bir birikime dönüşeceğini anlatır. Eğer farklı bir atasözü kastediliyorsa, daha fazla bilgi veya bağlam sağlanması gerekebilir.

Güvercin ile ilgili bazı atasözleri: Güvercin posta taşıdı. Güvercin kadar masum. Güvercin gibi saf. Güvercinin başına konar. Güvercin olmak. Güvercin kadar hür. Güvercin kargalarla arkadaşlık yaparsa tüyleri beyaz kalır fakat kalbi kırılır. Kartal için bir güvercini yenmek bir şeref değildir. Ayrıca, "eldeki serçe, damdaki güvercinden iyidir" gibi atasözleri de bulunmaktadır.

"Eyer bu gerçekse yer yerinden oynar" ifadesinin anlamına dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, "yer yerinden oynamak" deyimi, bir olayın toplumda büyük tedirginlik yaratmak, telaş, heyecan, gürültü ve kargaşa oluşturmak anlamlarına gelir. Örnek cümleler: "Bu kaleyi de zapdedersek yer yerinden oynayacak, bizi kimse tutamayacak artık." "Mağazanın açılışında yer yerinden oynadı." "Dolar fırlayınca yer yerinden oynadı."