Aşılar

Gebelikte tetanoz aşısı daha önce aşılanmamış gebelere en az iki doz olarak yapılır. Uygulama şekli: 1. İlk doz, gebeliğin ikinci trimesterinde (3. ayın bitiminden sonra) yapılır. 2. İkinci doz, ilk dozdan 4-8 hafta sonra tamamlanır. 3. Üçüncü doz, ikinci dozdan en az 6 ay sonra yapılır. Eğer gebenin tetanoz aşıları serisini tamamladığı ve üzerinden 10 yıldan fazla zaman geçtiği biliniyorsa, tek doz aşı yeterlidir.

Devlette yapılan aşıların bir kısmı ulusal aşı takviminde yer almadığı için ücretli olarak sunulmaktadır. Ayrıca, aşıların maliyetinin yüksek olması ve devlet bütçesinin sınırlı olması da ücretli olmalarının bir diğer sebebidir.

Yenidoğan 3'lü karma aşı ( difteri, boğmaca, tetanoz) 2. ayda uygulanmaya başlanır.

Sağlam çocuk izlemi, çocukların sağlıklı büyüme ve gelişmelerini sağlamak amacıyla yapılan periyodik kontrollerden oluşur. Bu izlem şu adımlarla gerçekleştirilir: 1. Doğumdan İtibaren İlk 6 Ay: İlk hafta içinde bebek muayenesi yapılır ve ilk 6 ay boyunca ayda bir kez düzenli kontroller gerçekleştirilir. 2. 6 Aylıktan 2 Yaşa Kadar: 6-12 ay arasında her iki ayda bir, 12-24 ay arasında ise her üç ayda bir kontrol yapılır. 3. 2-5 Yaş Arası: Her altı ayda bir kontrol yapılır. 4. 5 Yaş ve Üzeri: Yılda bir kez düzenli kontrol yapılır. Ayrıca, her kontrolde görme ve işitme tarama testleri, diş fırçalama alışkanlığı ve kan basıncı ölçümü gibi ek değerlendirmeler de yapılır.

14 yaş için tetanoz aşısı zorunlu değildir, ancak aşı, ulusal aşı takvimine göre 13 yaşında pekiştirme dozu olarak uygulanır. Daha önce aşı geçmişi bilinmeyen yetişkinlerde ise tetanoz aşılaması Td (erişkin tip difteri-tetanoz) aşısı şeklinde uygulanır ve bu durumda 10 yılda bir hatırlatma dozu önerilir. Tetanoz aşısı, yaralanma durumlarında da gerekli görülebilir; bu durumda aşı geçmişi değerlendirilerek ek doz veya tetanoz immunglobulini uygulanabilir. Aşı olup olmama kararı almadan önce bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Rota aşısı, 3. aydan önce, en geç 16. haftada (4 aylıkken) yapılmalıdır. Bu nedenle, 3 aylıkken rota aşısı yaptırmak doğru değildir. Aşının ilk dozu ağız yoluyla verilir ve iki doz arasında en az 4 hafta olmalıdır.

Rota aşısı yapılmazsa, rota virüsü enfeksiyonu riski artar ve bu durum çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir: Bebekler ve küçük çocuklar rota virüsüne karşı daha savunmasız kalır ve hastalık ağır seyredebilir. Hastaneye yatış oranları artar, bu da sağlık sistemine ek yük getirir. Dehidrasyon (sıvı kaybı) riski yükselir, bu da özellikle çocuklarda hayati tehlike oluşturabilir. Toplumda rota virüsü salgınlarının sıklığı artar ve bu durum genel sağlık bilincini azaltır. Rota virüsüne karşı en etkili korunma yöntemi aşıdır.

Buzağıya yapılan aşılar, enfeksiyon hastalıklarına karşı koruyucu olmak amacıyla uygulanır. İşte bazı önemli buzağı aşıları: 1. Şap Aşısı: 2 haftalık buzağılara yapılır ve 1 ay sonra tekrarlanması gerekir. 2. Corona ve Rota Aşısı: Gebe ineklere doğuma 2 veya 6 hafta kala uygulanır. 3. E. Coli Aşısı: Gebe ineklere aynı dönemde uygulanır ve buzağıyı birçok hastalıktan korur. 4. Septisemi Serumu: Yeni doğan buzağıya ilk birkaç saat içinde yapılır. 5. Brusella Aşısı: Dişi buzağılara 3-6 aylık yaşta uygulanır. Aşı programı, bölgeye ve işletmenin ihtiyaçlarına göre değişebilir. En doğru aşı planını, işletmenin veteriner hekimi hazırlamalıdır.

Küba'da kanser tedavisi için kullanılan iki ana aşı şunlardır: 1. Racotumomab (Vaxira): Özellikle küçük hücreli dışı akciğer kanserinde kullanılan bu aşı, kanser hücrelerinde bulunan ve normal dokularda olmayan bir proteini hedef alarak bağışıklık sisteminin bu hücrelere karşı daha etkili bir şekilde mücadele etmesini sağlar. 2. Cimavax EGF: İleri evre küçük hücreli dışı akciğer kanseri tedavisinde kullanılan bu aşı, epidermal büyüme faktörü (EGF) ile bir taşıyıcı proteinin kimyasal bir konjugatından oluşur ve bağışıklık sistemini EGF'nin serumdaki konsantrasyonunu düşürerek kanser hücreleriyle savaşmaya yönlendirir. Bu aşılar, kemoterapi ve radyoterapi ile birlikte kullanılarak tedavi etkinliğini artırmayı amaçlar.

HPV aşısından sonra dikkat edilmesi gerekenler şunlardır: 1. Yan Etkiler: Aşı bölgesinde hafif ağrı, şişlik veya kızarıklık olabilir, bu yan etkiler genellikle geçicidir ve birkaç gün içinde kaybolur. 2. Dinlenme: Aşıdan sonra dinlenmek önemlidir. 3. Ateş ve Halsizlik: Hafif ateş ve halsizlik gibi belirtiler ortaya çıkabilir, bu durumda bol sıvı tüketmek ve dinlenmek faydalıdır. 4. Aşı Programına Uyum: Aşının etkinliği için her dozun zamanında alınması gereklidir. 5. Alkol ve Sigara: Aşıdan sonraki ilk birkaç gün alkol ve sigaradan uzak durulmalıdır, çünkü bu maddeler bağışıklık sistemini zayıflatabilir. Aşı sonrası dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri, aşının yan etkilerini takip etmek ve herhangi bir anormal durumu doktora bildirmektir.

Aşı olanların kaç yıl yaşadığına dair doğrudan bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, bazı aşıların koruma süresi hakkında bilgiler mevcuttur: - Tetanoz aşısı: Koruyuculuğu 10 yıl olarak kabul edilir ve her 10 yılda bir tekrarlanması önerilir. - Zatürre aşısı: Konjuge pnömokok aşısı (PCV) ve polisakkarit pnömokok aşısı (PPSV23) olmak üzere iki türü vardır ve 5 yıl koruma sağlar. Diğer aşıların koruma süresi ise aşıya ve hastalığa göre değişiklik gösterebilir.

9. ayda yapılması gereken aşı, KKK (Kızamık, Kızamıkçık ve Kabakulak) aşısıdır. Bu aşının yapılmamasının sonuçları şunlar olabilir: Hastalık riski: Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak gibi hastalıklara karşı bağışıklık kazanılmaz. Ciddi sağlık sorunları: Bu hastalıklara bağlı olarak orta kulak iltihabı, zatürre, beyin iltihabı gibi ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Seyahat kısıtlamaları: Bazı ülkeler, aşı kontrolü yapabilir ve aşı olmayan kişilerin girişine izin vermeyebilir. Aşıların yan etkileri olabilir, bu nedenle aşı öncesi bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Yurtdışına kedi çıkarmak için gerekli aşılar şunlardır: 1. Yılancık (Rabies) Aşısı: Kedinin bu ölümcül hastalığı taşımadığını göstermek için zorunlu bir aşıdır ve seyahatten en az 21 gün önce yapılmalıdır. 2. Diğer Temel Aşılar: Panleukopeniya, calicivirus, rhinotracheitis gibi aşılar, kedinin genel sağlık durumu ve gidileceği ülkenin gereksinimlerine bağlı olarak veteriner tarafından belirlenir. 3. Kuduz Antikor Titre Testi: Kuduz aşısının geçerliliğini kontrol etmek için yapılır ve seyahat tarihinden en az 3 ay önce tamamlanmalıdır. Ayrıca, kedinin parazitlerden arındırılmış olması da gereklidir.

İç parazit aşıları, kedi ve köpekler için zorunlu değildir, ancak veteriner hekimleri tarafından önemli bir sağlık önlemi olarak tavsiye edilmektedir. Yasal düzenlemeler gereği, bazı ülkelerde ve bölgelerde iç parazit aşıları evcil hayvanlar için zorunlu hale getirilmiştir. Evcil hayvan sahipleri, aşı takvimini ve zorunlulukları öğrenmek için veterinerleri ile iletişime geçmelidir.

OPA (Oral Polio Aşısı) ve IPA (İnaktif Polio Aşısı) aynı aşı değildir, ancak her ikisi de çocuk felcine karşı koruma sağlar. OPA, ağızdan iki damla şeklinde yapılan canlı bir aşıdır ve virüsün sindirim sisteminde bağırsaklardan kana karışarak hastalık yapmasını önler. IPA ise, koldan kas içine yapılan ölü bir aşıdır ve kanda virüse karşı koruyucu maddelerin oluşmasını sağlayarak çok yönlü bir korunma sağlar.

Meningokok menenjit aşısı sertifikası almak için aşağıdaki adımları izlemek gerekmektedir: 1. Sağlık Kuruluşuna Başvuru: Aşı, bir sağlık profesyoneli tarafından kas içine enjeksiyon yoluyla uygulanır. 2. Aşı Takvimi: Aşı takvimi, kişinin yaşına ve risk durumuna göre belirlenir. 3. Sertifika Temini: Aşı tamamlandıktan sonra, aşı sertifikası sağlık kuruluşu tarafından verilir. Bu sertifika, meningokok menenjit aşısının yapıldığını belgelemektedir. Özel Durumlar: Hamilelikte aşı kararı doktor kontrolünde verilmelidir.

6 ay aşısı sonrası ateş düşürücü kullanımı, ateşin 38°C'nin üzerine çıkması veya 3 günden uzun sürmesi durumunda önerilir. Ateşin 38°C'nin altında olması durumunda genellikle müdahale gerekmez. Ancak, her durumda en doğru hareket tarzını belirlemek için bir doktora danışılması önerilir. Ateş düşürücü kullanımı için, doktorun önerisiyle uygun dozda parasetamol içeren ateş düşürücüler kullanılabilir.

Hepatit B aşısı genellikle 2, 3 veya 4 doz olarak yapılır. Bebekler için standart aşı şeması üç dozdur: 1. İlk doz, doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde uygulanır. 2. İkinci doz, birinci ayın sonunda yapılır. 3. Üçüncü doz, altıncı ayın sonunda yapılır. Yetişkinlerde ise daha önce aşı olunmamışsa 3 doz hepatit B aşısı önerilir.

Toxipra aşısı, genellikle ilk aşılamayı takiben 20-25 gün sonra tekrarlanır (rapel uygulama). Uzun süreli ve güçlü bağışıklığı devam ettirmek için hayvanlar her 12 ayda bir aşılanmalıdır.

Aşı Takvimi ve Aşılar Aşı Takvimi, bireylerin hayatları boyunca en etkili korunmayı sağlayabilmeleri için aşıların hangi yaşta ve ne zaman uygulanması gerektiğini belirleyen bir takip sistemidir. Türkiye'de Sağlık Bakanlığı tarafından önerilen aşı takvimi ana aşamaları şunlardır: 1. Doğumdan İtibaren Yapılması Gereken Aşılar: Hepatit B, BCG, DTaP, Hib, Pnömokok gibi aşılar. 2. Okul Öncesi ve Okul Çağı Aşıları: Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak (MMR), Suçiçeği, DTaP gibi aşıların tekrar dozları. 3. Gençlik ve Yetişkinlikte Yapılması Gereken Aşılar: HPV, Grip, Zona (Herpes Zoster) aşıları. 4. Seyahat Edenler İçin Aşılar: Sarıkız (Yellow Fever), Tifo gibi aşılar. Özel (ücretli) aşılar arasında ise Rota Virüs Aşısı ve Meningokok aşıları bulunmaktadır. Aşıların Yan Etkileri: Genellikle hafif ve kısa sürelidir, ateş, enjeksiyon yerinde ağrı ve hafif döküntüler gibi.