Yahudilik

Aşkenazlar ve Sefaradlar arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Köken: Aşkenazlar, Almanya, Fransa ve Doğu Avrupa'dan gelirken, Sefaradlar İspanya, Portekiz, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Kuzey Afrika ve Ortadoğu'dan köken alır. 2. Dil: Aşkenazlar İbranice ve Almancaya dayanan Yidiş dilini konuşurken, Sefaradlar İspanyolca ve İbranice kökenli Ladino dilini kullanır. 3. Dini Uygulamalar: Sefaradların inancı temelde Ortodoks Yahudilikle bağdaşır ve bazı dini kanunları (Halaha) yorumlama tarzları Aşkenazlardan farklıdır. 4. Kültürel Etkileşim: Sefaradlar, tarih boyunca yaşadıkları bölgenin yerel kültürüyle daha fazla kaynaşmış ve bu kültürden etkilenmişlerdir.

Hanuka'da yasak olan şeyler şunlardır: 1. Şabat'ta yapılan aktiviteler: Hanuka, Şabat günü dışındaki diğer bayram günlerinde kutlandığı için, Şabat'ta yapılması yasak olan aktivitelerden sakınma zorunluluğu yoktur. 2. Tora öğrenme: Helen hükümdarlığı altında Yahudilere yasak olan Tora öğrenme, Hanuka sırasında da yasaktır. 3. Putperest ritüelleri: Hanuka, Yahudilerin Yunan askerleriyle savaşarak özgürlüklerini kazanmalarını ve putperest ritüellerden kurtulmalarını sembolize eder.

Menora ve Hanukiya aynı nesneler değildir, ancak birbirleriyle ilişkilidirler. Menora, Yahudiliğin en eski sembollerinden biri olup, Yedi Kollu Şamdan olarak da bilinir. Hanukiya ise, Dokuz Kollu Şamdan olarak adlandırılır ve Musevilikte Hanuka Bayramı'nda kullanılır.

Sefarad ve Aşkenaz farkı, Yahudi topluluklarının coğrafi kökenlerine ve kültürel özelliklerine göre ayrılır. Sefarad, İspanya, Portekiz, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Kuzey Afrika ve Ortadoğu'da yaşayan Yahudileri ifade eder. Aşkenaz ise Almanya, Fransa ve Doğu Avrupa'da yaşayan veya onların soyundan gelen Yahudileri kapsar.

"13'üncü Kabile" kitabı, Macar tarihçi Arthur Koestler tarafından yazılmış ve Kuzey ve Doğu Avrupa Yahudilerinin Türk kökenli olabileceği tezini ele almaktadır. Kitapta anlatılan ana konular şunlardır: 1. Orta Çağ'da Doğu Avrupa: Orta Çağ boyunca Doğu Avrupa'nın Türkçe konuşan halkların denetimi altında olduğu ve bu bölgelerde Hazar, Peçenek, Uz ve Kıpçak gibi halkların hüküm sürdüğü. 2. Hazar İmparatorluğu: Hazarların, 7. ve 11. yüzyıllar arasında tarihi bir güç olduğu ve hem Hıristiyan hem de İslam dünyasına karşı Yahudiliği seçerek direndikleri. 3. Göç ve Asimilasyon: Moğol saldırıları sonrası Hazar Yahudilerinin başta Polonya olmak üzere batıdaki ülkelere dağılması ve zamanla kendi dillerini bırakıp yerleştikleri ülkelerin dilini kullanmaya başlamaları. 4. Koestler'in İddiası: Koestler'in, bu Yahudilerin Türk kökenli olduğunu ve bugünkü Aşkenazi Yahudi nüfusunun kökeninin Türklere dayandığını öne sürmesi.

Ferisi ve Sadukiler, Yahudi tarihinde önemli yer tutan iki farklı mezheptir. Ferisiler, orta sınıf Yahudi ailelerin üyelerinden oluşan, Mozaik Yasasını destekleyen dindar bir gruptu. Sadukiler ise Yahudi aristokrasisinden gelen, daha laik bir eğitime sahip olan ve Helenizmi kabul eden bir gruptu.

Makpela Mağarası, Yahudilere göre İbrahim, İshak ve Yakup'un mezarlarını içermektedir. Müslümanlar ise mağarayı İbrahim Camii olarak adlandırmakta ve burada peygamber İbrahim'in de gömülü olduğunu düşünmektedir.

İspanya'nın 1492'de ilan edilmesinin nedeni, Yahudilerin ülkeden kovulması kararını içeren Elhamra Kararnamesi'nin imzalanmasıdır. Bu kararnamenin temel gerekçeleri arasında, dini birliğin sağlanması ve ekonomik kaygılar yer almaktaydı.

Yom Kippur, Yahudilikte "Kefaret Günü" olarak temsil edilir ve yılın en kutsal günü olarak kabul edilir. Bu gün, Yahudilerin günahlarını affettirme ve Tanrı ile aralarını düzeltme arayışını simgeler. Diğer önemli temsiller arasında: - Çalışmanın ve dünyevi zevklerin bırakılması: Yom Kippur'da iş ve diğer fiziksel arzulardan uzak durulur. - Beyaz giysiler: Saflığı sembolize eden beyaz kıyafetler giyilir. - Shofar üflenmesi: Tatil, ritüel bir boynuz olan shofarın tek bir uzun üflemesiyle sona erer.

Boaz ve Yakin sütunları, çeşitli anlamlara sahip sembolik yapılardır: 1. Yahudilik ve Masonluk: Yahudiler tarafından Süleyman Mabedi'nin girişinde yer alan bu sütunlar, eril ve dişil ilkeyi, Hz. Davut ve Hz. Süleyman'ı simgeler. 2. Tarot Kartları: Tarot kartlarında yer alan Boaz ve Yakin sütunları, "Semavi" ve "Dünyevi" olarak adlandırılan iki küreyle birlikte, maddi dünyayı ve kozmik âlemi simgeler. 3. Kabala: Kabalist düşünceye göre, bu sütunlar üreme, çoğalma ve zürriyetin sembolleridir.

Haleva töreni, Türkiye Musevileri Hahambaşı Rav İsak Haleva'nın vefatı sonrası düzenlenen cenaze törenini ifade eder. Bu tören, 14 Ocak 2025 tarihinde İstanbul'da, Beyoğlu'ndaki Neve Şalom Sinagogu'nda gerçekleştirilmiştir. Törende, Yahudi din adamları tarafından dualar ve mezmurlar okunmuş, ardından Rav İsak Haleva'nın cenazesi Ulus'taki Sefarad Mezarlığı'nda toprağa verilmiştir.

Hasidizmin kurucusu, 18. yüzyılda Doğu Avrupa'da Israel ben Eliezer (Baal Şem Tov, BeŞT) olarak bilinen Yahudi mistik ve dini liderdir.

Arif Cengiz Erman'ın "Hazar Kağanlığı - Selçuklu Devleti'nin Kuruluşuna Kadar Otuz Oğuzlar" kitabı, Hazar Kağanlığı'nın tarihini ve Yahudiliğin resmi din olarak benimsenmesini ele almaktadır. Kitapta anlatılan bazı konular şunlardır: Hazar Kağanlığı'nın 9. yüzyıl ortasında Yahudiliği seçmesi ve bu durumun Türk tarihçiler tarafından yeterince ilgi görmemesi. Hazar kağanlarının, halkın dini inançlarına karışmaması ve bu dini yaymak için özel bir çaba göstermemesi. Kağanlık içindeki üç büyük boyun, önemli ölçüde Yahudiliği benimsemesi ve bu boylardan ikisinin günümüzdeki Türk kökenli Yahudilerin ataları olması. Hazar Kağanlığı'nın, 965 yılındaki ayaklanma ve Rus saldırısından sonra bile varlığını sürdürmesi ve 1224 yılına kadar ayakta kalması.

Besli, yedili ve dokuzlu şamdanlar farklı anlamlara sahiptir: 1. Yedi Kollu Şamdan (Menora): Yahudiliğin eski bir sembolüdür ve Tanah'ta, Musa'nın vahşi doğada ve Kudüs Tapınağı'nda kullandığı lamba standı olarak tanımlanır. 2. Dokuz Kollu Şamdan (Hanukiya): Yahudi bayramı Hanuka'da kullanılan, fazladan iki kolu olan şamdandır. Besli şamdan hakkında ise herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

Ahit sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan sözleşme veya antlaşma anlamına gelir. Dini bağlamda, ahit sözleşmesi özellikle Yahudilik ve Hristiyanlıkta önemli bir yer tutar: - Eski Ahit (Ahd-i Atik), Yahudi kutsal metinlerine verilen isimdir ve Tanrı'nın Yahudi halkıyla yaptığı antlaşmaları içerir. - Yeni Ahit ise Hristiyan kutsal metinlerinde bulunur ve İsa Mesih'in hayatı, öğretileri ve çarmıha gerilişi ile Tanrı'nın insanlıkla yapmış olduğu yeni bir ahiti simgeler. İslam'da ise ahit, Allah ile insanlar arasındaki bağlılığı ifade eder ve Müslümanların Allah'a verdikleri sözü yerine getirmeleri gerektiği vurgulanır.

Tefilin, Yahudilerin bayram ve şabat günleri hariç, sol kol ve başlarına taktıkları, içlerinde Tevrat'tan bölümler içeren deriden yapılmış iki küçük kübik kutucuktur. Anlamı: Tefilin takmak, Tanrı'nın adını anmak ve İsrailoğullarının Mısır'dan çıkışının bir işareti olarak, kişinin kalbini, ellerini ve gözlerini kötü düşünce ve eylemlerden koruma taahhüdünü simgeler.

9 kollu şamdan, Hanukiya olarak adlandırılır ve Yahudi bayramı Hanuka'da kullanılır.

Gwyneth Paltrow, Yahudilik dinine mensuptur.

Serah'ın hikayesi iki ana bağlamda ele alınabilir: 1. İncil'deki Serah: Serah, İncil'de Yakup'un torunu ve Asher'in kızı olarak geçer. Serah'ın adı, Asher kabilesinin soyağacında yer alması nedeniyle önemlidir ve Tanrı'nın kurtuluş planındaki her bireyin değerini vurgular. 2. Hazar Serah'ı: Hazar Serah'ı ise Bulan'ın karısı olarak bilinir ve onu Yahudiliğe geçmeye teşvik ettiği söylenir.

Aşkenaz ve Sefarad arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Coğrafi Köken: Aşkenaz Yahudileri, Almanya, Fransa ve Doğu Avrupa'dan gelirken, Sefarad Yahudileri İspanya, Portekiz, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Kuzey Afrika ve Ortadoğu'dan gelmektedir. 2. Dil: Aşkenaz Yahudileri, Almanca ve İbranice temelli Yidiş dilini konuşurken, Sefarad Yahudileri İspanyolca ve İbranice temelli Ladino dilini kullanır. 3. Dini Uygulamalar: Sefaradların inancı temelde Ortodoks Yahudilikle bağdaşsa da, bazı dini kanunları (Halaha) yorumlama tarzı Aşkenazlardan farklıdır. 4. Kültürel Etkileşim: Sefaradlar, yaşadıkları bölgenin (Yahudi olmayan) yerel kültürüyle daha fazla kaynaşmışken, Aşkenaz Yahudiliğin geliştiği Hıristiyan yörelerde Yahudiler kendi dinlerinden olmayan komşularından ayrı durmuşlardır.