TürkDestanları

Köroğlu'nun babası Deli Yusuf, Köroğlu Destanı'nda önemli bir karakterdir ve şu özelliklere sahiptir: At Yetiştiricisi: Yusuf, nam salmış bir at yetiştiricisidir. Bolu Beyi'nin Seyisi: Köroğlu'nun babası, Bolu Beyi'nin seyisidir. Gözlerinin Kör Edilmesi: Bolu Beyi, Yusuf'tan iyi bir at bulmasını ister, ancak Yusuf'un getirdiği tayları beğenmeyince gözlerine mil çektirir. Köroğlu'na İntikam Vasiyeti: Gözlerinin kör edilmesi üzerine Yusuf, oğluna (Köroğlu'na) Bolu Beyi'nden intikam almasını vasiyet eder. Çamlıbel'e Göç: Yusuf, oğlunu da alarak intikam almak amacıyla Çamlıbel'e göç eder. Deli Yusuf, aynı zamanda Köroğlu'nun yiğitlerinin iyi insanlar olması için nasihatlerde bulunan bilge bir karakter olarak da tasvir edilir.

Altın Ok, belirli bir Türk boyuna ait değildir. Ancak, Oğuz Kağan destanında, Oğuz Kağan'ın altı oğlu tarafından bulunan altın bir yay ve üç gümüş ok, hükümdarlık sembolü olarak önemli bir yer tutar. Oğuz Kağan'ın büyük oğulları Gün Han, Ay Han ve Yıldız Han'a altın yay, küçük oğulları Gök Han, Dağ Han ve Deniz Han'a ise gümüş oklar verilmiştir. Ayrıca, Kayı boyu gibi bazı Oğuz boylarının simgelerinde iki ok ve bir yay bulunduğu bilinmektedir.

Oğuz Kağan, Türk ve Altay mitolojisinde Oğuz Türklerinin atası olarak kabul edilen bir kahramandır. Bazı özellikleri: Doğum: Yüzünün rengi maviye çalar, ağzı ateş gibidir, çabuk büyümüştür. Aile: Babası Kara Han, annesi Ay Kağan'dır. Fetihler: Birçok boya adlarını vermiş, bazı ülkeleri fethetmiştir. Eşler: İki eşinden toplam altı oğlu olmuştur. Destan: M.Ö. 209-174 tarihlerinde hükümdarlık yapmış olan Hun hükümdarı Mete ile özdeşleştirilen bir tarihi kişilik olabilir. Oğuz Kağan Destanı, Oğuz Kağan'ın yaşamını, zaferlerini ve Türk halkının kuruluşunu anlatır.

Oğuz Kağan Destanı'nın ana fikri, Türklerin cihan hakimiyeti duygusunu ve başka milletleri idare etmek için yaratıldığı düşüncesini yansıtmaktır. Destanda ayrıca şu unsurlar da öne çıkar: Oğuz Kağan'ın liderlik ve bilgelik özellikleri. Adaletli yönetim. Doğa ile bağlantı. Türklerin yeni topraklara yerleşmesi ve sınırların genişletilmesi.

Sarı Saltuk Destanı, 13. yüzyılda Balkan coğrafyasında yaşadığı anlaşılan Sarı Saltuk'un hayatını, İslam'ı yaymak için verdiği mücadeleleri anlatır. Sarı Saltuk Destanı'nın bazı özellikleri: Yazar: Eserin yazarı Ebü’l Hayr-i Rûmî'dir. Kaynak: Destan, Şehzade Cem’in isteği üzerine, halk arasında yaşayan söylentilerin yedi yıl boyunca derlenmesiyle oluşturulmuştur. İçerik: Sarı Saltuk'un menkıbelerinin yanı sıra, dönemin önemli kişilerinin menkıbeleri ve bu kişilerin Sarı Saltuk ile olan münasebetleri de anlatılmaktadır. Mitolojik Unsurlar: Eserde, Sarı Saltuk'un olağan üstü güçleri olduğu ve çeşitli kerametler gösterdiği anlatılmaktadır. En önemli kaynak: Sarı Saltuk'un hayatını konu alan en önemli eser, doğrudan Sarı Saltuk'un hayatını anlatan Saltuk-nâme adlı kitaptır.

Ergenekon Destanı, Göktürklere ait bir destandır. Ancak, destanın ilk yazılı kaynakları Moğol tarihçi Reşidüddin Hamedani tarafından kaleme alınan Cami’üt-Tevarih ve Ebulgazi Bahadır Han'ın Şecere-i Türkî adlı eserleridir.

İslamiyet öncesi Türk destanlarını inceleyen bazı önemli isimler: M. Fuat Köprülü: Türk destanları üzerine incelemeler yapmıştır. Şükrü Elçin: Türk destanlarını farklı açılardan ele almıştır. Ziya Gökalp: Türk kozmogonisi ve destanları üzerine çalışmıştır. Zeki Velidi Togan: Türk destanlarını sınıflandırma çalışmaları yapmıştır. Abdülkadir İnan: Türk destanlarına genel bir bakış sunmuştur. Hüseyin Nihal Atsız: Türk destanını sınıflandırma tecrübeleri üzerine çalışmıştır. Wilhelm Radloff: Altay Türkleri'nden yaratılış destanlarını derlemiştir. Verbitskiy: Altay Türklerine ait yaratılış efsanelerini ilk derleyen kişidir. Ayrıca, Ahmet B. Ercilasun, Dursun Yıldırım, Emine Gürsoy-Naskali gibi akademisyenler de bu alanda çalışmalar yapmışlardır.

Türk destanlarını anlatan bazı kitaplar: "Dakikalar İçinde Türk Mitolojisi / Türklerin En Bilinen 200 Fabl, Destan ve Efsanesi", Ahmet Taşağıl. "Büyük Türk Destanları", Suat Karadağ ve İsmail Bilgin. "Türk Destanları", Ali Öztürk. "Türk Mitolojisi", Bahaeddin Ögel. "Dede Korkut Hikâyeleri".

Türk destanlarının dört ana konusu şunlardır: 1. Kâinatın, insanın, kadının ve erkeğin yaradılışı. 2. Türk milletinin doğuşu. 3. Çeşitli Türk devletlerinin kuruluş, gelişme ve çöküşleri. 4. Zafer ve yenilgiler. Ayrıca, Türk destanlarında yangın, deprem, kıtlık gibi doğal afetler de hayal unsurlarıyla karıştırılarak anlatılır.

Alp Er Tunga destanıyla ilgili resimlere şu sitelerden ulaşılabilir: Pinterest. Mitoloji.org.tr. Ayrıca, Turfan yakınlarındaki Bezeklik tapınağında Alp Er Tunga'nın kanlı bir resmi de yer almaktadır.

Atın intikam aldığına dair bazı inanışlar ve kurgusal hikayeler bulunmaktadır: Kurgusal hikayeler: "Atın İntikamı" adlı fıkrada, sahibi tarafından kötü muamele gören bir atın, yıllar sonra ondan intikam aldığı anlatılır. "Atın İntikamı" başlığı altında, bir atın bir kovboydan intikam aldığı düşünülen bir porno filmden bahsedilir. İnanışlar: "Ekşi Sözlük" ve "Uludağ Sözlük" sitelerinde, bir atın üzerinde taşıdığı kovboy tarafından tecavüze uğraması ve daha sonra aynı şekilde intikam alması gerektiği inancı ifade edilir. Bu tür inanışlar ve hikayeler gerçek olaylara dayanmamaktadır.

"İslamiyet Öncesi Türk Destanları (İncelemeler-Metinler)" kitabının sayfa sayısı 252'dir.

Dede Korkut'un hayatının kısaca özeti şu şekildedir: Kökenleri: Adı, tarihî kaynaklarda ve Oğuz rivayetlerinde "Korkut", "Korkut Ata" veya Batı Türkçesinde "Dede Korkut" olarak geçer. Yaşamı: 570-632 yılları arasında, Hazreti Muhammed döneminde yaşadığı rivayet edilir. Unvanları: Oğuzların Kayı ve Bayat boylarından gelen Dede Korkut, hükümdarlara vezirlik ve müşavirlik yapmış, aynı zamanda bir ozan ve bilgedir. Kerametleri: Tüm hayvanların ve özellikle kuşların dilini bildiği, doğaüstü güçlere sahip olduğu ve kerametleri olduğu söylenir. Görevi: Dede Korkut, Oğuz beylerinin çocuklarına ad verir, öğütlerde bulunur ve her hikâyenin sonunda hayır dua eder. Ölümü: Kazaklar arasında yaygın olan bir menkıbeye göre, rüyasında ölümsüzlük istemiş, ancak Allah ona ölümü kendi arzu etmedikçe ölmeyeceğini söylemiştir. Dede Korkut, Türk dünyasının ortak mirası olup, UNESCO'nun İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'nde yer almaktadır.

Kazılık Koca Oğlu Yegenek'in bazı özellikleri: Yiğit ve güçlü olması. Babasını kurtarma azmi. İlahi yardım alması. Bayındır Han'ın desteği. Zorlu mücadele. Kazılık Koca Oğlu Yegenek, Dede Korkut Kitabı'nın bölümlerinden birini oluşturan bir öyküdür.

Türk kültüründe ejderhayı yenenler arasında kahramanlar ve bazı dini figürler yer alır. Bazı örnekler: Oğuz Kağan: Oğuz Kağan Destanı'nda Oğuz Kağan, büyük bir ejderha ile mücadele eder ve onu alt ederek halkını kurtarır. Er Töştük: Er Töştük Destanı'nda Er Töştük, bir ejderha ile savaşır ve onu öldürür. Hacım Sultan: Velâyetname-i Otman Baba'da Hacım Sultan, bir ejderhayı ağzından çıkan ateşle yener. Sarı Saltuk: Sarı Saltuk, yedi başlı bir ejderhayı tahta kılıcıyla öldürür. Ayrıca, Hititlerin gök tanrısı Teşup da kötülüğün simgesi olan İlluyanka adlı ejderhayı öldürmüştür.

Yaratılış Destanı ve Göç Destanı arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Konu ve İçerik: - Yaratılış Destanı: Dünyanın yaratılışı, insanların meydana gelişi, Tanrı ile insan arasındaki diyalog ve şeytanın kötülüğü gibi konuları işler. - Göç Destanı: Uygurların göç etmesini ve bu göçün nedenlerini (örneğin, kutsal bir taşın Çinlilere verilmesi sonucu yaşanan kıtlık ve kuraklık) anlatır. 2. İlişki: - Göç Destanı, aslında Türeyiş Destanı'nın devamı niteliğindedir. Türeyiş, Uygurların nasıl çoğaldığını; Göç ise bu çoğaldıktan sonra yaşanan göçü konu alır. 3. Kaynaklar: - Yaratılış Destanı: Altay Türkleri arasında söylenmiş olup, 19. yüzyılda Rus Türkolog W. Radloff tarafından derlenmiştir. - Göç Destanı: Hem Çin hem de İran kaynaklarında yer alır. Bu farklılıklar, iki destanın da farklı olayları ve dönemleri ele aldığını gösterir.

Hayır, Dirse Han ve Boğaç Han destanı aynı değildir. Dirse Han ve Boğaç Han, Dede Korkut Kitabı'nın bölümlerinden birini oluşturan "Dirse Han Oğlu Boğaç Han" adlı destanın karakterleridir. Bu destanda, Dirse Han'ın çocuğu olmadığı için uğradığı aşağılanma, eşi ile birlikte dua edip bir çocuk sahibi olmaları ve bu çocuğun (Boğaç Han) büyümesi, bir boğa öldürmesi ve ardından başına gelen olaylar anlatılmaktadır. "Dirse Han" ve "Boğaç Han" destanları, farklı olayları ve karakterleri konu alan ayrı anlatı eserleridir.

Dede Korkut'a göre o dönemdeki Türk toplumunun sosyal ve kültürel özelliklerinden bazıları şunlardır: Aile yapısı. Toplumsal yapı. Cinsiyet rolleri. Eğitim. Din. Erdemler. Töreler. Askerlik. Değerler.

"Oğuz Kağan Destanı" kitabının özeti yaklaşık 88 sayfa uzunluğundadır. Bu özet, Bilgin Adalı'nın "Oğuz Kağan Destanı" adlı çocuk kitabı için geçerlidir.

10. sınıf edebiyat müfredatında yer alan ve dişi kurt motifinin bulunduğu destanlar şunlardır: Bozkurt Destanı (Göktürk Destanı). Türeyiş Destanı (Uygur Destanı). Ayrıca, Ergenekon Destanı'nda da dişi kurt motifi yer alır; ancak bu destanda kurt, Börteçine olarak adlandırılır ve Türklere Ergenekon'dan çıkış yolunda rehberlik eder.