Timur

Büyük Timur İmparatorluğu'nun kurucusu Timur'dur (aynı zamanda Timurlenk, Temür veya Timur Leng olarak da bilinir). Timur, 1370 yılında Horasan merkezli olarak kurduğu hakimiyetini kısa sürede genişleterek bağımsız ve güçlü bir devlet olan Timur Devleti'ni (Timurlular) kurmuştur.

Timur'un başkenti, 1370-1405 yılları arasında Semerkant'tır.

Timur'un en büyük düşmanı olarak Altın Orda hükümdarı Toktamış gösterilebilir. Toktamış, 1387 yılında Timur'un egemenlik sınırları içindeki Azerbaycan'ı yağmalamış, 1395'te ise Timur'un oğlu Ömer Şeyh'i yenmiştir. Ayrıca, Yıldırım Sultan Bayezid de Timur'un düşmanları arasında yer alır.

Ankara Savaşı'nda Anadolu beyliklerinin Timur'a yardım etmesinin birkaç nedeni vardır: Siyasi vaatler: Akkoyunlu hükümdarı Kara Yülük Osman Bey ve Erzincan Emiri Mutahharten, Timur'un siyasi vaatleri nedeniyle onun safına geçti. Osmanlı'ya karşı düşmanlık: Bu beylikler, Osmanlı'ya karşı düşmanca bir tutum içindeydi ve bağımsızlıklarını tehdit eden Osmanlı yönetimine karşı Timur'un yanında yer aldılar. Toprak iadesi: Timur, Osmanlı'nın elindeki toprakların beylere iade edilmesini sağladı, bu da beyliklerin topraklarını geri kazanma umuduyla Timur'a destek vermesine yol açtı.

Nizâmeddin Şâmî'nin Zafernâme adlı eseri, Timurlu hanedanının tarihini ele almaktadır. Eserde, 1393'teki Bağdat Kuşatması'ndan Nisan 1404 tarihine kadar olan kısım yazarın kendi gözlemlerine ve ilk elden kaynaklara dayanmaktadır. Zafernâme'de ele alınan bazı konular şunlardır: Timur'un Anadolu'daki faaliyetleri ve Osmanlılarla ilişkileri; Timur'un Sivas üzerine düzenlediği sefer; Yıldırım Bayezid'in Timur'a karşı savaş yanlısı tutumu. Nizâmeddin Şâmî, Zafernâme adlı eserini, Timur'un emriyle, yaptığı fetihlerin kolay anlaşılacak bir üslupta kaleme alınmasını istemesi üzerine yazmıştır. Zafernâme, Necati Lugal tarafından Türkçe'ye çevrilmiştir (1949, 1987).

Gur-i Emir türbesinde, Timur İmparatorluğu'nun kurucusu Timur'un mezarı bulunmaktadır. Türbede ayrıca Timur'un torunlarından Muhammed Sultan Mirza, Pir Muhammed Mirza, Uluğ Bey ve Timur'un oğullarından Miranşah Mirza ve Şahruh Mirza defnedilmiştir.

Timur Destanı'nın ana fikri şu şekilde özetlenebilir: Kahramanlık ve fetih: Timur'un askeri başarıları, stratejileri ve kişiliği epik bir dille anlatılır. Tarihsel gerçeklere dayanma: Destan, Timur'un hayatındaki gerçek olaylara yaslanır ve dönemin sosyal yapısını yansıtır. Mistik ögeler: Timur'un hükümdarlığının Allah'ın bir lütfu olduğu fikri işlenir. Adalet ve güç: Timur, adaletli bir hükümdar ve yenilmeyen bir komutan olarak tasvir edilir. Ayrıca, Timur'un farklı milletleri ve kültürleri bir araya getirme çabası, dönemin siyasi yapısını anlamak açısından önemlidir. Timur Destanı, sadece bir kahraman anlatısı olmanın ötesinde, dönemin siyasi, sosyal ve kültürel atmosferini de yansıtan zengin bir içeriğe sahiptir.

Farklı kaynaklara göre, Ankara Savaşı'nda Timur'un asker sayısı şu şekildedir: Ömer Halis Bıyıktay'a göre 140.000; Ernest Lavisse ile Alfred Rambaud'a göre 200-300.000; Kâtip Çelebi'ye göre 700.000; Sâdeddin Efendi ve Hammer'a göre 840.000; Hayrullah Efendi'ye göre 850.000. Yılmaz Öztuna, Hayrullah Efendi'nin her iki ordunun asker sayılarını "abartılı" yazdığını iddia etmektedir.

Timur'un mühründe "Rasti Rusti" (veya "Doğru sözlülük kurtuluştur") yazısı bulunmaktadır. Bu ifade, "Adalet kuvvettir" anlamına gelmektedir.

Yıldırım Beyazıt, Timur'a şu sözleri söylemiştir: "Ey ihtiyar köpek, tekfurdan daha şiddetli kâfirsin". "Mektubunda bizi korkutmak ve hile ile kandırmak istemişsin". "Osmanlı sultanlarını, Acem padişahlarına benzetme". "Osmanlı askerleri, ne Kıpçak ülkesi Tatarı gibi sıradan insanlar, ne de Hint toplulukları gibi başı boş, sere serpe avare kalabalıklar değildir". "Bu mektup eline geçtikten sonra savaş meydanına her kim ki gelmeyip kaçarsa, onun eşi üç talakla kendisinden boş olsun". Bu sözler, Yıldırım Beyazıt'ın Timur'a gönderdiği ikinci mektupta yer almaktadır.

Timur'un İran'a düzenlediği seferler farklı sürelerde gerçekleşmiştir: Üç yıllık sefer: 1386-1388 yılları arasında sürmüştür. Beş yıllık sefer: 1392-1397 yılları arasında sürmüştür. Yedi yıllık sefer: 1399-1404 yılları arasında sürmüştür. Bu bilgilere göre, Timur'un İran'a düzenlediği seferlerin toplam süresi 13 yıl sürmektedir.

1402 yılında Ankara'da Ankara Muharebesi gerçekleşti. Ankara Muharebesi'nin bazı özellikleri: Taraflar: Osmanlı Devleti ile Timur İmparatorluğu arasında gerçekleşti. Tarih: Farklı kaynaklara göre 20 veya 28 Temmuz 1402. Yer: Ankara'nın kuzeydoğusundaki Çubuk Ovası. Sonuç: Timur İmparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlandı. Esirler: Osmanlı Padişahı I. Bayezid, Timur'a esir düştü. Muharebenin sonuçları: Osmanlı Devleti, 11 yıl süren "Fetret Devri" olarak bilinen bir kargaşa dönemine girdi. Anadolu'da beylikler yeniden güç kazandı. Timur, Anadolu'daki birçok şehri kontrol altına aldı.

Timur İmparatorluğu'nun kökeni, Türk ve Moğol unsurlarına dayanmaktadır. Türk kökeni: Timur, kendisini gururla Türk olarak tanımlamış ve "Moğol" ifadesinden nefret etmiştir. Moğol kökeni: Timur, Moğol soyundan geldiğini iddia eden bir Müslüman Türk beyidir.

Timur'un kurduğu devlet, Timur İmparatorluğu, Timurlu Devleti veya Turan İmparatorluğu olarak adlandırılır.

Ali Yezdî'nin Zafernâme adlı eseri, Türk-Moğol fatihi Timur'un hayatını anlatır. Eser, Mirza Şahruh ve Mirza İbrahim Sultan dönemlerinde devlet hizmetinde bulunan vali, tarihçi, âlim ve şair Şerefeddin Ali Yezdî tarafından, Mirza İbrahim Sultan’ın, Timur dönemi olaylarını yazmasını istemesi üzerine kaleme alınmıştır. Zafernâme'nin bir diğer önemli kaynağı ise, 1393-1404 yılları arası dönemi ayrıntılı bir biçimde ele aldığı Zafernâme adlı eserini Timur’un torunu Ömer Bahadır’a da sunan Nizâmeddin Şâmî'dir.

Timur ölünce yerine oğlu Şahruh geçti.

Kars Yazıtı, farklı dönemlerde farklı kişiler tarafından yazılmıştır: 1. Urartu Yazıtı: Karsköprü köyünde bulunan bu yazıt, Urartu kralı Sarduri (M.Ö. 767-735) tarafından yazılmıştır. 2. Karsakpay Yazıtı: Bu yazıt, 28 Nisan 1391'de Kazakistan'ın Karsakpay madenlerinin yakınındaki taşlı yerlere oyulmuş ve Timur tarafından yazılmıştır.

Timurlenk'in (Timur) iki başkenti olmuştur: Semerkant (1370–1405) ve Herat (1405–1507).

Timur, Anadolu'da Karamanoğlu, Germiyanoğlu, Aydınoğlu gibi Türkmen beyliklerini kendine bağladı.

Yıldırım Bayezid'i Timur öldürmüştür.