Tezhip

Tezhip, altın başta olmak üzere doğal boyalarla kitap ve levhaların süslenmesi esasına dayanan sanattır. Tezhip, Arapça "altınlamak", "yaldızlama", "bezeme" anlamlarına gelir. Tezhip yapan sanatçıya "müzehhib", tezhiplenmiş esere de "müzehheb" adı verilir.

Bulut motifi, Türk tezyini sanatlarında çeşitli eserlerde kullanılır: Çini: Bulut motifi, özellikle Osmanlı İznik çinilerinde yaygın olarak kullanılmıştır. Tezhip: Kitap ciltlerinin "şemse", "köşebent" ve "bordür" kısımlarının süslenmesinde sıkça tercih edilir. Maden işleri: Maden sanatında da bulut motifine rastlanır. Mimari: Duvar çinileri ve sıva üzeri kalem işi bezemelerde kullanılır. Mezar taşları: Mezar taşlarında daha az sayıda ve geç dönemde kullanılmıştır. Ayrıca, bulut motifi minyatür, dokumacılık ve resim gibi alanlarda da yer alır.

Tezhipte münhani motifi, ana yapıları kavisli ve yumuşak hatlardan oluşan bir çiçek motifidir. Özellikleri: Genellikle Selçuklular tarafından kullanıldığı için Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver tarafından "Selçuklu münhanileri" olarak adlandırılmıştır. Bir sap üzerinde belirli aralıklarla devam etmez, birbirine yapışık kümeler halinde bir forma sahiptir. Kendine özgü bir renklendirme tekniği ile tezyin edilir. Genellikle rûmî motifi ile birlikte kullanılır. Kullanım Alanları: Kenar suyu veya müstakil desen olarak bordür alanlarında düzenlenir. Simetrili veya yürüyen desenler şeklinde olabilir. Örnekler: Kastamonu Yılanlı Darüşşifası’nın dış avlu giriş kapısı. Yâkutîyye Medresesi taş tezyinatı. İshak Paşa Sarayı. Karaman Hâtuniye Medresesi.

Tezhibin en güzel örneğinin ne olduğu konusunda kesin bir görüş yoktur, çünkü tezhip sanatında kullanılan desenler sanatçının hayal gücüne bağlıdır ve benzersiz olabilir. Tezhip sanatının güzel örnekleri arasında şunlar sayılabilir: Kuran-ı Kerim kapağı ve sayfaları. Kanuni Sultan Süleyman dönemi tezhipleri. Tebrizli müzehhiplerin çalışmaları. Tezhip örneklerinin bulunabileceği bazı kaynaklar şunlardır: tr.pinterest.com sitesinde “tezhip örnekleri” araması; youtube.com'da “Tezhip sanatının en güzel örnekleri” başlıklı video.

Tezhip kursları, eğitim veren kurumun programına ve içeriğine bağlı olarak 3 ila 6 ay arasında sürebilir. Örneğin, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi'nde düzenlenen tezhip kursu, üç aylık periyotlarda olup her ay 16 saat sürmektedir. Ancak, geleneksel sanatlarda eğitim ve öğrenme süreci ömür boyu devam ettiği için, tezhip öğrenmek için kesin bir süre vermek mümkün değildir.

Tezhip desenleri yapmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Malzeme hazırlığı. 2. Taslak çizimi. 3. Altın yaldız uygulaması. 4. Renklendirme ve detaylandırma. 5. Son dokunuşlar. Tezhip desenleri yaparken bir şablon veya özgün bir tasarım hazırlanabilir. Tezhip sanatı sabır ve ince işçilik gerektirir. Tezhip desenleri yapmak için YouTube ve Pinterest gibi platformlarda eğitim videoları ve görseller bulunabilir.

Tezhip ve ebru sanatları, geleneksel İslam sanatları dalına girer.

Halkâr sanatı, geleneksel Türk sanatlarından tezhip sanatında kullanılan bir tekniktir. Halkâr yapımı şu adımlarla gerçekleşir: 1. Altın Kullanımı: Ezilmiş altın, jelatinli su ile karıştırılarak fırça ile sürülür. 2. Motiflerin Düzenlenmesi: Altın, motiflerin uçlarında yoğun bırakılarak süslemeler yapılır. 3. Renk Kullanımı (İsteğe Bağlı): Halkâr, bazı renklerle birlikte kullanıldığında "şikâf" (renkli halkâr) adı alır. 4. Uygulama Alanları: Halkârî, kağıt, ahşap, deri gibi çeşitli yüzeylerde uygulanabilir. Halkâr, sadece altın kullanılarak yapıldığında "halkar" olarak adlandırılır.

Zeynep Seyhun, tezhip sanatçısı olarak kitap sayfalarına, hat levhalarına kenar süslemeleri ve geleneksel desenler yaparak sanatını icra eder. Ayrıca, kendi sanat stüdyosunda resim, heykel, seramik gibi farklı sanat dallarında eğitimler verir ve atölye çalışmaları düzenler.

Tezhip sanatında daire içine yapılan motifler arasında geometrik motifler yer alır. Ayrıca, rûmî ve hatayi motifleri de daire içinde kullanılabilir.

Levha tezhibi, yazma kitap ve levhaların altın ve çeşitli renklerle süslenmesi sanatı olan tezhip kapsamında yer alır. Bu sanat, kitapların sayfalarına, hat levhalarına, murakkalara ve hatta tuğraların üst taraflarına yapılan bezemeleri kapsar.

Tezhip sanatı yapmak için aşağıdaki adımlar takip edilir: 1. Malzeme Hazırlığı: Altın varak şeklindeyse önceden ezilip arap zamkı ile karıştırılarak kullanıma hazır hale getirilir. 2. Desen Çizimi: Özenle hesaplanarak çizilmiş desen, transfer (aydinger) kağıdına geçirilir ve esas kullanılacak kağıda aktarılır. 3. Yazı İse: Hat sanatı ile birlikte kullanılacaksa, yazılacak yazı bu aşamada süslemeye geçmeden önce yapılır. 4. Boyama: Desen kağıda aktarıldıktan sonra özenle boyanır. 5. Altın Ekleme: Altın eklenecek yerlere altın fırçası ile altın eklenir. 6. Parlatma: Son aşama olarak mühre ile altın uygulanan yerler parlatılır ve son rötuşlar yapılır. Tezhip sanatında kullanılan diğer malzemeler ise şunlardır: - Kağıt: Doğal renklendiriciler ile lekelenmiş olmalıdır. - Boya: Geleneksel olarak kök veya topraktan elde edilen boyalar kullanılırdı, günümüzde akrilik veya guaj boyalar tercih edilir. - Fırça: İnce ve samur kılından yapılma fırçalar kullanılır.

Topkapı Sarayı'nda çalışmış bazı sanatçılar şunlardır: 1. Feyhaman Duran: 1943-1947 yılları arasında Topkapı Sarayı'nda özel izinle çalışmış ve çeşitli görünümleri tuvale geçirmiştir. 2. Nakkaş Osman: 16. yüzyılda saray sanatını etkileyen önemli bir minyatür sanatçısıdır. 3. Sabriye Şeker: Tezhip sanatçısı olup, Fulya Can Öçgünder'e tezhip eğitimi vermiştir. Ayrıca, sarayda padişahların ve hanedan üyelerinin portrelerini yapan birçok ünlü Türk ressamı da bulunmaktadır.

Abadi Sanat, geleneksel sanat ürünleri alanında faaliyet göstermektedir. Ürün yelpazesi arasında tezhip, minyatür, çini ve hat malzemeleri, fırçalar, mürekkepler, altın boyalar ve çeşitli kağıt türleri bulunmaktadır. İletişim Bilgileri: Müşteri Hizmetleri: 0532 405 8486. Web Sitesi: abadisanat.com.

Ümmü Gülsüm Terzi iki farklı alanda faaliyet göstermektedir: 1. Terzilik: İstanbul'da Allame Caddesi'nde bulunan bir terzihanede çalışmaktadır. 2. Tezhip ve Minyatür Sanatı: Yeditepe Bienali gibi çeşitli sergilere katılmış ve bu alanlarda eğitim almıştır.

Kitap ve levhaların altın ve boya ile süslenmesine "tezhip" denir.

TDV'de (Türkiye Diyanet Vakfı) bulunan sanat eserleri şunlardır: 1. Hat Sanatı: İslâm kitap sanatlarının önemli bir dalı olan hat sanatı, TDV'nin koleksiyonlarında yer almaktadır. 2. Tezhip: Yazma kitap, levha ve murakka'ların süslenmesinde kullanılan tezhip sanatı da TDV'nin geleneksel sanatları arasında yer alır. 3. Ebru: Kitreli su üzerine serpilen boyalarla bezenmiş kâğıt ve bunu hazırlama sanatı, TDV'nin el sanatları arasında bulunmaktadır. 4. Minyatür: Genellikle el yazması kitaplarda yer alan küçük boyutlu renkli resimler de TDV'nin sanat koleksiyonlarında yer alır. 5. Grafik Tasarım ve Baskı: TDV, modern tesislerinde grafik tasarım, mizanpaj, baskı ve montaj gibi alanlarda da faaliyet göstermektedir.

Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver, tezhip ve ebru hat sanatlarını yapmıştır.

Fatma Rikkat Kunt, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nde tezhip ve çini desenleri öğretmeni olarak çalışmıştır.

Tezhip sanatında mavi renk, altın ile birlikte kullanılır.