Tezhip

Tezhip, altın başta olmak üzere doğal boyalarla kitap ve levhaların süslenmesi esasına dayanan sanattır. Tezhip, Arapça "altınlamak", "yaldızlama", "bezeme" anlamlarına gelir. Tezhip yapan sanatçıya "müzehhib", tezhiplenmiş esere de "müzehheb" adı verilir.

Bulut motifi, Türk tezyini sanatlarında çeşitli eserlerde kullanılır: Çini: Bulut motifi, özellikle Osmanlı İznik çinilerinde yaygın olarak kullanılmıştır. Tezhip: Kitap ciltlerinin "şemse", "köşebent" ve "bordür" kısımlarının süslenmesinde sıkça tercih edilir. Maden işleri: Maden sanatında da bulut motifine rastlanır. Mimari: Duvar çinileri ve sıva üzeri kalem işi bezemelerde kullanılır. Mezar taşları: Mezar taşlarında daha az sayıda ve geç dönemde kullanılmıştır. Ayrıca, bulut motifi minyatür, dokumacılık ve resim gibi alanlarda da yer alır.

Tezhipte münhani motifi, ana yapıları kavisli ve yumuşak hatlardan oluşan bir çiçek motifidir. Özellikleri: Genellikle Selçuklular tarafından kullanıldığı için Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver tarafından "Selçuklu münhanileri" olarak adlandırılmıştır. Bir sap üzerinde belirli aralıklarla devam etmez, birbirine yapışık kümeler halinde bir forma sahiptir. Kendine özgü bir renklendirme tekniği ile tezyin edilir. Genellikle rûmî motifi ile birlikte kullanılır. Kullanım Alanları: Kenar suyu veya müstakil desen olarak bordür alanlarında düzenlenir. Simetrili veya yürüyen desenler şeklinde olabilir. Örnekler: Kastamonu Yılanlı Darüşşifası’nın dış avlu giriş kapısı. Yâkutîyye Medresesi taş tezyinatı. İshak Paşa Sarayı. Karaman Hâtuniye Medresesi.

Tezhip kursları, eğitim veren kurumun programına ve içeriğine bağlı olarak 3 ila 6 ay arasında sürebilir. Örneğin, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi'nde düzenlenen tezhip kursu, üç aylık periyotlarda olup her ay 16 saat sürmektedir. Ancak, geleneksel sanatlarda eğitim ve öğrenme süreci ömür boyu devam ettiği için, tezhip öğrenmek için kesin bir süre vermek mümkün değildir.

Tezhibin en güzel örneğinin ne olduğu konusunda kesin bir görüş yoktur, çünkü tezhip sanatında kullanılan desenler sanatçının hayal gücüne bağlıdır ve benzersiz olabilir. Tezhip sanatının güzel örnekleri arasında şunlar sayılabilir: Kuran-ı Kerim kapağı ve sayfaları. Kanuni Sultan Süleyman dönemi tezhipleri. Tebrizli müzehhiplerin çalışmaları. Tezhip örneklerinin bulunabileceği bazı kaynaklar şunlardır: tr.pinterest.com sitesinde “tezhip örnekleri” araması; youtube.com'da “Tezhip sanatının en güzel örnekleri” başlıklı video.

Tezhip desenleri yapmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Malzeme hazırlığı. 2. Taslak çizimi. 3. Altın yaldız uygulaması. 4. Renklendirme ve detaylandırma. 5. Son dokunuşlar. Tezhip desenleri yaparken bir şablon veya özgün bir tasarım hazırlanabilir. Tezhip sanatı sabır ve ince işçilik gerektirir. Tezhip desenleri yapmak için YouTube ve Pinterest gibi platformlarda eğitim videoları ve görseller bulunabilir.

Tezhip ve ebru sanatları, geleneksel İslam sanatları dalına girer.

Halkâr sanatı, geleneksel Türk sanatlarından tezhip sanatında kullanılan bir tekniktir. Halkâr yapımı şu adımlarla gerçekleşir: 1. Altın Kullanımı: Ezilmiş altın, jelatinli su ile karıştırılarak fırça ile sürülür. 2. Motiflerin Düzenlenmesi: Altın, motiflerin uçlarında yoğun bırakılarak süslemeler yapılır. 3. Renk Kullanımı (İsteğe Bağlı): Halkâr, bazı renklerle birlikte kullanıldığında "şikâf" (renkli halkâr) adı alır. 4. Uygulama Alanları: Halkârî, kağıt, ahşap, deri gibi çeşitli yüzeylerde uygulanabilir. Halkâr, sadece altın kullanılarak yapıldığında "halkar" olarak adlandırılır.

Zeynep Seyhun, tezhip sanatçısı olarak çalışmaktadır. Tezhip, altın ve çeşitli boyalar kullanılarak kitapların, hat levhaların, fermanların, deri ve ahşap üzerine geleneksel motiflerin işlendiği bir süsleme sanatıdır. Seyhun, tezhip sanatını Cahide Keskiner'in atölyesinde ve çeşitli kurslarda öğrenmiş, sonrasında kendi stüdyosunu açarak hem yetişkinlere hem de çocuklara ders vermeye başlamıştır.

Tezhip sanatında daire içine yapılan motifler arasında rûmî, hatai, münhani gibi stilize motifler ile natüralist motifler (şuküfe) bulunmaktadır. Rûmî: Stilize edilerek bitkisel bir motif haline getirilmiş, genellikle yumuşak ve kavisli desenlerden oluşur. Hatai: Doğadaki çiçek ve bitkilerin üsluplaştırılarak işlenmesiyle oluşturulmuş bir motif grubudur. Münhani: Genellikle yumuşak ve kavisli desenlerden oluşan bir çiçek motifidir. Natüralist motifler (şuküfe): 18. yüzyılın ilk yarısında Avrupa resim sanatının etkileriyle ortaya çıkmış, lale, gül, karanfil, sümbül gibi çiçeklerin doğada göründüğü gibi stilize edilmesiyle oluşturulmuştur. Ayrıca, tezhipte geometrik motifler de kullanılır; bunlar arasında bulut, çintamani, tığ gibi desenler bulunur.

Tezhip sanatı, hatların etrafının belirli bir plan dahilinde süslenmesi ile yapılır. Tezhip sanatının yapımında kullanılan bazı malzemeler: Varak altın. Mühre. Kalemfırça. Zermühre. Boyalar. Tezhip sanatının yapım aşamaları: 1. Taslak çalışmaları. 2. Çizim ve boyama. Tezhip sanatı, büyük bir ustalık gerektirir ve genellikle üniversitelerde açılan güzel sanatlar fakültelerinin tezhip bölümlerinde öğrenilir.

Levha tezhibi, tezhip sanatıyla süslenmiş levhaları ifade eder. Tezhip, yazma kitap, levha ve murakka'ların bezenmesinde ezilmiş varak altın ve çeşitli renklerin kullanılmasıyla uygulanan süsleme sanatıdır. Tezhip en çok el yazması kitaplarda kullanılmakla birlikte, tek levha halindeki yazıların çevresinin de tezhiplendiği görülür.

Topkapı Sarayı'nda çalışmış bazı sanatçılar şunlardır: Feyhaman Duran. Halil Paşa, Namık İsmail, İbrahim Çallı, Saip Tuna, Mihri Müşfik. Ayrıca, Topkapı Müzik kategorisinde yer alan sanatçılar arasında Emre Altuğ, Demet Sağıroğlu, Nükhet Duru, Ege, Candan Erçetin ve Mert Ekren gibi isimler bulunmaktadır.

Abadi Sanat, geleneksel sanat ürünleri alanında faaliyet göstermektedir. Ürün yelpazesi arasında tezhip, minyatür, çini ve hat malzemeleri, fırçalar, mürekkepler, altın boyalar ve çeşitli kağıt türleri bulunmaktadır. İletişim Bilgileri: Müşteri Hizmetleri: 0532 405 8486. Web Sitesi: abadisanat.com.

Ümmü Gülsüm Terzi, tezhip ve minyatür sanatçısıdır. Aynı zamanda, Gebze Belediyesi bünyesindeki GESMEK kurslarında tezhip ve minyatür hocalığı yapmaktadır.

Süheyl Ünver, sülüs ve nesih yazı türlerini yapmıştır. Ünver, tıp tahsili sırasında Medresetü’l-Hattâtîn’de, eniştesi hattat Hasan Rızâ Efendi’den sülüs ve nesih yazılarını meşketmiştir.

Tezhip, kitap ve levhaların altın ve boya ile süslenmesine denir. Tezhip, Arapça "altınlama" anlamına gelir. Tezhip yapan sanatçıya "müzehhib" denir.

Türkiye Diyanet Vakfı'nda (TDV) hangi sanat eserlerinin bulunduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, TDV'nin kültür dünyasına katkıları hakkında bazı bilgiler mevcuttur: TDV İslam Ansiklopedisi: İslam dini, tarihi ve medeniyeti ile ilgili kapsamlı bir ansiklopedi. Yayınlar: TDV, dini, ilmi, milli, tarihi ve kültürel içerikli birçok eseri yayınlamaktadır. Fuarlar ve Kitabevleri: TDV, Türkiye Kitap ve Kültür Fuarları düzenlemekte ve Türkiye genelinde kitabevleri açmaktadır.

Tezhipte kare motifine özel bir isim verilmemiştir. Ancak, tezhip sanatında kullanılan geometrik motifler arasında kare de bulunmaktadır. Tezhip sanatında kullanılan bazı geometrik motifler şunlardır: Zencerek; Çintamani; Tığ; Bulut. Geometrik motifler, genellikle daire, üçgen, dikdörtgen, kare gibi formların birleşiminden oluşur.

Tezhip sanatında mavi renk, genellikle altın, lacivert ve bedahşî laciverdi ile birlikte kullanılır. Altın: Mavi, altınla birlikte kullanılarak parlak ve dikkat çekici bir görünüm elde edilir. Lacivert: Mavi, lacivert zemin üzerinde sıklıkla tercih edilir ve bu ikilinin uyumu klasik tezhip örneklerinde görülür. Bedahşî Laciverdi: Özellikle Fatih devri tezhiplerinde mavi, bedahşî laciverdi ile birlikte kullanılmıştır. Ayrıca, mavi renk tezhipte hat yazılarının fon rengi olarak da kullanılır.