Tezhip

İran tezhip sanatı, ilk olarak 8. yüzyılda İran'da ortaya çıkmıştır.

Tezhip sanatının en önemli özelliği, altınla süsleme olarak bilinir. Diğer önemli özellikleri ise şunlardır: - Geometrik ve simetrik desenler: Tezhipte genellikle bu tür motifler kullanılır. - Sabır ve ince işçilik: Sanatın icra edilmesi, uzun zaman alan ve titiz bir çalışma gerektirir. - Çeşitli boya ve motifler: Tezhipte sadece altın değil, gümüş ve çeşitli boyalar da kullanılır.

İran'da Türk tezhip ve hat sanatı üzerine konferanslar, Tahran Yunus Emre Enstitüsü tarafından düzenlenmiştir. Bu konferanslar, 26 Şubat 2018 tarihinde Tahran Allame Tabatabai Üniversitesi'nde ve 27 Şubat 2018 tarihinde Tahran Sanat Akademisi'nde gerçekleştirilmiştir.

Ahmet Yakupoğlu'nu yetiştiren kişiler şunlardır: Süheyl Ünver. Neyzen Halil Dikmen. Neyzen Nurullah Kılınç ve Süleyman Erguner. Ayrıca, Kütahya Lisesi'nden sonra girdiği İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nde Resim Bölümü-Feyhaman Duran Atölyesi'nde eğitim almıştır.

Dal terimi, farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşır: 1. Eğitim ve Mesleki Terimi: Mesleki ve teknik ortaöğretim programlarında, belirli konularda uzmanlaşmaya yönelik bilgi ve beceriler gerektiren işkollarını ifade eder. 2. Tezhip Terimi: Tezhip motiflerinde, levhaların köşelerine yapılan çiçek demetine verilen addır. 3. Yan Dal Programı: Lisans eğitiminde, öğrencilerin ana uzmanlık alanları dışındaki bir alanda daha derinlemesine bilgi sahibi olmalarını sağlayan bir öğrenim programıdır. 4. Gıda Maddesi: Özellikle Hindistan ve Güney Asya mutfaklarında, mercimek, nohut, fasulye gibi baklagillerin pişirilmesiyle elde edilen püre veya çorba tarzı bir yemek çeşididir.

Tezhip sanatı, çeşitli nedenlerle yapılır: 1. Dini ve Manevi Değer: Tezhip, özellikle Kuran-ı Kerim gibi kutsal kitapların ve el yazmalarının süslenmesi amacıyla yapılır. 2. Estetik Amaçlar: Tezhip, muhteşem renkler ve desenlerle süslenmiş dekoratif objeler oluşturarak estetik bir ifade biçimi sunar. 3. Eğitim ve Terapi: Tezhip, öğrencilere el becerilerini geliştirme fırsatı sunar ve sanat terapisi olarak kullanılarak zihinsel rahatlama ve duygusal ifade yeteneklerini geliştirmeye yardımcı olur. 4. Modern Uygulamalar: Günümüzde tezhip, çağdaş eserlere uyarlanarak ve diğer sanat formlarıyla birleştirilerek yeni ve yaratıcı eserler üretmek için kullanılır.

Osmanlı sanatına örnek olarak şu alanlar ve eserler verilebilir: 1. Hat Sanatı: Arap alfabesiyle yapılan yazı sanatıdır. 2. Tezhip: Kitap sayfalarını, fermanları ve beratları altın ve boya ile süsleme sanatıdır. 3. Minyatür: Küçük boyutlu resimlerle yapılan bir resim sanatıdır. 4. Çini: Mimari yapıların iç ve dış kısımlarını süslemek amacıyla killi toprağın yüzeyinin süslenmesiyle oluşan sanattır. 5. Ebru: Su üzerine yapılan bir resim sanatıdır.

Tezhip sanatında kullanılan başlıca motifler şunlardır: 1. Rumi Motifleri: Kıvrımlı ve organik şekillerden oluşur, İslam sanatında sıkça görülür. 2. Hatayi Motifleri: Doğadan ilham alınarak oluşturulan bitkisel motiflerdir, lale, karanfil, gül ve sümbül gibi çiçekleri içerir. 3. Geometrik Motifler: Daire, kare ve üçgen gibi temel geometrik şekillerin kombinasyonlarından oluşur, düzen ve simetriyi simgeler. 4. Bulut Motifleri: Çin sanatından esinlenerek Türk sanatına uyarlanmış, sakinlik ve huzuru temsil eden motiflerdir. 5. Tığ Motifleri: Ana süslemeler arasındaki geçişleri tamamlamak için kullanılan ince süslemelerdir. Ayrıca, çintemani ve zencerek gibi motifler de tezhip sanatında yaygın olarak kullanılır.

Tezhip öğrenme süresi, eğitim kurumunun programına ve içeriğine bağlı olarak 3 ila 6 ay arasında değişebilir. Ayrıca, geleneksel sanatlarda eğitim ve öğrenme süreci yaşam boyu devam eden bir süreç olarak kabul edilir.

Tezhip sanatını üniversitelerin Güzel Sanatlar fakültelerinde eğitim almış kişiler yapabilir. Tezhip sanatı ile ilgilenmek için gerekli olan diğer nitelikler şunlardır: - Tasarım ve çizim yeteneğine sahip olmak; - Yaratıcı kompozisyonlar yaratabilmek; - Geleneksel Türk sanatlarına karşı ilgili olmak. Tezhip yapan sanatçıya "müzehhib" denir.

Tezhip sanatı, Osmanlı İmparatorluğu'na aittir.

17. yüzyılda tezhip sanatında klasik üslubun son parlak dönemi görülür. Bu dönemde: Altın kullanımı artmıştır. Motifler genellikle küçük ve simetrik bir şekilde yerleştirilmiştir. Tığlar oldukça çeşitlidir. Renkler arasında altın yaldız, lacivert ve özellikle firuze mavisi öne çıkar. Ayrıca, 17. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Batı etkisi görülmeye başlar. Bu dönemin önemli müzehhipleri arasında Hasan ve Derviş Mehmed bulunur.

16. ve 17. yüzyıl tezhip sanatının en önemli temsilcileri Şah Kulu ve Kara Memi'dir. Şah Kulu, 1520-1526 yılları arasında faaliyet göstermiş ve Osmanlı sanatında kitap bezemeleri, kumaş, çini ve mücevher gibi alanlara yayılan özgün "saz yolu" üslubunun yaratıcısı olmuştur. Kara Memi, aslında müzehhip olup, kitap süslemesinde klasik kuralları esnetmiş ve yeni bir üslup ortaya koymuştur. Ayrıca, Fatih Sultan Mehmet döneminde saray nakkaşhanesi açılmış ve bu nakkaşhanenin baş nakkaşı olan Baba Nakkaş, 16. yüzyıl tezhip sanatının önemli ustalarındandır.

Üniversite tezhip dersi, Güzel Sanatlar Fakülteleri'nde verilen ve tezhip sanatı üzerine eğitim içeren bir dersdir. Bu derste öğrenciler, tezhip için desen hazırlama, motif oluşturma, kâğıt ve altın hazırlama gibi konuları öğrenirler. Ders kapsamında, öğrenciler tasarım dersleri ile yeni ve özgün tasarımlar yapabilmenin yanı sıra, restorasyon eğitimi de alırlar.

Tezhipte yaprak deseni, genellikle stilize edilmiş bitki formları veya desenler kullanılarak oluşturulan süslemelerdir. Bu desenlerde yer alan yapraklar, küçük ve sade, parçalı ve dilimli veya ikiye katlanmış gibi çeşitli şekillerde olabilir.

Tezhip sanatında kullanılan başlıca malzemeler şunlardır: 1. Altın: Tezhipin ana malzemesidir ve varak haline getirilerek kullanılır. 2. Boya: Geleneksel olarak kök veya toprak boyalar kullanılırdı, günümüzde ise sentetik boyalar tercih edilmektedir. 3. Fırça: İnce ve samur kılından yapılma fırçalar kullanılır. 4. Jelatin: Altının ezilmesinde ve karışımların hazırlanmasında kullanılır. 5. Arap Zamkı: Altın varak parçacıklarının birbirine yapışmasını sağlar. 6. Şap: Kağıtları boyamak ve bozulmalarını önlemek için kullanılır. 7. Murakka: Kraft kağıtlarının üst üste mühürlenerek oluşturulan mukavva. 8. Miksiyon: Varak altının yüzeylere yapıştırılmasında kullanılan malzeme.

Stilize ve natüralist bitki motifleri, tezhip sanatında kullanılan iki temel bitki motifi grubudur. Natüralist bitki motifleri, doğadaki bitkilerin görünümüne yakın bir şekilde stilize edilmesiyle ortaya çıkar. Stilize bitki motifleri ise bitkilerin büyük, küçük, alttan üstten, yandan çeşitli kesitlerinin stilize edilmesiyle elde edilir.

Tezhip sanatında mavi renk, sonsuzluğu ve huzuru temsil eder.

Osmanlı'da tezhip sanatı, İslam kültüründe önemli bir süsleme sanatıdır ve "altınlamak" anlamına gelen Arapça kökenli bir kelimeden türetilmiştir. Tezhip genellikle hat sanatında, el yazması kitaplarda, levhalarda ve kıymetli belgelerde kullanılan bir süsleme tarzıdır. Osmanlı döneminde tezhip sanatı, özellikle Kanuni Sultan Süleyman döneminde zirveye ulaşmıştır. Ayrıca, tezhip sanatı Osmanlı sarayında çok sayıda hattat ve müzehhip (tezhip sanatçısı) tarafından icra edilmiştir.

Rikkat Kunt, klâsik tezhip ve halkâr akımına mensuptur.