Tezhip

Fatma Rikkat Kunt, belirli bir akıma mensup olmaktan ziyade, 20. yüzyıl tezhip sanatının önemli ustalarından biri olarak kabul edilir. Kunt, klasik tezhip ve halkâr tarzında eserler vermiş, özellikle hatâyî motiflerini işlemesiyle tanınmıştır.

Tezhip sanatının bazı örnekleri: Zahriye tezhibi: El yazması kitapların zahriye, serlevha, unvan sayfası, sure başı gibi kısımlarında yapılan bezemeler. Koltuk tezhibi: El yazması kitap ve kıtalarda, yazı ile iç pervaz arasında kalan üçgen boşluklara yapılan bezemeler. Mushaf gülleri: Mushaflarda sayfa kenarına yapılan tezyinî madalyonlar. Nokta: Kur'an'da ayetleri ayırmak için kullanılan küçük yıldız veya çiçek biçimli örgeler. Saz yolu üslubu: Özellikle Kanuni Sultan Süleyman döneminde görülen bir üslup. Tezhip örneklerine şu sitelerden ulaşılabilir: tr.pinterest.com. kulturportali.gov.tr. academia.edu.

Tezhip eğitimi için yaş sınırı genellikle 16 yaş ve üzeri olarak belirlenmiştir. Örneğin, Enstitü İstanbul İSMEK'in tezhip kursları 16 yaş ve üzeri herkese açıktır. Eğitim veren kurumların programlarına göre yaş sınırları değişiklik gösterebilir.

Hatai çiçeği, doğada bulunan ve genellikle simetrik olarak çizilen çiçeklerin dikey kesitinin, anatomik çizgilerin üsluplaştırılmış görünümüyle çizilmiş şeklini temsil eder. Hatai motifinin neyi temsil ettiğine dair başka bir bilgi bulunamamıştır. Hatai motifinin temsil ettiği anlamlar hakkında daha fazla bilgi edinmek için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: eksisozluk.com; istanbulilceleri.com.tr; maksutticaret.com.tr.

Yazı süsleme sanatı, kaligrafi sanatı içinde yer alan ve yazıların estetik bir şekilde süslenmesini içeren bir sanat dalıdır. Yazı süsleme sanatının bazı türleri: Tezhip: Levhaların, yazma eserlerin ve sayfaların yaldız ve boya kullanılarak süslenmesi. Flourishing: Yazıların kavisler ve döngüler gibi formlarla süslenmesi. Tezhip sanatını icra eden erkeklere müzehhip, kadınlara müzehhibe adı verilir.

Tezhip sanatında kullanılan bazı terimler şunlardır: Müzehhib: Tezhip sanatını icra eden kişiye denir. Bulut: Tezhip desenlerinde sıkça kullanılan bir motiftir. Durak, Cüz, Hizb, Secde İşaretleri: Kur'an-ı Kerim'de bazı özellikleri işaret eden grafik formlardır. Desen: Tezhip sanatında bezeme amacıyla yapılan tasarımın çizgilerle ifadesidir. Rûmî: Stilize edilmiş bitkisel bir motiftir. Hatai: Tezhip sanatının ana motiflerinden biridir. Zencerek (Geçme): Yazma eserlerin sayfa kenarlarına yapılan bir süslemedir. Altun Cedvel: Ezilmiş altın tabaklarına verilen isimdir. Ara Süsler: Sahifelerin metin araları boşluklarına yapılan tezyinattır. Baş Usta: Baş hoca anlamına gelir.

Geleneksel Türk sanatlarını çizmek için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Bezenecek alanın sınırının çizilmesi. 2. Uygun desen türünün belirlenmesi. 3. Simetri eksenleri ve paftaların çizilmesi (varsa). 4. Motiflerin yerinin ve büyüklüğünün kanaviçe ile işaretlenmesi. 5. Motiflerin ayrıntılarıyla çizilmesi. 6. Demlenme süresinin ardından son düzeltmelerin yapılması. Geleneksel Türk sanatlarında çizim için motif ve desen bilgisi gereklidir. Çizim örnekleri ve eğitimler için YouTube, Pinterest gibi platformlar ile "ogmmateryal.eba.gov.tr" ve "meslek.meb.gov.tr" gibi siteler ziyaret edilebilir.

Şemse deseni, İslam sanatında tezhip, ciltçilik ve işlemelerde görülen, güneş şeklinde yuvarlak veya eliptik bir süsleme motifidir. Şemse deseninin bazı özellikleri: Kullanım alanları: Türk süsleme sanatlarında Edirnekâri, cilt, tezhip, kat’ı, malakâri, minyatür, deri, maden, çini, porselen, cam, ahşap, halı (özellikle Uşak) sanatlarında ve gömüt taşı işlemeciliğinde kullanılır. Formlar: Yuvarlak şemseler, rozet veya madalyon olarak da bilinir. Motifler: İçleri geometrik veya bitkisel motiflerle, rûmîlerle, hatâyîlerle ya da Çin bulutlarıyla doldurulabilir. Süsleme unsurları: Motiflerin etrafında nokta ve çizgilerden oluşan süs unsuruna tığ (ışın) adı verilir. Teknikler: Gömme, yazma, mülevven, mülemma, müşebbek, zerdûz, yekşah, lake gibi farklı tekniklerle yapılabilir.

Şahkulu'nun saz yolu üslubunu geliştirmesinin önemli olduğu sanat dalları şunlardır: Tezhip. Çini. Kalem işi. Kuyumculuk ve maden işçiliği. Halı ve kumaş desenleri. Ayrıca, saz yolu üslubu, Osmanlı'nın diğer süsleme sanatlarında da kullanılmıştır: Ciltçilik. Tekstil. Taş işçiliği.

Osmanlı sanatında birçok farklı türde süsleme sanatı bulunmaktadır. Bunlardan bazıları: Hat: Güzel yazı yazma sanatı. Tezhip: Altınlama olarak da bilinen, el yazması kitapların kenar ve başlıklarına yapılan süslemeler. Minyatür: El yazmalarını aydınlatmak amacıyla yapılan küçük ve perspektifsiz resimler. Çini: Seramik bloklar üzerine yapılan ve genellikle yapıların iç süslemelerinde kullanılan sanat. Ebru: Özel hazırlanmış teknede suya özel boyalarla yapılan resimler. Oymacılık ve Kakmacılık: Ahşap ve maden işlemeciliği. Kumaşçılık: Stilize edilmiş bitki, hayvan ve gökteki yaratık motifleriyle yapılan kumaşlar. Bu sanat dallarının yanı sıra, taş oymacılığı, ahşap işlemeciliği ve cam işlemeciliği gibi daha birçok süsleme sanatı da Osmanlı sanatında yer almaktadır.

18. ve 19. yüzyıllarda tezhip sanatı, Batı etkisi altında yeni bir üslup geliştirmiştir. Lale Devri (1718-1730). 18. yüzyıl. 19. yüzyıl. 18. ve 19. yüzyıllarda tezhip sanatçıları, Avrupa kaynaklı sanat tesirlerini kendi zevkleriyle harmanlayarak ve klasik Osmanlı üslubunu yorumlayarak "Türk Rokokosu" adı ile anılan yeni bir sanat üslubu meydana getirmişlerdir.

Mavi ve beyaz tezhip, genellikle Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmet) dönemine aittir. Fatih dönemi tezhibinde, çivit mavisi rengi ana zeminlerde sıkça kullanılmış olup, küçük alanlarda siyah, yeşil, kestane rengi ve turuncu gibi renkler de yer alır. Tezhip sanatı, Orta Asya'da gelişip Anadolu Selçukluları ve Osmanlılar döneminde en parlak dönemlerini yaşamıştır.

Dokusu Sanat, İstanbul merkezli bir Türk İslam sanatları merkezidir ve aşağıdaki faaliyetleri yürütmektedir: Eğitim: Ebru, hat, tezhip ve minyatür gibi sanat dallarında kurslar düzenlemektedir. Atölye Çalışmaları: Sanat eserleri için çerçeve tasarımı ve klasik murakka atölyeleri sunmaktadır. Restorasyon: Eski eserlerin restorasyonunu, orijinalliğine zarar vermeden gerçekleştirmektedir. Online Satış: İnternet üzerinden sanat eserleri satışı yapmaktadır.

Kare tezhip yapımı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, genel olarak tezhip yapımı şu adımlarla gerçekleşir: 1. Motif Tasarımı: Sanatçı, hayal gücü ve kültürel birikimini kullanarak bir motif tasarlar. 2. Kağıt Hazırlığı: Motif, kağıt üzerine ince uçlu bir iğne ile delinir, ancak bu işlemin sert bir zemin üzerinde yapılması ve motife zarar verilmemesi önemlidir. 3. Doldurma: Delinen noktalar yapışkan bir madde ile doldurulur ve motif kaldırılır. 4. Süsleme: Altın varak veya boya kullanılarak motif süslenir. Tezhip yapımı, ince işçilik ve dikkat gerektiren bir süreçtir. Tezhip için gerekli malzemeler arasında ince uçlu fırçalar, kalemler, çeşitli boyalar, mühre, cetvel ve gönye ekipmanları bulunur.

Tezhip sanatı ile ilgili resimlere aşağıdaki platformlardan ulaşılabilir: Pinterest. YouTube. Türkiye Kültür Portalı.

Tezhip sanatında kullanılan kağıtlar şunlardır: Parşömen: Kitap sanatlarında kullanılan en eski kağıt türüdür. Papirüs: Zamanla yerini kağıda bırakmıştır. İtalyan kağıdı: Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılmıştır. Asitsiz ve kaliteli kağıtlar: Günümüzde tercih edilen kağıt türüdür. Aharlı kağıt: Kağıdın üzerine özel bir karışımla parlak ve dayanıklı bir yüzey elde edilmesini sağlar. Tezhip için kullanılan kağıtlar, doğal boyalarla renklendirilir, ardından yumurta akı, Arap zamkı ve nişasta karışımıyla aharlanır.

Türk tezhip sanatının kurucusu olarak kabul edilebilecek tek bir kişi yoktur. Ancak, bu sanatın gelişiminde önemli rol oynayan bazı isimler şunlardır: Rikkat Kunt ve Ülker Tansı: Eski sanatçılar arasında yer alırlar. Şah Kulu ve Kara Memi: Kanuni Sultan Süleyman döneminde (1520-1566) tezhip sanatında önemli ilerlemeler kaydetmişlerdir. Tahsin Aykutalp: Yaşamını tezhip sanatının yeniden canlanmasına adayan ve bu alanda önemli eserler veren bir sanatçıdır.

Tezhip sanatı, levhaların, yazma eserlerin ve sayfaların yaldız ve boya kullanılarak süslenmesi, yaldızlanmasıyla yapılan süsleme sanatıdır. Tezhip kelimesi, Arapça "altın" anlamına gelen "zeheb" kökünden türemiş olup, "altınlamak" anlamına gelir. Tezhip sanatının bazı özellikleri: Kullanım alanları: Genellikle el yazması kitapların sayfalarını ve hat levhalarının kenarlarını süslemede kullanılır. Motifler: Bitkisel motifler, rumi ve hatayi desenleri, simetrik kompozisyonlar ve geometrik formlar içerir. Malzemeler: Altın varak veya sıvı altın, çeşitli boyalar, fırçalar ve mühürler kullanılır. Tarihî gelişim: Türk tezhip sanatının en eski örnekleri, Türklerin tarih sahnesine çıktıkları ilk devirlerden itibaren görülmüş ve Osmanlı döneminde önemli bir gelişim süreci yaşamıştır. Sanatçılar: Tezhip sanatını icra eden erkeklere müzehhip, kadınlara müzehhibe denir.

Murakka, güzel yazı örneklerinin bir araya getirilmesiyle hazırlanan bir albümdür. Murakkanın içinde bulunanlar: Kıtalar. Deri veya kumaş şeritler. Murakkalar, genellikle hat sanatıyla ilgili eserler içerir, ancak minyatür, katı‘ ve tezhip gibi farklı sanat dallarının örneklerini de barındırabilir.

Tezhip sanatında kullanılan motifler arasında belirli bir yasak bulunmamaktadır. Ancak, İslam felsefesinin etkisiyle tasvir yasağı nedeniyle hayvan motifleri genellikle stilize edilerek kullanılmıştır. Tezhipte kullanılan bazı motifler şunlardır: Çiçek motifleri: Rûmî, hatai, münhani, lale, gül, sümbül, karanfil, nergis, çiçek açmış bahar ağaçları, serviler. Geometrik motifler: Zencerek, çintamani, ti'ğ, bulut. Tezhip sanatında kullanılan motifler, tarihsel ve kültürel bağlamlara göre değişiklik gösterebilir.