Tezhip

Tezhip sanatında kullanılan başlıca malzemeler şunlardır: 1. Altın: Tezhipin ana malzemesidir ve varak haline getirilerek kullanılır. 2. Boya: Geleneksel olarak kök veya toprak boyalar kullanılırdı, günümüzde ise sentetik boyalar tercih edilmektedir. 3. Fırça: İnce ve samur kılından yapılma fırçalar kullanılır. 4. Jelatin: Altının ezilmesinde ve karışımların hazırlanmasında kullanılır. 5. Arap Zamkı: Altın varak parçacıklarının birbirine yapışmasını sağlar. 6. Şap: Kağıtları boyamak ve bozulmalarını önlemek için kullanılır. 7. Murakka: Kraft kağıtlarının üst üste mühürlenerek oluşturulan mukavva. 8. Miksiyon: Varak altının yüzeylere yapıştırılmasında kullanılan malzeme.

Rikkat Kunt, klâsik tezhip ve halkâr akımına mensuptur.

Tiryakiart sanat malzemeleri satışı ve hat ile tezhip sanatları üzerine faaliyet gösteren bir işletmedir.

Osmanlı'da tezhip sanatı, İslam kültüründe önemli bir süsleme sanatıdır ve "altınlamak" anlamına gelen Arapça kökenli bir kelimeden türetilmiştir. Tezhip genellikle hat sanatında, el yazması kitaplarda, levhalarda ve kıymetli belgelerde kullanılan bir süsleme tarzıdır. Osmanlı döneminde tezhip sanatı, özellikle Kanuni Sultan Süleyman döneminde zirveye ulaşmıştır. Ayrıca, tezhip sanatı Osmanlı sarayında çok sayıda hattat ve müzehhip (tezhip sanatçısı) tarafından icra edilmiştir.

Tezhip sanatında mavi renk, sonsuzluğu ve huzuru temsil eder.

Tezhip örnekleri çeşitli alanlarda karşımıza çıkar: 1. Yazma Kitaplar: Tezhip en çok yazma kitapların süslemesinde kullanılmıştır. 2. Levhalar: Tezhip, levhaların yanı sıra minyatürlerde de kullanılır. 3. Ferman ve Tuğralar: Padişah fermanları ve tuğralar da tezhip sanatıyla süslenmiştir. 4. Kitap Ciltleri: Osmanlı döneminde kitap ciltleri, özellikle 16. yüzyılda tezhip sanatının en güzel örneklerini sergilemiştir. 5. Diğer Alanlar: Tezhip, kubur, kutu, sandık gibi lake işlerinde de uygulanmıştır.

Tezhip eğitimi için yaş sınırı 16 ve üzeri olarak belirlenmiştir.

Hatai çiçeği, tezhip sanatında bir çiçeğin boyuna kesitinin anatomik hatların üslûplaştırılmış görünümüyle çizilmiş şeklini temsil eder. Ayrıca, Orta Asya kökenli bir motif olarak da bilinir ve ölümü ve cenneti sembolize eden ağaçlarla birlikte süsleme sanatında kullanılır.

Yazı süsleme sanatı, yazıların estetik bir şekilde süslenmesini içeren sanat dallarına verilen genel isimdir. Bu sanat dallarından biri olan hat sanatı, Arap harflerinin estetik ve ölçülü bir biçimde yazılmasıyla oluşan geleneksel İslam yazı sanatıdır. Diğer bir yazı süsleme sanatı olan tezhip ise, altın yaldız ve boya ile yapılan süsleme sanatıdır ve daha çok Kur'an-ı Kerim'in ve el yazması kitapların süslenmesinde kullanılmıştır.

Geleneksel Türk sanatları çeşitli tekniklerle çizilir ve bu teknikler, sanatın türüne göre değişiklik gösterir: 1. Minyatür: Minyatür çizimlerinde, doğa unsurları ve mimari yapılar geometrik şekillerle işlenir. Çizim süreci şu adımları içerir: - Zemin Hazırlığı: Zemin açık renklerle boyanır, sonra desen yerleştirilir. - Kontur Çizimi: Desenin kenarlarına ince bir fırça ile net çizgiler (tahrir) çekilir. 2. Tezhip: Tezhipte, soyut motiflerle desenler çizilir ve bu desenler ince kıl fırçalarla altınlanıp renklendirilir. Çizim süreci şu şekildedir: - Desen Tasarımı: Desen, kağıt üzerinde kanaviçe ile işaretlenir ve motiflerin yeri belirlenir. - Uygulama: Desen, kömür tozu yardımıyla çiniye aktarılır ve boyanır. 3. Kalemişi: Kalemişi sanatında, bitkisel ve hayvansal motifler kullanılarak kompozisyonlar oluşturulur. Çizim süreci şunları içerir: - Motif Çizimi: Klasik motif kurallarına uygun olarak motifler çizilir. - Renk Uyumu: Kullanılan renklerde ahenk oluşturacak şekilde desenler uygulanır.

Tezhip sanatında kullanılan bazı terimler şunlardır: 1. Serlevha (Unvan Sayfası): El yazması kitaplarda metnin başladığı tezhipli sayfa. 2. Durak: Yazma eserlerde hattatın âyet ve cümle sonlarında bıraktığı boşluğa yapılan tezyinî noktalar. 3. Zahriye: Yazma kitaplarda esas metnin başladığı sayfanın arkasındaki sayfa veya sayfalar. 4. Mushaf Gülleri: Mushaflarda sayfa kenarına yapılan tezyinî madalyonlar. 5. Cedvel: Tezyini sanatlarda, desenin veya yazının çerçevesini belirleyen paralel iki çizginin oluşturduğu çerçeve. 6. Tahrir: Cedvelden sonra gelen, motiflerin etrafına çizilen çizgiler. 7. Arasuyu: Bezeme sanatında desenin veya yazının çerçevesini takviye eden ve ona daha güzel bir görünüş kazandıran unsur. 8. Tığ: Yazma eserleri ve levhaları bezeyen tezhiplerin bitiminde yer alan süslemeler.

Şemse deseni, İslam sanatında kitap tezhip, ciltçilik ve nakışta görülen güneş biçimindeki yuvarlak veya elips biçimli süsleme motifidir. Şemse deseni çeşitleri: 1. Üstten Ayırma Şemse: Zemin cilt derisinin renginde bırakılır, kabartma motifler altınla bezenir. 2. Alttan Ayırma Şemse: Motiflerin zemini altınla bezenir, kabartma motifler derinin renginde bırakılır. 3. Mülevven Şemse: Bezemeler cilt kapağında kullanılan deriden ayrı renkteki bir deriyle kaplanır. 4. Mülemma Şemse: Zemin ve motifler yaldızlanır, ancak yaldızların renkleri birbirinden ayrıdır. 5. Soğuk Şemse: Yaldız kullanılmaz, motifler cilt derisinin rengindedir. 6. Müşebbek Şemse: Desenler cilt iç kısmında kullanılan deri üzerine kazınıp, tabanı mürekkep veya boya ile renklendirilmiş mukavvaya yapıştırılır.

Şahkulu'nun saz yolu üslubunu geliştirmesi, tezhip sanatı için önemlidir.

18. ve 19. yüzyıllarda tezhip sanatı, Batılı motiflerin etkisiyle yeni bir gelişim süreci yaşamıştır. 18. yüzyılda, III. Ahmed döneminde Fransız Rokoko akımı Osmanlı sanatını etkilemiş ve bu akımdan tezhip sanatı da nasibini almıştır. 19. yüzyılda ise tezhip sanatı, matbaanın yaygınlaşması ve el yazması kitapların azalması nedeniyle önemini yitirmiştir.

Osmanlı sanatında çeşitli süsleme sanatları bulunmaktadır. Bunlar arasında şunlar yer alır: 1. Hat Sanatı: İslam kültüründe önemli bir yere sahip olan yazı sanatıdır. 2. Tezhip Sanatı: Kitap ve metinlerin süslenmesinde kullanılan renkli çizimlerdir. 3. Ebru Sanatı: Suyun üzerine damlatılan boyaların şekillendirilmesiyle oluşan bir sanattır. 4. Minyatür Sanatı: Kitap sayfalarında resim çizmek için kullanılan bir sanattır. 5. Çini Sanatı: Özellikle İznik çinileri ile tanınan, zengin renkleri ve geometrik desenleriyle ünlü bir sanat dalıdır. 6. Kakma Sanatı: Metal levhalara işlenerek yapılan bir süsleme sanatıdır.

Mavi ve beyaz tezhip, Fatih Sultan Mehmet dönemine aittir.

Dokusu Sanat adlı merkez, Türk İslam sanatları olarak bilinen ebru, hüsn-i hat, tezhip ve minyatür sanat dalları ile ilgili eğitim, sergi ve seminer gibi faaliyetler yürütmektedir. Ayrıca, merkezde çerçeve atölyesi bulunmakta ve eserlere özel çerçeve yapılmaktadır.

Kare tezhip yapımı için aşağıdaki adımlar takip edilir: 1. Malzeme Hazırlığı: Altın varak kullanılacaksa önceden ezilip arap zamkı ile karıştırılarak kullanıma hazır hale getirilir. 2. Desen Çizimi: Yapılacak desen milim milim hesaplanarak çizilir. 3. Desenin Aktarılması: Çizilen desen transfer (aydinger) kağıdına geçirilir ve esas kullanılacak kağıda aktarılır. 4. Hat Sanatı ile Kombinasyon: Eğer hat sanatı ile birlikte kullanılacaksa, bu aşamada yazının da süslemeye geçmeden önce yapılması iyi olur. 5. Boyama: Kağıda aktarılan desen özenle boyanır. 6. Altın Eklenmesi: Altın eklenecek yerlere altın fırçası ile altın eklenir. 7. Parlatma: Son aşama olarak mühre ile altın uygulanan yerler parlatılır ve son rötuşlar yapılır. Tezhip sanatı, sabır ve ince işçilik gerektiren bir sanattır.

Tezhip sanatı ile ilgili resimlere aşağıdaki kaynaklardan bakabilirsiniz: 1. Pinterest: Tezhip sanatı için çeşitli örnekler ve resimler içeren bir platformdur. 2. Kültür Portalı: Tezhip sanatı hakkında genel bilgiler ve görseller sunar. 3. Yaşayan Miras ve Kültürel Etkinlikler Genel Müdürlüğü: Tezhip sanatının geleneksel ve çağdaş yorumlarını içeren sergiler ve belgeler sunar.

Tezhip sanatında kullanılan kağıtlar şunlardır: 1. Aharlı Kağıt: Tezhip için özel olarak hazırlanan, asitsiz ve parlak bir yüzeye sahip kağıtlardır. 2. Doğal Boyalı Kağıt: Doğal renklendiriciler ile lekelenmiş, ham olmayan kağıtlardır. Ayrıca, tezhipte kullanılan kağıtların çay ile boyanması da yaygın bir uygulamadır.