Tarikatlar

Celvetiyye, Bayramiyye tarikatının bir kolu olan ve Aziz Mahmud Hüdayi tarafından yeniden yapılandırılan bir tasavvuf tarikatıdır. Celvetiyye'nin temel esasları: Zikir: Allah'ın isimlerini anmakla meşgul olmak, özellikle Kelime-i Tevhid ve Esma-i Seb'a (yedi isim) zikirleri. Mücâhede: Nefsin istemediklerini yaparak manevi ve maddi mücadele. Celvetiyye'nin bazı kolları: Hakkıyye (Bursalı İsmail Hakkı tarafından kurulmuştur). Selâmiyye (Selâmi Ali Efendi'ye nispet edilir). Fenâiyye (Kütahyalı Ali Fenâi Efendi temsil eder). Hâşimiyye (M. Haşim Baba tarafından kurulmuştur). Celvetiyye, Hz. Ali kanalıyla gelen bir tarikat olması itibarıyla cehrî zikri esas alır ve nefs tezkiyesine önem verir.

Nakşibendi ve Kadiri tarikatları arasında hangisinin daha büyük olduğuna dair kesin bir yanıt vermek mümkün değildir, çünkü bu, kişisel tercihlere ve farklı kriterlere göre değişebilir. Nakşibendi ve Kadiri tarikatları arasındaki bazı farklar: Yaygınlık: Nakşibendi tarikatı, Türkiye'de daha yaygın olarak bilinmektedir. Odak noktaları: Nakşibendi tarikatı, zikir ve fikir yoluyla Allah'a yakınlaşmayı hedeflerken, Kadiri tarikatı daha çok keramet ve velilik gibi konulara odaklanır. Her iki tarikat da İslam'ın tasavvufi yorumlarını temsil eder ve itikatta ehli sünnet inancına bağlıdır.

Fatih Sultan Mehmed döneminde tarikatlar ile devlet arasındaki ilişki, bazı tarikatların devlet tarafından desteklendiği, bazılarının ise baskı gördüğü bir yapı sergilemiştir. Desteklenen tarikatlar: Haydariyye, Kalenderiyye, Nakşibendiyye ve Zeyniyye gibi tarikatlar için İstanbul'da tekkeler kurulmuş ve masrafları için vakfiyeler düzenlenmiştir. Devlet adamları, seferlere katılıp maddi ve manevi destek veren veya ilmî hayata katkı sağlayan dervişlere ihsanlarda bulunmuş ve vergilerden muafiyet tanımıştır. Baskı gören tarikatlar: Halvetiyye tarikatından Ali el-Halvetî ve müridi Alâeddin-i Arabî, padişahın emriyle başkentten sürülmüştür. Hurufilik tarikatına mensup kişiler, devlet adamlarının da dahliyle diri diri yakılarak cezalandırılmıştır.

"Eşrefoğlu Al Haberi, Bahçe Biziz, Gül Bizdedir" dizeleri, Alevi-Bektaşi inancına ait bir deyiş olan "Eşrefoğlu Al Haberi" adlı eserden bir bölümdür. Bu dizelerin anlamı şu şekilde açıklanabilir: Bahçe Biziz: Tarikat, gül bahçesi olarak tasvir edilir ve erenler bu bahçenin gülleridir. Gül Bizdedir: Erenlerin kendisi de bu gül bahçesinin bir parçasıdır. Deyişin tamamı, şekilci ibadetlerin yetersizliğini ve asıl temizliğin ruhta olduğunu, edep ve erkanın önemini vurgular.

Çilehanede genellikle 40 gün kalınır. Ancak, bazı tarikatlarda çilenin süresi farklılık gösterebilir, örneğin Mevlevi tarikatında 1001 gündür.

Pir-i Sani Mustafa Cerkeşi, Halvetiyye Tarikatı'nın Şa'bâniyye koluna mensuptur. Ayrıca, bu tarikatın Çerkeşiyye şubesinin kurucusudur.

Sadat-ı kiram'ın bazı isimleri: Şah-ı Nakşibend; Seyyid Abdülkadir Geylani; Şeyh Abdülhalik-ıl Güjdevani; İmam-ı Rabbani; Şeyh Mevlana Halid zülcenaheyn; Seyyid Abdullah; Şeyh Seyyid Taha; Seyyid Sibgatullah el-Arvasi; Şeyh Abdurrahman-ı Tahi; Şeyh Fethullah; Şeyh Muhammed Diyauddin; Şeyh Ahmed-ül Haznevi; Gavs-ı Azam Seyyid Abdülhakim; Sultan Seyyid Muhammed Raşid; Gavs-ı Sani Abdülbaki.

Gökhan Özoğuz, Cerrahi Tarikatı'na mensuptur. Özoğuz, inancıyla ilgili olarak tasavvufun, insan ilmi ve evren bilimi olduğunu belirtmiştir.

Derviş Çeyizi kitabı, İslam tarihi boyunca tarikatlarda kullanılan giyim kuşam malzemelerini anlatmaktadır. Kitapta yer alan bazı konular şunlardır: - Çeşitli tarikatlar hakkında kısa açıklamalar. - Tarikatların kullandıkları taç, gül, hırka, haydari, destegül, tennure, kemer, rida, mengüş, tığ bend, nefir, keşkül, cilbend, sofra, teslim taşı, habbe, taşlı toka, palheng, kanberiye, asa, seccade ve post gibi eşyalar. - Bu eşyaların tarihsel süreçteki kullanım gerekçeleri, hikâyeleri ve yüklenen anlamlar.

Rodos Şövalyeleri'nin (Hospitalier Tarikatı) lideri, Philippe Villiers de L'Isle-Adam'dır.

Dergâhta tarikat pîrleri, büyük şeyhler ve onların takipçileri olan müridler yaşar.

Türkiye'de 400'den fazla kolu bulunan 30 tarikat olduğu bilinmektedir.

Akka'da bulunan şövalyeler arasında Töton Şövalyeleri ve Tapınak Şövalyeleri bulunmaktadır. Töton Şövalyeleri: 12. yüzyılın sonunda Akka'da kurulan bu tarikat, Haçlı Seferleri sırasında denizaşırı toprakların savunulmasında önemli rol oynamıştır. Tapınak Şövalyeleri: 1119 yılında Kudüs'te kurulan bu tarikat, Hristiyan hacılarını korumak amacıyla savaş yeteneklerini manastır yaşamıyla birleştiren bir askeri tarikattı. Ayrıca, Akka'da St. Jean Şövalyeleri olarak da bilinen Hospitalier tarikatı şövalyeleri de bulunmaktaydı.

Melâmet hırkasını melâmî yolunu izleyen kişiler giyer.

Terzi Baba'nın (Muhammed Vehbi) birçok halifesi olduğu bilinmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır: Mustafa Fehmi Efendi. Mehmed Rüşdü. Süleyman Efendi (Leblebici Baba). Abdülbâki Baba. Abdüssamed Efendi. İrşâdî Baba.

Şah İsmail, Safevi Devleti'nin kurucusu olarak Safevi tarikatına mensup olması nedeniyle bu ismi almıştır.

Abdulhalık Gücdevani'nin 11 esası şunlardır: 1. Vukuf-i zamanî: Her an ve her halin muhasebesini yapmak. 2. Vukuf-i adedi: Zikir sırasında sayıya riayet etmek. 3. Vukuf-i kalbi: Allah'tan gayri hiçbir şeye yer vermemek. 4. Huş der-dem: Alınan her nefeste huzuru korumak. 5. Nazar ber-kadem: Bakışları ayak ucuna mıhlamak. 6. Halvet der-encümen: Halk içinde Hakk ile beraber olmak. 7. Baz-geşt: Zikirde iyi ve kötü fikirleri kovmak. 8. Nigah-daşt: Kalbi lüzumsuz düşüncelerden korumak. 9. Yad-daşt: Zikrin sağladığı uyanıklığı devam ettirmek. 10. Sefer der-vatan: Doğuştan gelen nefsani sıfatlardan meleki sıfatlara geçiş yapmak. 11. Yâdkerd: Şeyhten alınan zikri kalp veya dil ile sürekli tekrar etmek.

Mürşit kavramı, farklı inanç sistemlerine ve tarikatlara göre çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. İşte bazı yaygın mürşit türleri: 1. Gerçek Mürit: Şeyhine sorgusuz sualsiz itaat eden, onun söylediklerine karşı delil bulmayan mürittir. 2. Mecazi Mürit: Dışta şeyhine itaat eden, içte ise kendi nefsine uyan mürittir. 3. Mürted Mürit: Şeyhinde değişik bir hal gördüğünde onu terk eden mürittir. 4. Tasavvufta Mürşit: Kur'an ve Sünnet ölçülerini hayata geçirerek bağlılarını terbiye eden, manevi baba olarak kabul edilen öğretmendir.

Elifi taç, tarikat mensuplarının giydiği dört dilimli bir külahın adıdır.

Fayn'ın "Menzil: Bir Tarikatın Anatomisi" dosyası, Menzil tarikatını konu alan bir belgeseldir. Bu belgeselde, tarikatın yapısı, siyasi ilişkileri ve ekonomik gücü araştırılmış, 1970'lerden bugüne kadar olan kayıtlar incelenmiştir. Belgesel, Youtube kanalında yayınlanmıştır.