Tarikatlar

Dört Silah Şövalyesi olarak bilinen Tapınak Şövalyeleri, 1307 yılında Fransa Kralı IV. Philippe'in emriyle yolsuzluk, aşırı gurur ve açgözlülük suçlamalarıyla yasaklanmıştır. Yasaklama nedenleri arasında ayrıca: Askeri ve mali tehdit oluşturma: Tapınak Şövalyeleri'nin sahip oldukları ayrıcalıkları kötüye kullandıkları ve yeterince denetlenmedikleri düşüncesi; Diğer tarikatlarla çatışma: Özellikle Hospitalier Şövalyeleri ile yaşadıkları anlaşmazlıklar; Dini ve siyasi baskılar: Papa V. Clement'in de desteğiyle, tarikatın İsa'yı inkâr ettiği ve haça saygısızlık yaptığı yönündeki söylentiler.

En iyi tarikat filmi konusunda kesin bir yanıt vermek zor olsa da, aşağıdaki filmler tarikat temasını başarılı bir şekilde işleyen yapımlar olarak öne çıkmaktadır: 1. "Wild Wild Country" (2018) - Osho'nun yükselişini ve düşüşünü konu alan, tarikatlar üzerine yapılmış bir başyapıt. 2. "The Master" (2012) - Bir 2. Paylaşım Savaşı gazisinin bir tarikata katılma sürecini anlatan film. 3. "The Invitation" (2015) - Eski karısı ve yeni kocasının düzenlediği akşam yemeğine katılan bir adamın tarikat benzeri davranışları keşfetmesini konu alan psikolojik gerilim. 4. "Midsommar" (2019) - İsveç'teki bir köye giden genç bir kadının yaşadığı kabus gibi deneyimi anlatan, psikolojik korku ve halk korku unsurlarını harmanlayan film. 5. "Apostle" (2018) - Kız kardeşini kurtarmak için uzak bir adaya giden bir adamın tarikatın karanlık sırlarını keşfetmesini konu alan korku filmi.

Eyüp'te bulunan bazı dergahlar şunlardır: 1. Sertarikzade Tekkesi: XVIII. yüzyıl başında Halvetiyye tarikatının Sinâniyye kolunun kurucusu Ümmî Sinan tarafından kurulmuştur. 2. Karyağdı Baba Tekkesi: Bektaşi tarikatı için önemli tekkelerden biridir ve İstanbul'un fethinde bulunan Karyağdı Ali Baba tarafından kurulmuştur. 3. Savaklar Mescidi Tekkesi: Hirâmî Ahmed Paşa veya Şeyh Cemâleddin Tekkesi olarak da bilinir, 1595-1602 yılları arasında inşa edilmiştir. 4. Nazır Ağa Çeşmesi Sokağı'ndaki Nakşibendî Rifâî Selâmî Tekkesi: 1798 yılında kurulmuş olup, semâhâne, derviş evi, mutfak ve hazîresi bulunmaktadır. 5. Yahyâzâde Tekkesi: Önce Halvetiyye, daha sonra Rifâiyye dergâhı olarak faaliyet göstermiştir.

Fulya Atacan'ın "Cerrahiler: Sosyal Değişme ve Tarikat" kitabı, Türkiye'de tarikat ve dinselleşme olgusunu, özellikle Cerrahi tarikatı üzerinden ele almaktadır. Kitapta anlatılan konular şunlardır: - Tarihi Süreç: İstanbul'da faaliyet gösteren tarikatlar ve Cerrahilerin 1721'den beri tekkelerde varlığı. - Yok Olma ve Canlanma: 1960'ların sonuna doğru yok olma noktasına gelen Cerrahilerin, şeyh Muzaffer Ozak ile yeniden canlanması. - Değişim Dinamikleri: Tarikatın geçirdiği değişimin arkasındaki temel dinamikler ve Türkiye'deki büyük yapısal değişimin tarikat düzeyine etkileri. - Dinsel Yeniden Örgütlenme: Bugün yaşanan dinsel yeniden örgütlenme ve değişimin anlaşılması.

Nakşibendi ve Hakkani terimleri farklı bağlamlarda kullanılmaktadır. Nakşibendi, 14. yüzyılda Orta Asya'da Buhara çevresinde gelişen ve adını kurucusu Bahaeddin Nakşibend'den alan bir tasavvuf tarikatının adıdır. Hakkani ise, Nakşibendi tarikatının bir kolu olarak anılmaktadır.

Kadiri ve Nakşibendi tarikatları farklı özelliklere sahip olup, büyüklük açısından kesin bir karşılaştırma yapmak zordur. Nakşibendi tarikatı, 14. yüzyılda Bahauddin Nakşbend tarafından kurulmuş ve özellikle Orta Asya ve Hindistan'da yaygınlaşmıştır. Kadiri tarikatı ise 12. yüzyılda Şeyh Abdulkadir Geylani tarafından kurulmuş olup, sesli zikir ve keramet gibi konulara odaklanır. Her iki tarikat da İslam'ın tasavvufi yorumlarını temsil etmekte ve manevi gelişim yolları sunmaktadır.

Celvetiyye yolu, Bayramiyye tarîkatının bir kolu olan Celvetiyye tarîkatının izlediği manevi yoldur. Bu yol, tasavvuf yolcusunun halveti terk ederek, ilâhî sıfatlarla süslenmiş bir halde insanlar arasına karışmasını ifade eder. Celvetiyye'nin kurucusu, Aziz Mahmud Hüdayi'dir.

Fatih döneminde tarikatlar, devletle dengeli bir ilişki içindeydiler. Bazı tarikat mensupları, devlet ricâliyle yakın temas halindeydi ve ilmî ve sosyal hayata katkı sağlıyorlardı. Devlet, tarikatlara çeşitli ihsanlarda bulunuyor ve dervişleri bazı vergilerden muaf tutuyordu. Akrabalık bağları da bu dönemde sıkça kurulmuş, bazı şeyhler saraya davet edilerek ağırlanmışlardı.

"Eşrefoğlu al haberi, bahçe biziz, gül bizdedir" ifadesi, Bektaşi ve Alevilerin kendi tarikatlarıyla övünmelerini ifade eden bir deyimdir. Bu deyimde geçen "bahçe" ve "gül" sembolleri, Bektaşi gülleri ve şiirleri antolojisinde, onların mezheplerinin Caferi olduğunu, Hüseyni yani Ali soyunu sevdiklerini ve Alevi olduklarından kıvanç duyduklarını belirtmek için kullanılmıştır.

Çilehanede kalınan gün sayısı, tarikata göre değişiklik gösterir: - Mevlevi tarikatında çilehane eğitimi bin bir gün sürer. - Genel olarak ise çilehane eğitimi kırk gün olarak kabul edilir.

Pir-i Sani Mustafa Çerkeşi, Halvetiyye Tarikatı'nın Şa’baniyye koluna mensuptur.

Sadatların isimleri şunlardır: 1. Şah-ı Nakşibend; 2. Seyyid Abdülkadir Geylani; 3. Şeyh Abdülhalik-ıl Güjdevani; 4. İmam-ı Rabbani; 5. Şeyh Mevlana Halid zülcenaheyn; 6. Seyyid Abdullah; 7. Şeyh Seyyid Taha; 8. Seyyid Sibğatullah el-arvasi; 9. Şeyh Abdurrahman-ı Taği; 10. Şeyh Fethullah; 11. Şeyh Muhammed Diyauddin; 12. Şeyh Ahmed-ül Haznevi; 13. Gavs-ı Azam Seyyid Abdülhakim; 14. Sultan Seyyid Muhammed Raşid; 15. Gavs-ı Sani Abdülbaki.

Athena Gökhan (Gökhan Özoğuz), Cerrahi Tarikatı'na mensuptur.

Derviş Çeyizi kitabı, İslam tarihi boyunca tarikatlarda kullanılan giyim kuşam malzemelerini anlatmaktadır. Kitapta yer alan bazı konular şunlardır: - Çeşitli tarikatlar hakkında kısa açıklamalar. - Tarikatların kullandıkları taç, gül, hırka, haydari, destegül, tennure, kemer, rida, mengüş, tığ bend, nefir, keşkül, cilbend, sofra, teslim taşı, habbe, taşlı toka, palheng, kanberiye, asa, seccade ve post gibi eşyalar. - Bu eşyaların tarihsel süreçteki kullanım gerekçeleri, hikâyeleri ve yüklenen anlamlar.

Rodos Şövalyeleri'nin (Hospitalier Tarikatı) lideri, Philippe Villiers de L'Isle-Adam'dır.

Dergâhta tarikat pîrleri, büyük şeyhler ve onların takipçileri olan müridler yaşar.

Akka'da bulunan şövalyeler arasında şunlar yer almaktadır: 1. Tapınak Şövalyeleri: Kudüs Krallığı'nın önemli bir askeri birliği olarak Akka'da faaliyet göstermişlerdir. 2. Hospitalier Şövalyeleri: Akka'da bulunan ve hastane etrafında şekillenen bir şövalye grubudur. 3. Töton Şövalyeleri: Alman tüccarlar tarafından kurulan ve Akka'da merkezi bulunan bir şövalye tarikatıdır. 4. Lazarusçular: Akka'nın savunulmasında ve yönetiminde söz sahibi olan bir diğer şövalye grubudur.

Türkiye'de 400'den fazla kolu bulunan 30 tarikat olduğu bilinmektedir.

Melâmet hırkasını melâmî yolunu izleyen kişiler giyer.

Terzi Baba'nın (Muhammed Vehbi) birçok halifesi olduğu bilinmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır: Mustafa Fehmi Efendi. Mehmed Rüşdü. Süleyman Efendi (Leblebici Baba). Abdülbâki Baba. Abdüssamed Efendi. İrşâdî Baba.