Sufizm

Türk kültür hayatında görüş ve düşünceleriyle önemli izler bırakan bazı sufiler şunlardır: 1. Hoca Ahmet Yesevi: Yesevilik tarikatının kurucusu olup, tasavvufi öğretilerini hikmetler ve nasihatler halinde yaymıştır. 2. Mevlana Celaleddin-i Rumi: Temel öğretisi tevhid olan, Allah’a olan aşk ile ön plana çıkan bir mutasavvıftır. 3. Yunus Emre: Tasavvuf ağırlıklı şiirleri ve Türkçeyi kullanmasıyla tanınan bir halk şairidir. 4. Hacı Bektaş-ı Veli: Bektaşilik tarikatının kurucusu, mutasavvıf ve İslam filozofudur. 5. Ahi Evran: Ahilik teşkilatının kurucusu, esnaf ve sanatkarların lideridir.

Bektaşîliğin ilk piri olarak kabul edilen kişi, Hacı Bektaş-ı Veli'dir.

Merkez Efendi, Halvetiyye tarikatının Sünbüliyye koluna mensuptur.

Ali Şir Nevai, Nakşibendiyye tarikatına mensuptur.

Şems ve Mevlana'nın tanışması ile ilgili hikaye şu şekildedir: Şems-i Tebrizi, bir gün Konya'ya gelmiş ve Mevlana'nın huzuruna çıkmak istemiştir. Yenge olarak bahsedilen kişinin kim olduğu ve Şems ile nasıl tanıştığına dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

"Sufiyim Halk İçinde" şiiri, Yunus Emre'nin tasavvuf anlayışını ve insan ilişkilerini anlattığı bir eserdir. Şiirde, Yunus Emre'nin ahlaki değerler, sevgi, hoşgörü ve insanlık gibi temaları işlediği ve bu değerleri herkesin anlayabileceği bir üslupla aktardığı görülmektedir.

Şems ve Mevlana'nın tanışması 1244 yılında gerçekleşmiştir.

Kulluğun en büyük mertebesi, Allah'a tam bir teslimiyet ve itaat olarak kabul edilir. Bu mertebe, çeşitli kaynaklarda farklı şekillerde adlandırılmıştır: 1. Sır Kulluğu: Kul ile Allah arasındaki gizli ve saklı hallerin tamamı. 2. Can Kulluğu: Sufilere göre, kalp kırmayı Kabe'yi yıkmaktan daha büyük bir günah olarak görmek ve kimsenin gönlünü incitmemeye özen göstermek. 3. Takvâ Makamı: Ayeti kerimede emredilen, kulun kalbini Allah'tan gâfil kılacak her şeyden uzaklaşarak bütün varlığıyla Allah'a yönelmesi.

"Kadın ve Külden" ifadesi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. "Kan ve Külden" Kitabı: Jennifer L. Armentrout tarafından yazılan bu fantastik roman, bir Bakire'nin hikayesini anlatır. 2. "Kül Kızı" Gösterisi: Bu gösteri, kadının içe bakış hikayesini anlatan, sufizme dayanan bir performans sanatıdır.

Aşık Yunus'un "Dolap Niçin İniler" adlı şiiri, Allah aşkına dair bir terennüm olarak, sorulu-cevaplı bir manzume şeklinde yazılmıştır. Şiirde, dolap metaforu kullanılarak, aşığın sevgiliden ayrı kalması ve ettiği âhlar ile feryatlar, uzaklardan duyulan iniltiye benzetilir. Şiirin bir bölümünde, aşığın "Ben Mevla'ya âşık oldum" diyerek derdinin temelindeki aşkı dile getirdiği ve Allah'a olan özlemi anlattığı belirtilir.

"Enel Hak" sözü, Hallâc-ı Mansûr'a aittir.

4 Kapı 40 Makam öğretisinin ilk kapısı "Şeriat Kapısı"dır.

"Aramakla bulunmaz ama bulanlar arayanlardır" sözü, Bâyezid-i Bistâmî'ye aittir.

Hâlisiyye kelimesi, Osmanlı Devleti döneminde kullanılan Türkçe bir kelime olup, Kadirî tarikatının kollarından birini ifade eder. Bu tarikatın kurucusu, Ziyâüddin Abdurrahman Hâlis-üt-Tâlibânî'dir.

"Bir Mürşidin Mektupları" eseri, Şeyh El Arabi Ed Darkavi'ye aittir.

4 Kapı 40 Makama göre insan, şu aşamaları izleyerek olgunlaşır: 1. Şeriat Kapısı: İman etmek, ilim öğrenmek, ibadet etmek gibi dini ve ahlaki kuralları öğrenmekle başlar. 2. Tarikat Kapısı: Tövbe etmek, mürşidin öğütlerine uymak, iyilik yolunda çalışmak gibi bireysel gelişimi içeren makamları kapsar. 3. Marifet Kapısı: Edepli olmak, bencillikten uzak durmak, cömertlik gibi duygu ve ilimde en yüksek düzeye ulaşmayı hedefler. 4. Hakikat Kapısı: Alçakgönüllü olmak, kimsenin ayıbını görmemek, Allah'ın her yarattığını sevmek gibi insanı birlik ve hakikate ulaştıran makamları içerir. Bu süreç, insanı "İnsan-ı Kamil" (olgun insan) olmaya taşır.

Fütüvvetnamenin ilk örneği, tasavvuf kaynağı olan Kitâbü’l-Fütüvve adlı eseriyle Horasanlı sufi Muhammed b. Hüseyin es-Sülemî'ye aittir.

"Sufi Diliyle Siyaset" eseri, Necmeddin-i Daye'ye aittir.

Evtad ve abdal tasavvufi anlayışa göre farklı anlamlara sahip kavramlardır: 1. Evtad: "Evtâd", âlemin dört yönünde görevlendirilmiş dört veliyi ifade eder. 2. Abdal: "Abdal", yetmiş kişilik bir cemaat olup, bunlardan kırkı Şam ülkesinde, otuzu da diğer ülkelerde bulunur.

Kalenderiler ve Cavlakiler aynı tasavvufi akımı ifade ederler. Kalenderilik, yaşadığı toplumun kurallarına karşı çıkan, dünyayı dikkate almaya değer görmeyen ve bu düşünce tarzını günlük hayatlarına yansıtan bir tasavvuf akımıdır. Cavlakiler ise, Kalenderilerin bir kolu olarak, şeyhlerinin giydiği cavlak adı verilen kıldan dokunmuş bir yelek nedeniyle bu şekilde anılmışlardır.