SözlüGelenek

Vanilya Kokulu Mektuplar kitabının özeti şu şekildedir: Kıymık, anne ve babası ayrıldığından dolayı bir süreliğine anneannesinin yanında kalmaktadır. Bir gün, Kıymık'ın uzun zaman önce ölmüş dedesine, otuz yıl önce Paris'ten postalanmış bir mektup gelir. Araştırmaları sonucunda, bu mektupları yazanın postacı Bay Güleryüz olduğunu ortaya çıkarır.

Oğuz Kağan Destanı'nın 200 yıl sonra yazılmasının nedeni, destanın asırlarca Türk halkı arasında sözlü olarak aktarılması ve bu süre zarfında bazı değişikliklere uğramasıdır. Destan, M.S. 14. yüzyılda Uygur lehçesiyle yazıya geçirilmiştir.

Alaaddin masalının yazarı anonimdir çünkü bu masal yüzyıllar boyunca sözlü olarak aktarılmış ve daha sonra yazıya geçirilmiştir.

Somut olmayan kültürel mirasın 4 temel özelliği şunlardır: 1. Kuşaktan kuşağa aktarım: Toplulukların ve grupların kültürel miraslarını dil aracılığıyla ve sözlü geleneklerle aktarmaları. 2. Gösteri sanatları: Karagöz, meddah, kukla ve halk tiyatrosu gibi performans sanatları. 3. Toplumsal uygulamalar ve ritüeller: Nişan, düğün, doğum gibi törenler ve kutlamalar. 4. Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar: Geleneksel yemekler, halk hekimliği, halk takvimi ve meteorolojisi gibi bilgiler.

Porsuk tekerlemesi, söylemesi zor ve uzun tekerlemelerden biridir. Şu şekilde söylenir: "Bu tarlaya bir şinik kekere mekere ekmişler, bu tarlaya da bir şinik kekere mekere ekmişler. Bu tarlaya ekilen bir şinik kekere mekereye boz ala boz başlıklı pis porsuk dadanmış, bu tarlaya da ekilen bir şinik kekere mekereye de boz ala boz başlıklı pis porsuk dadanmış".

Yener Bulut & Ümit Durak & Paul Dwyer'in "Ya Hızır" eseri, Alevi müziğine aittir.

Yüzsüz insan için kullanılan atasözleri şunlardır: 1. "Yüzünü bulan yüzsüz, astarını da ister". 2. "Aç koyma hırsız edersin, çok söyleme yüzsüz edersin".

Anonim Türk edebiyatı, belirli bir yazar tarafından kaleme alınmamış, halkın ortak bilinciyle oluşmuş ve genellikle sözlü gelenekte varlığını sürdüren eserleri ifade eder. Bu edebiyat türü, aşağıdaki gibi çeşitli nazım ve nesir ürünlerini içerir: Nazım ürünleri: türkü, mani, ağıt, bilmece, fıkra. Nesir ürünleri: atasözü, deyim, tekerleme, halk hikâyeleri, efsaneler, masallar. Anonim Türk edebiyatı, toplumların kültürel ve sosyal yapısını anlamamıza yardımcı olan önemli bir kaynaktır.

"Gülün eşeği kim güldürdü?" fıkrası, Amerika'da geçen bir olayı anlatır. Bir adam, bir bara girerken kapının dışında bağlı duran bir eşek ve içinde para dolu bir cam kutu görür. Adam, paraları alıp gider. Aylar sonra adamın yolu yine aynı kasabaya düşünce, aynı bara gidip eşeği yine güldürerek paraları almak ister.

İşte birkaç Temel Dursun fıkrası: 1. Beş Para Etmez: Temel ve Dursun kavga ederken, Temel Dursun'a "Sen beş para etmez adamın birisin" der. Dursun, "Öyleyse ispat et de görelim" deyince, Temel bir taksi çağırır ve taksiciye "Beni Trabzon Merkez'e kaça götürürsün?" diye sorar. Taksici "İki bin" der. Temel, "Peki, arkadaşımla birlikte kaça olur?" diye sorunca, taksici "Değişmez" cevabını verir. Temel, Dursun'a dönerek "Gördün mü?" der ve "Seni hesaba bile katmıyor" diye ekler. 2. Şemsiye: Dursun, yağmurlu bir günde şemsiyesini Temel'in altına tutarak onu ıslanmaktan kurtarır. Temel, bu iyiliği unutmaz ve bir gün Dursun'u gördüğü ilk su birikintisinin içine atarak üzerini ıslatır. Sonra da "O gün şemsiyeni tutmasaydın, en fazla bu kadar ıslanırdım" der. 3. Kuyudan Ay Çıkarmış: Temel, mehtapta kuyudan su çekerken Ay'ın kuyudaki yansımasını görüp, "Ay kuyuya düşmüş" der ve onu çıkarmak için su dolu kova ile kuyuya iner. Kova kuyunun duvarına takıldığında, Temel sırt üstü yere düşer ve Ay'ın gökyüzünde olduğunu fark eder. "Çok yoruldum ama, kuyudan da Ay'ı çıkardım" diye söylenir. 4. Maçın Kadrosunda Sen de Varsın: Temel ve Dursun Trabzonspor'da futbol oynuyorlarmış. Maçtan sonra sohbet ederken Temel, Dursun'a "Diğer dünyada futbol var mı?" diye sorar. Dursun gözlerini kocaman açarak "Ben de bilmiyorum" der ve "Kim önce ölürse mektup yazsın, haber versin" diye ekler. 5. Azrail: Temel bir gün parkta dolaşırken Azrail'le karşılaşır ve ondan 5 yıl süre vermesini ister. Azrail kabul eder ve oradan uzaklaşır. 5 yıl sonra Azrail tekrar geldiğinde, Temel "Şimdi beni öldürsen, arkada 300 yolcu var onlara ne olacak" der. Azrail "Hepsini bir araya getireceğim diye canım çıktı zaten, şimdi tam zamanı" diye cevap verir.

Kış ile ilgili bazı atasözleri şunlardır: 1. "Kış kışlığını, kuş kuşluğunu gösterir". 2. "Kış geldi, başımıza iş geldi". 3. "Kış güneşine, yaz yağmuruna güvenme". 4. "Kış günü çocuğa benzer, bazen güler bazen ağlar". 5. "Yazın başı pişenin, kışın aşı pişer".

"Al gömlek kan tutmaz" atasözü, " bazı kötü şeylerin gizlenmesi mümkün değildir" anlamına gelir.

Ay ile ilgili bazı bilmeceler: 1. "Nar tanesi, nur tanesi, dünyamızın bir tanesi". 2. "Çadır üstünde parlak bir kaşık yatar". 3. "Akşam çıkar, güneşten korkar kaçar". 4. "Yanar söner, parlar ısıtmaz". 5. "Gökte açık pencere, kalaylı bir tencere".

Kamyoncunun rahibeye yaptığı şaka, yolda otostop yapan rahibeye sevap niyetiyle durması ve ardından vites değiştirirken kaza gibi dokunarak rahibenin kıkırdamasına neden olmasıdır. Şakanın devamı olarak, kamyoncu rahibeyi arkaya çağırır ve rahibenin cevabı "Oradan olmaz, o Tanrıya ait ama kafadan yapabilirsin" şeklinde olur.

“Mızrak çuvala sığmaz” atasözü, herkesin gözü önünde duran, apaçık bilinen gerçeklerin gizli tutulmasının, örtbas edilerek yokmuş gibi gösterilmesinin imkânsız olduğunu ifade eder.

Sağlıklı dişlerle ilgili bazı atasözleri şunlardır: 1. "Otuz iki dişten çıkan, otuz iki mahalleye yayılır". 2. "Isıracak köpek dişini göstermez". 3. "Toprağı işleyen ekmeği dişler".

Kaynanaya söylenen bazı maniler şunlardır: 1. "Evin kapısını kapat, kaynanayı kaldır at, kaynanasız gelinler aman bacım ne rahat". 2. "Kazanda hedik kaynana, dişleri gedik kaynana, oğlun çerez getirdi, sensiz yedik kaynana". 3. "Sinilerde şekerim, üstüne bal dökerim, kaynanamın kahrını, oğlu için çekerim". 4. "Çarşıda et kaynana, başında bit kaynana, biz oğlunla yan yana, dışarı git kaynana". 5. "Kız gelin dırdır etme, fazla ileri gitme, vakitsiz horoz gibi, gece yarısı ötme".

Tipi tip fıkrası, genellikle gerçek olaylardan ders çıkarmayı amaçlayan, mizah, nükte, hiciv ve eleştirel öğeler barındıran kısa anlatı olarak tanımlanır. Bu tür fıkralar, sözlü gelenekte yaşar ve gazete fıkraları ile mizahi hikayecikler şeklinde iki ana gruba ayrılır.

Destanların derleme aşaması, destanların oluşum sürecinin üçüncü safhasıdır. Bu aşamada, sözlü gelenekte yaşayan destan, güçlü bir şair tarafından bir bütün halinde derlenip manzum olarak yazıya geçirilir.

"Elçiye zeval olmaz" atasözü, iki kişi veya toplum arasında haber getirip götüren kişilerin, getirip götürdükleri haberler için sorumlu tutulamayacağını ifade eder.