İsyanlar

Arap Baharı, 2010 yılında Tunus'ta başlayan ve Arap dünyasında yayılan bir dizi hükûmet karşıtı protesto, ayaklanma ve silahlı isyandır. Özeti: - Başlangıç: Tunus'ta Muhammed Buazizi'nin kendini yakmasıyla başladı. - Yayılma: Daha sonra Mısır, Libya, Yemen, Suriye ve Bahreyn'e yayıldı. - Sonuçlar: Zeynel Abidin Bin Ali, Muammer Kaddafi ve Hüsnü Mübarek gibi bazı liderler devrildi. - Etkiler: Arap dünyasında demokrasi, insan hakları ve ekonomik reform talepleri arttı, ancak bazı ülkelerde iç savaşlar ve siyasi istikrarsızlık yaşandı.

Baba İlyas ve Baba İshak aynı kişiler değildir, ancak Büyük Babailer İsyanı'nın önderleri olarak birlikte anılırlar. Baba İlyas, isyanın temel stratejisini belirleyen ve teorisini yapan önderdir.

Celâlî İsyanları'nın en önemli sonucu, Osmanlı Devleti'nde merkezi otoritenin zayıflaması ve yerel yönetimlerin güçlenmesi olmuştur. Diğer önemli sonuçlar ise şunlardır: - Sosyal ve ekonomik düzenin altüst olması: Vergilerin artırılması ve tımar sisteminin bozulması, köylülerin topraklarını terk etmelerine ve işsizliğin artmasına yol açmıştır. - Tarımsal üretimin azalması: İsyanlar sırasında yaşanan göçler ve yıkımlar, tarımsal üretimin gerilemesine ve kıtlığa neden olmuştur. - Devletin askeri gücünün zayıflaması: İsyanların bastırılması için ordunun bir kısmının sürekli Anadolu'da kalması, cephelerdeki askeri gücün zayıflamasına yol açmıştır.

Taiping İsyanı, Xianfeng padişahlığı döneminde gerçekleşmiştir (1850-1864).

Yeniçeri isyanlarının sonuçları şunlardır: 1. Devlet Yönetiminde Aksaklıklar: Liyakatsiz kişilerin üst makamlara getirilmesi, devlet yönetiminde bozulmalara yol açtı. 2. Sık Padişah Değişiklikleri: İsyanlar nedeniyle sık sık padişah değişiklikleri yaşandı, bu da devlet idaresini olumsuz etkiledi. 3. Merkezî Otoritenin Sarsılması: İsyanlar, merkezi otoriteyi zayıflattı ve halkın devlete olan güvenini sarstı. 4. Önemli Devlet Adamlarının İdam Edilmesi: İsyanlar sırasında birçok önemli devlet adamı idam edildi. 5. Islahatların Sonuçsuz Kalması: Yapılmak istenen ıslahatlar, yeniçerilerin müdahaleleri nedeniyle başarısız oldu. 6. İstanbul'da Can Güvenliği: İsyanlar sonucunda İstanbul'da can güvenliği kalmadı.

Meclis-i Mebusan, isyanları önlemek için çeşitli önlemler aldı: 1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu: 29 Nisan 1920'de çıkarılan bu kanun, Büyük Millet Meclisi'ne karşı çıkan ayaklanmalara katılanları vatan haini ilan etti ve idam cezası öngördü. 2. İstiklal Mahkemeleri: 18 Eylül 1920'de kurulan bu mahkemeler, asker kaçakları, orduya zarar verenler ve isyancıları yargıladı. 3. Ankara Fetvası: Şeyhülislam Dürrizade Abdullah Beyefendi'nin fetvasına karşı, Ankara Müftüsü Mehmet Rıfat Efendi tarafından yazılan fetva, Kuva-yi Milliye'nin ve düzenli ordunun kurulmasını destekledi. 4. Anadolu Ajansı: 6 Nisan 1920'de kurulan Anadolu Ajansı, milli mücadeleyi ve Meclis'in çalışmalarını halka duyurmak için kullanıldı. 5. İstanbul'un İşgali: 16 Mart 1920'de İstanbul'un işgaliyle Meclis çalışamaz hale geldi ve yetkileri Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne devredildi.

İtilaf devletlerinin desteği ile Anadolu'nun çeşitli yerlerinde çıkan isyanları bastırmak için TBMM'nin aldığı önlemlerden bazıları şunlardır: 1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun Çıkarılması. 2. İstiklal Mahkemeleri'nin Kurulması. 3. Anadolu Ajansı'nın Açılması. 4. İrşad Heyetleri'nin Oluşturulması. 5. Düzenli Ordunun Kurulması.

II. Mahmut, Yunan (Rum) isyanını bastırmak için Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa'dan yardım istemiştir.

Ming Hanedanı, 1644 yılında köylü isyanları ve iç karışıklıklar sonucunda yıkıldı. İsyan ordusunun başına geçen imparator Chongzhen, Pekin şehrine girdikten sonra kendini asarak canına kıydı.

İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletlerinin desteğiyle Anadolu'da çıkan isyanlar şunlardır: 1. Anzavur Ayaklanması: İstanbul Hükümeti tarafından paşalığa getirilen Ahmet Anzavur'un, Manyas, Susurluk ve Ulubat dolaylarında İtilaf Devletlerinin desteğiyle başlattığı isyan. 2. Kuvayı İnzibatiye (Hilafet Ordusu) Ayaklanması: İstanbul Hükümeti tarafından İngilizlerden alınan para ve silah yardımıyla kurulan bir ordu olan Kuvayı İnzibatiye'nin, Geyve'yi milli kuvvetlerden alarak Boğazlar bölgesinde kontrolü sağlamaya çalışması. 3. Bolu-Düzce-Hendek-Adapazarı Ayaklanmaları: İngilizler tarafından desteklenen bu ayaklanmaların amacı, Kuvayı Milliye birliklerinin Marmara Denizi ve İstanbul'a yaklaşmalarını önlemekti.

Abdülhamid döneminde çeşitli isyanlar meydana gelmiştir: 1. 93 Harbi Sonrası İsyanlar: 1877 yılında çıkan 93 Harbi'ni Osmanlı Devleti kaybedince, Abdülhamid anayasayı askıya almış ve 1878 yılında İstibdat Dönemi başlamıştır. 2. Çırağan Baskını: 20 Mayıs 1878'de Ali Suavi'nin, 5. Murad'ı tekrar tahta çıkarmak için Çırağan Sarayı'nı basma girişimi başarısız olmuştur. 3. 31 Mart Ayaklanması: 1909 yılında çıkan ayaklanma, Abdülhamid'in tahttan indirilmesine yol açmıştır.

Baba İshak, 1240 yılında Anadolu Selçuklu Devleti'ne karşı gerçekleşen Babai İsyanı'nın askeri önderidir. Asıl adı bilinmeyen Baba İshak, Baba İlyas Horasani'nin en önde gelen halifesi olarak kabul edilir. İsyan, Adıyaman ve Kâhta civarında başlayıp Malatya, Maraş, Sivas, Tokat ve Amasya'ya kadar yayılmıştır.

İsyanlar, bir topluluğun veya bireyin mevcut duruma karşı gösterdiği tepkilerdir ve çeşitli nedenlerle ortaya çıkar. İsyan türleri genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Sosyal İsyanlar: Belirli bir toplumsal grubun haklarını savunmak amacıyla ortaya çıkar. 2. Politik İsyanlar: Hükümetin veya yönetimin değişmesini talep eder. 3. Ekonomik İsyanlar: İşçi hakları veya ekonomik eşitsizlikler üzerine yoğunlaşır. 4. Dini İsyanlar: Dini temelli olup, genellikle adaletsizlik ve baskılara karşı bir tepkidir. 5. Kültürel İsyanlar: Sanat ve edebiyatta sıkça işlenen, kültürel normlara karşı bir duruş sergiler. Osmanlı Devleti'nde isyanlar ise üç ana kategoriye ayrılır: 1. İstanbul (Merkez-Yeniçeri) İsyanları: Yeniçerilerin merkezi otoritenin bozukluğundan dolayı çıkardığı isyanlardır. 2. Celali (Anadolu) İsyanları: Ekonomik nedenlerden dolayı Anadolu'da halk tarafından çıkan isyanlardır. 3. Eyalet İsyanları: Eflak, Boğdan, Yemen, Trablusgarp gibi eyaletlerde devlet yöneticilerinin halka kötü davranması nedeniyle çıkan isyanlardır.

II. Beyazıt döneminde çıkan isyanlar şunlardır: 1. Şah Kulu İsyanı. 2. Bozoklu Celal İsyanı. 3. Cem Sultan Olayı.

Şahkulu İsyanı, II. Bayezid döneminde gerçekleşmiştir.

Sadabad Kasrı, 1730'daki Patrona Halil İsyanı neticesinde büyük hasar görerek kullanılmaz hâle geldiği için yıkılmıştır.

İbşir Paşa, iki farklı nedenle idam edilmiştir: 1. Celali İsyanlarını Bastırırken: İbşir Paşa, 1648 yılında Sivas Valisi Varvar Ali Paşa'yı isyancı ilan edip yakalayarak idam ettirmiştir. 2. Sadrazamlık Görevinden Ayrıldıktan Sonra: 1655 yılında, sadrazamlıktan ayrıldıktan sonra İbşir Paşa, yeniçerilerin ve sipahilerin isyanını bastırmak için harekete geçmiş, ancak bu süreçte kendisi de isyancılar tarafından idam edilmiştir.

1630-1633 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda çıkan bazı isyanlar şunlardır: 1. Kabakçı Mustafa İsyanı (1633). 2. IV. Murad Dönemi İsyanları. 3. Cibali Kapısı Yangını (2 Eylül 1633).

Celali ve Yeniçeri isyanları, Osmanlı Devleti'nde farklı dönemlerde ortaya çıkan önemli iç karışıklıklardır. Celali isyanları, genellikle 16. ve 17. yüzyıllarda Anadolu'da ekonomik nedenlerden dolayı halk tarafından çıkarılan isyanlardır. Yeniçeri isyanları ise, Yeniçerilerin merkezi otoritenin bozulması, cülus ve ulufelerin düşürülmesi gibi nedenlerle çıkardığı ayaklanmalardır.

16 Haziran 1970'te iki önemli olay gerçekleşti: 1. Kenneth A. Gibson, Newark, New Jersey'nin ilk Afrikalı Amerikalı belediye başkanı oldu. Bu, sivil haklar döneminde belediye siyasi temsilinde önemli bir kilometre taşı olarak kabul edilir. 2. Miami, Florida'da ırk temelli şiddetli isyanlar patlak verdi. Bu isyanlar, 1970'lerin başındaki sosyal ve ırksal çatışmaları yansıtıyordu.