İsyanlar

Lale Devri'nin en önemli olayı, 1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşması ile başlayan ve 1730'da çıkan Patrona Halil İsyanı ile sona eren dönemdir. Bu dönemde yaşanan diğer önemli olaylar ve ıslahatlar şunlardır: - Avrupa'ya elçi gönderilmesi: Avrupa'daki gelişmeleri yakından takip etmek için Viyana, Paris ve Londra gibi şehirlere elçilikler açılması. - İlk Türk matbaasının kurulması: İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından 1727'de ilk sivil Türk matbaasının açılması. - Askeri alanda ıslahat yapılmaması: Bu dönemde sadece kültürel ve sosyal alanlarda ıslahatlar gerçekleştirilmiş, askeri alanda herhangi bir yenilik yapılmamıştır.

Celâlî İsyanları, Osmanlı İmparatorluğu'nu çeşitli açılardan etkiledi: 1. Ekonomik ve Sosyal Bunalım: İsyanlar, ekonomik zorluklar ve sosyal adaletsizlik nedeniyle çıktı. 2. Merkezi Otoritenin Zayıflaması: İsyanlar, merkezi otoritenin zayıflamasına ve yerel yöneticilerin güç kazanmasına yol açtı. 3. Askeri Reformlar: İsyanların bastırılması için askeri reformlara gidildi ve askeri güç yeniden yapılandırıldı. 4. Göç ve Toprak Düzeninin Bozulması: İsyanlar sırasında köylüler yerlerini terk ederek dağlara ve korunaklı şehirlere sığındılar, bu da büyük göç hareketlerine ve toprak düzeninin bozulmasına yol açtı. 5. İsyan Liderlerinin Yükselişi: İsyan liderleri, genellikle halkın desteğini kazanarak önemli siyasi ve askeri figürlere dönüştüler.

Celali İsyanları, 16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nda, özellikle Anadolu'da meydana gelen sosyal ve ekonomik huzursuzlukların bir sonucu olarak ortaya çıkan ayaklanmaların genel adıdır.

Ayaklanmalar ve isyanlar, genellikle mevcut otoriteye karşı düzenlenen kitlesel hareketler olarak tanımlanır. Osmanlı Devleti'nde görülen bazı ayaklanmalar ve isyanlar şunlardır: Celali İsyanları. Şeyh Bedreddin İsyanı. Buçuk Tepe İsyanı. Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) karşı çıkan ayaklanmalar ise Kurtuluş Savaşı döneminde gerçekleşmiştir. Bu ayaklanmalar arasında: Anzavur İsyanı; Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı Ayaklanmaları; Yozgat (Çapanoğulları – Aynacıoğulları) İsyanı; Afyon (Çopur Musa) İsyanı; Koçgiri İsyanı sayılabilir.

Yeniçeri isyanları, Osmanlı Devleti'nde Yeniçeriler tarafından çıkarılan ayaklanmalardır. Başlıca Yeniçeri isyanları şunlardır: 1. Buçuk Tepe İsyanı: II. Murat döneminde çıkan ilk Yeniçeri ayaklanmasıdır. 2. Genç Osman'ın Katli: II. Osman'ın (Genç Osman) yeniçerler tarafından öldürülmesi olayıdır. 3. Vakayı Vakvakiye (Çınar Vakası): IV. Mehmet döneminde, yeniçerilerin devlet yönetiminde haksızlık yaptıkları gerekçesiyle saray ağalarının idam edilmesini istemesi sonucu yaşanan isyandır. 4. Patrona Halil İsyanı: Lale Devri'nde, sarayın şaşaalı hayatı, gereksiz israfları ve ağır vergiler yüzünden çıkan büyük bir ayaklanmadır. 5. Kabakçı Mustafa İsyanı: III. Selim'i tahttan indirmek için çıkan bir isyandır.

II. Mahmut döneminde çıkan isyanlar şunlardır: 1. Sırp İsyanı (1804). 2. Yunan İsyanı (1821). 3. Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı. 4. Tuzcuoğlu Memiş İsyanı (1815).

Karayazıcı İsyanı, Celali İsyanları içerisinde en tehlikeli olarak kabul edilir. Bu isyan, 1598 yılında Sivas ve Maraş bölgesinde sekban askerlerinin komutanı Karayazıcı tarafından başlatılmıştır.

Kabakçı İsyanı, III. Selim döneminde gerçekleşmiştir.

Celâlî İsyanları 1519 yılından 1610 yılına kadar yaklaşık 91 yıl sürdü.

TBMM'ye Karşı Çıkan İsyanlar ve Alınan Tedbirler: İsyanlar: 1. İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkarılan İsyanlar: Ahmet Anzavur Ayaklanması ve Kuva-yı İnzibatiye (Halifelik Ordusu) Ayaklanması. 2. İtilaf Devletleri ve İstanbul Hükümeti'nin Ortak İsyanları: Bolu, Düzce, Hendek ve Adapazarı Ayaklanması, Yozgat, Yenihan, Boğazlayan ve Çapanoğulları Ayaklanması. 3. Kuvayi Milliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar: Çerkez Ethem İsyanı ve Demirci Mehmet Efe İsyanı. 4. Azınlıkların İsyanları: Doğu Anadolu'da Ermeni Ayaklanması ve Doğu Karadeniz'de Pontus Rum Ayaklanması. Alınan Tedbirler: 1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu: 29 Nisan 1920'de çıkarıldı, vatana ihanet suçunu işleyenleri tutuklamak için. 2. İstiklal Mahkemeleri: 18 Eylül 1920'de kuruldu, isyancıları yargılamak için. 3. Anadolu Ajansı: Milli Mücadele'yi desteklemek ve halkı doğru bilgilendirmek için kuruldu. 4. Karşı Fetva: Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi önderliğinde, İstanbul'daki fetvaya karşılık bir fetva hazırlandı. 5. İstanbul Hükümeti ile İlişkilerin Kesilmesi: İstanbul Hükümeti yok sayıldı ve resmi haberleşmeler kesildi.

1699 ve 1703-1704 yılları arasında Osmanlı Devleti'nde yaşanan bazı önemli olaylar şunlardır: 1699: - Karlofça Antlaşması: Osmanlı Devleti, Macaristan'ı Avusturya'ya, Podolya ve Ukrayna'yı Lehistan'a, Mora'yı ise Venedik'e kaybetti. - Prut Antlaşması: Osmanlı Devleti, Rusya'ya karşı zafer kazandı ve Azak Kalesi'ni geri aldı. 1703-1704: - Edirne Vak'ası: II. Mustafa'nın Edirne'ye çekilerek idari yönetimi hocası şeyhülislam Feyzullah Efendi'ye bırakması, halkın tepkisini çekti ve bir isyana yol açtı. - III. Ahmed'in Tahta Çıkışı: İsyan sonucunda II. Mustafa tahttan indirildi ve yerine III. Ahmed geçti.

Celali İsyanları ile ilgili dönem ödevi hazırlamak için aşağıdaki başlıklar altında bilgiler toplanabilir: 1. Giriş: Celali İsyanları'nın tanımı ve nedenleri. 2. Nedenler: 16. yüzyıl ortalarında Osmanlı Devleti'nde ekonomik ve toplumsal bunalımın nedenleri, tımar sisteminin bozulması, vergilerin artırılması, yerel yöneticilerin zulmü. 3. Önemli İsyanlar: Şeyh Celâl, Baba Zünnun, Kalender Çelebi, Karayazıcı, Deli Hasan gibi isyanların liderleri ve isyanların özellikleri. 4. Sonuçlar: İsyanların Anadolu'daki toprak düzeni, nüfus hareketleri, tarımsal üretim ve fiyatlar üzerindeki etkileri, can kayıpları ve yıkımlar. 5. Ek Bilgiler: İsyanların Osmanlı Devleti'nin savaşlardaki askeri gücünü zayıflatması ve devletin isyanı bastırmak için aldığı tedbirler. Bu bilgiler, ödevin daha kapsamlı ve detaylı olmasını sağlayacaktır. Ayrıca, ödevin sonunda bir özet ve değerlendirme yapılması da önerilir.

Osmanlı İmparatorluğu'nda köle isyanları olmuştur. Bunlardan bazıları şunlardır: 1. Şeyh Bedreddin İsyanı (15. yüzyıl başı): İsyanın lideri Şeyh Bedreddin, vergi politikaları ve Osmanlı yönetiminin yerel halkın geleneklerine saygı göstermemesi nedeniyle bir ayaklanma başlatmıştır. 2. Bozoklu Celal İsyanı (16. yüzyıl ortası): İsyanın lideri Bozoklu Celal, Osmanlı hükümetinin aşiretleri vergi ödemeye zorlaması ve topraklarına el koyması nedeniyle bir ayaklanma başlatmıştır. 3. Celali İsyanları (1590-1610): Bu isyanlar, genellikle vergi yükümlülüklerini reddeden çiftçilerin ve toprak sahiplerinin önderliğinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, Osmanlı döneminde kölelerin kötü muameleye karşı kadıya başvurdukları ve bazı durumlarda sahiplerinin yanından kaçtıkları da bilinmektedir.

Arap Baharı, 2010 yılında Tunus'ta başlayan ve Arap dünyasında yayılan bir dizi hükûmet karşıtı protesto, ayaklanma ve silahlı isyandır. Özeti: - Başlangıç: Tunus'ta Muhammed Buazizi'nin kendini yakmasıyla başladı. - Yayılma: Daha sonra Mısır, Libya, Yemen, Suriye ve Bahreyn'e yayıldı. - Sonuçlar: Zeynel Abidin Bin Ali, Muammer Kaddafi ve Hüsnü Mübarek gibi bazı liderler devrildi. - Etkiler: Arap dünyasında demokrasi, insan hakları ve ekonomik reform talepleri arttı, ancak bazı ülkelerde iç savaşlar ve siyasi istikrarsızlık yaşandı.

Taiping İsyanı, Xianfeng padişahlığı döneminde gerçekleşmiştir (1850-1864).

Celâlî İsyanları'nın en önemli sonucu, Osmanlı Devleti'nde merkezi otoritenin zayıflaması ve yerel yönetimlerin güçlenmesi olmuştur. Diğer önemli sonuçlar ise şunlardır: - Sosyal ve ekonomik düzenin altüst olması: Vergilerin artırılması ve tımar sisteminin bozulması, köylülerin topraklarını terk etmelerine ve işsizliğin artmasına yol açmıştır. - Tarımsal üretimin azalması: İsyanlar sırasında yaşanan göçler ve yıkımlar, tarımsal üretimin gerilemesine ve kıtlığa neden olmuştur. - Devletin askeri gücünün zayıflaması: İsyanların bastırılması için ordunun bir kısmının sürekli Anadolu'da kalması, cephelerdeki askeri gücün zayıflamasına yol açmıştır.

İtilaf devletlerinin desteği ile Anadolu'nun çeşitli yerlerinde çıkan isyanları bastırmak için TBMM'nin aldığı önlemlerden bazıları şunlardır: 1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun Çıkarılması. 2. İstiklal Mahkemeleri'nin Kurulması. 3. Anadolu Ajansı'nın Açılması. 4. İrşad Heyetleri'nin Oluşturulması. 5. Düzenli Ordunun Kurulması.

Yeniçeri isyanlarının sonuçları şunlardır: 1. Devlet Yönetiminde Aksaklıklar: Liyakatsiz kişilerin üst makamlara getirilmesi, devlet yönetiminde bozulmalara yol açtı. 2. Sık Padişah Değişiklikleri: İsyanlar nedeniyle sık sık padişah değişiklikleri yaşandı, bu da devlet idaresini olumsuz etkiledi. 3. Merkezî Otoritenin Sarsılması: İsyanlar, merkezi otoriteyi zayıflattı ve halkın devlete olan güvenini sarstı. 4. Önemli Devlet Adamlarının İdam Edilmesi: İsyanlar sırasında birçok önemli devlet adamı idam edildi. 5. Islahatların Sonuçsuz Kalması: Yapılmak istenen ıslahatlar, yeniçerilerin müdahaleleri nedeniyle başarısız oldu. 6. İstanbul'da Can Güvenliği: İsyanlar sonucunda İstanbul'da can güvenliği kalmadı.

Meclis-i Mebusan, isyanları önlemek için çeşitli önlemler aldı: 1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu: 29 Nisan 1920'de çıkarılan bu kanun, Büyük Millet Meclisi'ne karşı çıkan ayaklanmalara katılanları vatan haini ilan etti ve idam cezası öngördü. 2. İstiklal Mahkemeleri: 18 Eylül 1920'de kurulan bu mahkemeler, asker kaçakları, orduya zarar verenler ve isyancıları yargıladı. 3. Ankara Fetvası: Şeyhülislam Dürrizade Abdullah Beyefendi'nin fetvasına karşı, Ankara Müftüsü Mehmet Rıfat Efendi tarafından yazılan fetva, Kuva-yi Milliye'nin ve düzenli ordunun kurulmasını destekledi. 4. Anadolu Ajansı: 6 Nisan 1920'de kurulan Anadolu Ajansı, milli mücadeleyi ve Meclis'in çalışmalarını halka duyurmak için kullanıldı. 5. İstanbul'un İşgali: 16 Mart 1920'de İstanbul'un işgaliyle Meclis çalışamaz hale geldi ve yetkileri Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne devredildi.

II. Mahmut, Yunan (Rum) isyanını bastırmak için Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa'dan yardım istemiştir.