İsyanlar

Lale Devri'nin en önemli olayı, 1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşması ile başlayan ve 1730'da çıkan Patrona Halil İsyanı ile sona eren dönemdir. Bu dönemde yaşanan diğer önemli olaylar ve ıslahatlar şunlardır: - Avrupa'ya elçi gönderilmesi: Avrupa'daki gelişmeleri yakından takip etmek için Viyana, Paris ve Londra gibi şehirlere elçilikler açılması. - İlk Türk matbaasının kurulması: İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından 1727'de ilk sivil Türk matbaasının açılması. - Askeri alanda ıslahat yapılmaması: Bu dönemde sadece kültürel ve sosyal alanlarda ıslahatlar gerçekleştirilmiş, askeri alanda herhangi bir yenilik yapılmamıştır.

Islahat Fermanı, birkaç temel nedenle ilan edilmiştir: 1. Azınlık İsyanlarını Sonlandırmak: Ferman, özellikle Balkan coğrafyasında yaşayan azınlıkların başlattığı isyanları sona erdirmek ve bu grupların devlete olan bağlılıklarını yeniden tesis etmek amacıyla ilan edilmiştir. 2. Avrupa Devletlerinin Müdahalesini Engellemek: Avrupalı devletlerin, azınlık haklarını ve isyanlarını bahane ederek Osmanlı iç siyasetine karışmasını önlemek istenmiştir. 3. Paris Barış Konferansı'nda Osmanlı Lehine Kararlar Almak: Kırım Savaşı sonrası toplanan Paris Kongresi'nde Osmanlı lehine kararlar alınmasını sağlamak hedeflenmiştir. 4. Osmanlı Toplumunu Modernleştirmek: Tanzimat Fermanı'nın devamı niteliğinde olan bu ferman, Osmanlı toplumunu daha adil ve eşitlikçi bir yapıya kavuşturmayı amaçlamıştır.

Celâlî İsyanları, Osmanlı İmparatorluğu'nu çeşitli açılardan etkiledi: 1. Ekonomik ve Sosyal Bunalım: İsyanlar, ekonomik zorluklar ve sosyal adaletsizlik nedeniyle çıktı. 2. Merkezi Otoritenin Zayıflaması: İsyanlar, merkezi otoritenin zayıflamasına ve yerel yöneticilerin güç kazanmasına yol açtı. 3. Askeri Reformlar: İsyanların bastırılması için askeri reformlara gidildi ve askeri güç yeniden yapılandırıldı. 4. Göç ve Toprak Düzeninin Bozulması: İsyanlar sırasında köylüler yerlerini terk ederek dağlara ve korunaklı şehirlere sığındılar, bu da büyük göç hareketlerine ve toprak düzeninin bozulmasına yol açtı. 5. İsyan Liderlerinin Yükselişi: İsyan liderleri, genellikle halkın desteğini kazanarak önemli siyasi ve askeri figürlere dönüştüler.

Celali İsyanları, 16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nda, özellikle Anadolu'da meydana gelen sosyal ve ekonomik huzursuzlukların bir sonucu olarak ortaya çıkan ayaklanmaların genel adıdır.

Ayaklanmalar ve isyanlar, genellikle mevcut otoriteye karşı düzenlenen kitlesel hareketler olarak tanımlanır. Osmanlı Devleti'nde görülen bazı ayaklanmalar ve isyanlar şunlardır: Celali İsyanları. Şeyh Bedreddin İsyanı. Buçuk Tepe İsyanı. Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) karşı çıkan ayaklanmalar ise Kurtuluş Savaşı döneminde gerçekleşmiştir. Bu ayaklanmalar arasında: Anzavur İsyanı; Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı Ayaklanmaları; Yozgat (Çapanoğulları – Aynacıoğulları) İsyanı; Afyon (Çopur Musa) İsyanı; Koçgiri İsyanı sayılabilir.

Celâli İsyanları'nın en önemli sebebi, Osmanlı yönetimindeki Anadolu'da toplumsal ve ekonomik yapının bozulması olarak kabul edilir. Bu bozulmanın başlıca nedenleri arasında: - Vergi artışları ve tımar sisteminin saltanat haline gelmesi, köylülerin topraklarını terk etmelerine ve iş için şehirlere göç etmelerine yol açması; - Fetihlerin durması ve ganimetin ortadan kalkmasıyla devletin gelir kaybı yaşaması; - Yerel yöneticilerin zulmü ve adaletsiz yönetimi; - Alevi Türkmenlerin Osmanlı'nın Sünnilik üzerine kurulu teokratik yapısına karşı çıkması yer alır.

Şeyh Bedreddin İsyanı'nın çıkma nedenleri şunlardır: 1. Şeyh Bedreddin'in Görevden Alınması: Çelebi Mehmet döneminde Şeyh Bedreddin'in kazaskerlik görevinden alınması ve İzmir'e gönderilmesi. 2. Fetret Devri'nin Etkileri: Fetret Devri'nin yarattığı siyasi ve ekonomik sorunlar, Anadolu ve Rumeli'de otorite boşluğuna yol açması. 3. Halkın Ekonomik Durumu: Ankara Savaşı sonrası ekonominin bozulması ve bunun halk üzerinde yarattığı olumsuz etkiler. Bu nedenler, Şeyh Bedreddin ve müritlerinin devlet düzenine karşı isyan etmelerine zemin hazırlamıştır.

TBMM'ye karşı çıkan isyanlar dört ana grupta toplanabilir: 1. Doğrudan İstanbul Hükümeti tarafından çıkarılan isyanlar: - Anzavur Ayaklanması; - Hilafet Ordusu (Kuvayı İnzibatiye) İsyanı. 2. İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri tarafından desteklenen isyanlar: - Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı Ayaklanmaları; - Yozgat Ayaklanması (Çapanoğulları – Aynacıoğulları İsyanı); - Konya, Bozkır Ayaklanması (Delibaş Mehmet, Vali Cemal Bey isyanları); - Afyon Ayaklanması (Çopur Musa İsyanı); - Bayburt Ayaklanması (Eşref İsyanı). 3. Kuvayı Milliye yanlısı olup sonradan ayaklananlar: - Demirci Mehmet Efe; - Çerkez Ethem. 4. Azınlıkların çıkardığı isyanlar: - Doğu Anadolu'da Ermeni ayaklanmaları; - Güney Anadolu'da Ermeni ayaklanmaları (Adana, Antep, Maraş, Urfa); - Pontus Rum Ayaklanması.

Yeniçeri isyanları, Osmanlı Devleti'nde Yeniçeriler tarafından çıkarılan ayaklanmalardır. Başlıca Yeniçeri isyanları şunlardır: 1. Buçuk Tepe İsyanı: II. Murat döneminde çıkan ilk Yeniçeri ayaklanmasıdır. 2. Genç Osman'ın Katli: II. Osman'ın (Genç Osman) yeniçerler tarafından öldürülmesi olayıdır. 3. Vakayı Vakvakiye (Çınar Vakası): IV. Mehmet döneminde, yeniçerilerin devlet yönetiminde haksızlık yaptıkları gerekçesiyle saray ağalarının idam edilmesini istemesi sonucu yaşanan isyandır. 4. Patrona Halil İsyanı: Lale Devri'nde, sarayın şaşaalı hayatı, gereksiz israfları ve ağır vergiler yüzünden çıkan büyük bir ayaklanmadır. 5. Kabakçı Mustafa İsyanı: III. Selim'i tahttan indirmek için çıkan bir isyandır.

II. Mahmut döneminde çıkan isyanlar şunlardır: 1. Sırp İsyanı (1804). 2. Yunan İsyanı (1821). 3. Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı. 4. Tuzcuoğlu Memiş İsyanı (1815).

Celali isyanları, 16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı yönetimindeki Anadolu'da, ekonomik, sosyal, askeri ve siyasi nedenlerle çıktı. Başlıca nedenler: - Ekonomik bunalım: Uluslararası ticaret yollarının yön değiştirmesi ve fetihlerin durması sonucu Osmanlı'nın gelir kaynaklarının azalması. - Vergi artışları: Devletin gereksinim duyduğu geliri sağlayabilmek için vergileri yükseltmesi. - Tımar sisteminin bozulması: Tımar sisteminin saltanat haline gelmesi, yarı-feodal bir yapı oluşturması ve köylülerin topraklarını terk etmesine yol açması. - Yerel yöneticilerin zulmü: Yerel idarecilerin baskı ve adaletsiz yönetimi, halkın merkezi hükûmete olan güvenini azalttı. - Sosyal adaletsizlik: Medrese öğrencileri, işsizler ve Alevi Türkmenler gibi gruplar arasında hoşnutsuzluk ve isyanların yayılması.

Karayazıcı İsyanı, Celali İsyanları içerisinde en tehlikeli olarak kabul edilir. Bu isyan, 1598 yılında Sivas ve Maraş bölgesinde sekban askerlerinin komutanı Karayazıcı tarafından başlatılmıştır.

Kabakçı İsyanı, III. Selim döneminde gerçekleşmiştir.

Celâlî İsyanları 1519 yılından 1610 yılına kadar yaklaşık 91 yıl sürdü.

TBMM'ye Karşı Çıkan İsyanlar ve Alınan Tedbirler: İsyanlar: 1. İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkarılan İsyanlar: Ahmet Anzavur Ayaklanması ve Kuva-yı İnzibatiye (Halifelik Ordusu) Ayaklanması. 2. İtilaf Devletleri ve İstanbul Hükümeti'nin Ortak İsyanları: Bolu, Düzce, Hendek ve Adapazarı Ayaklanması, Yozgat, Yenihan, Boğazlayan ve Çapanoğulları Ayaklanması. 3. Kuvayi Milliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar: Çerkez Ethem İsyanı ve Demirci Mehmet Efe İsyanı. 4. Azınlıkların İsyanları: Doğu Anadolu'da Ermeni Ayaklanması ve Doğu Karadeniz'de Pontus Rum Ayaklanması. Alınan Tedbirler: 1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu: 29 Nisan 1920'de çıkarıldı, vatana ihanet suçunu işleyenleri tutuklamak için. 2. İstiklal Mahkemeleri: 18 Eylül 1920'de kuruldu, isyancıları yargılamak için. 3. Anadolu Ajansı: Milli Mücadele'yi desteklemek ve halkı doğru bilgilendirmek için kuruldu. 4. Karşı Fetva: Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi önderliğinde, İstanbul'daki fetvaya karşılık bir fetva hazırlandı. 5. İstanbul Hükümeti ile İlişkilerin Kesilmesi: İstanbul Hükümeti yok sayıldı ve resmi haberleşmeler kesildi.

1699 ve 1703-1704 yılları arasında Osmanlı Devleti'nde yaşanan bazı önemli olaylar şunlardır: 1699: - Karlofça Antlaşması: Osmanlı Devleti, Macaristan'ı Avusturya'ya, Podolya ve Ukrayna'yı Lehistan'a, Mora'yı ise Venedik'e kaybetti. - Prut Antlaşması: Osmanlı Devleti, Rusya'ya karşı zafer kazandı ve Azak Kalesi'ni geri aldı. 1703-1704: - Edirne Vak'ası: II. Mustafa'nın Edirne'ye çekilerek idari yönetimi hocası şeyhülislam Feyzullah Efendi'ye bırakması, halkın tepkisini çekti ve bir isyana yol açtı. - III. Ahmed'in Tahta Çıkışı: İsyan sonucunda II. Mustafa tahttan indirildi ve yerine III. Ahmed geçti.

Celali İsyanları ile ilgili dönem ödevi hazırlamak için aşağıdaki başlıklar altında bilgiler toplanabilir: 1. Giriş: Celali İsyanları'nın tanımı ve nedenleri. 2. Nedenler: 16. yüzyıl ortalarında Osmanlı Devleti'nde ekonomik ve toplumsal bunalımın nedenleri, tımar sisteminin bozulması, vergilerin artırılması, yerel yöneticilerin zulmü. 3. Önemli İsyanlar: Şeyh Celâl, Baba Zünnun, Kalender Çelebi, Karayazıcı, Deli Hasan gibi isyanların liderleri ve isyanların özellikleri. 4. Sonuçlar: İsyanların Anadolu'daki toprak düzeni, nüfus hareketleri, tarımsal üretim ve fiyatlar üzerindeki etkileri, can kayıpları ve yıkımlar. 5. Ek Bilgiler: İsyanların Osmanlı Devleti'nin savaşlardaki askeri gücünü zayıflatması ve devletin isyanı bastırmak için aldığı tedbirler. Bu bilgiler, ödevin daha kapsamlı ve detaylı olmasını sağlayacaktır. Ayrıca, ödevin sonunda bir özet ve değerlendirme yapılması da önerilir.

Kuva-yı Milliye birliklerinin disiplinsiz davranışları, Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe gibi kişilerin çıkardığı isyanlara neden olmuştur.

Osmanlı'da çıkan isyanlar üç ana gruba ayrılır: 1. İstanbul (Merkez-Yeniçeri) İsyanları: Yeniçeriler tarafından çıkarılan isyanlardır. 2. Celali (Anadolu) İsyanları: Ekonomik nedenler ve yöneticilerin halka kötü davranması sonucu Anadolu'da çıkan isyanlardır. 3. Eyalet İsyanları: Merkezden uzak eyaletlerde, genellikle vergi ve yönetim sorunları nedeniyle çıkan isyanlardır.

Arap Baharı, 2010 yılında Tunus'ta başlayan ve Arap dünyasında yayılan bir dizi hükûmet karşıtı protesto, ayaklanma ve silahlı isyandır. Özeti: - Başlangıç: Tunus'ta Muhammed Buazizi'nin kendini yakmasıyla başladı. - Yayılma: Daha sonra Mısır, Libya, Yemen, Suriye ve Bahreyn'e yayıldı. - Sonuçlar: Zeynel Abidin Bin Ali, Muammer Kaddafi ve Hüsnü Mübarek gibi bazı liderler devrildi. - Etkiler: Arap dünyasında demokrasi, insan hakları ve ekonomik reform talepleri arttı, ancak bazı ülkelerde iç savaşlar ve siyasi istikrarsızlık yaşandı.