GöktürkDevleti

K Türk ifadesi, farklı bağlamlarda farklı devletler için kullanılabilir. Göktürk Kağanlığı, 552 yılında Bumin Kağan liderliğinde kurulmuştur. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), 15 Kasım 1983 tarihinde ilan edilmiştir.

Hayır, 1. ve 2. Göktürk Devleti aynı değildir. 1. Göktürk Devleti, Bumin Kağan tarafından 552 yılında kurulmuş ve 588 yılına kadar devam etmiştir. 2. Göktürk Devleti ise 681 yılında, 1. Göktürk Devleti'ne ait hanedan soyundan gelen Kutlug tarafından kurulmuştur.

Orhun Yazıtları, MS. 8. yüzyılın başlarında yazılmıştır. Kül Tigin Yazıtı: 732 yılında. Bilge Kağan Yazıtı: 735 yılında. Tonyukuk Yazıtı ise 720-725 yılları arasında dikilmiştir.

530 yılında var olan bazı devletler: Ahameniş İmparatorluğu. Bactria. Kartaca. Makedonya. Ayrıca, 530 yılında Büyük Hun İmparatorluğu'nun da var olduğu bilinmektedir.

Bağımsızlığını ilk ilan eden Türk devleti, Asya Hun Devleti'dir. Büyük Hun İmparatorluğu olarak da bilinen Asya Hun Devleti, MÖ 220-MS 216 yılları arasında Orta Asya'da yaşamıştır.

Göktürk Devleti'ni Bumin Kağan kurmuştur. Göktürk Devleti'ni yıkan ise Uygurlar olmuştur. İlk Göktürk Kağanlığı (552-588) ise 658 yılında Batı Kağanlığı'nın yıkılmasıyla yıkılmıştır.

Göktürk Devleti, 552 yılında Bumin Kağan tarafından Ötüken'de kurulmuştur. Bumin Kağan, Asya'nın doğusunda Çin Devleti ile batısında Sasani-İran Devleti'nin sınırladığı İç Asya bozkırlarında, Avarlar ve Eftalit/Ak Hunlar ile yapılan mücadeleler sonucunda bağımsızlığını ilan etmiştir. Bumin Kağan, devleti kurduktan sonra yönetimi doğu ve batı olarak ikiye ayırmış, doğu kanadını kendisi yönetirken, batı kanadını kardeşi İstemi Yabgu'ya bırakmıştır.

Hayır, Kutluk ve Tonyukuk aynı kişi değildir. Kutluk Kağan, İkinci Göktürk (Kutluk) Devleti'nin kurucusudur ve "İlteriş" unvanıyla anılır.

Töre, ilk olarak Eski Türk devletlerinde ortaya çıkmıştır. Bazı Eski Türk devletleri: Asya Hun Devleti; I. Kök Türk Devleti; II. Kök Türk Devleti. Töre, kağanlar tarafından konulan kurallar, kurultaylarda alınan kararlar ve toplum içinde kendiliğinden oluşan gelenek-görenek kuralları olmak üzere üç yolla oluşmuştur.

İlteriş Kutluk Kağan, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kurucusudur. Hayatı: 680 yılında, akıl hocası Bilge Tonyukuk ile birlikte Çin'e isyan etmiştir. 681 yılında, 17 arkadaşıyla birlikte Türk Kağanlığını yeniden kurmak için teşebbüse geçmiştir. Ötüken'i başkent yaparak kağanlığı örgütlemiştir. Çin hâkimiyetine girerek bağımsızlığını kaybetmiş olan Türkleri, 682 yılında tekrar birleştirerek tek bayrak altında toplamıştır. Unvanı: Asıl adı Kutlug Beğ'dir. "İlteriş" unvanı, ülkeyi derleyip topladığı için verilmiştir. Ailesi: Eşi İlbilge Hatun'dur. Çocukları Bilge Kağan ve Kül Tigin'dir.

Orhun Yazıtları, toplamda altı adet olup, Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adına dikilmiştir. Bilge Kağan Yazıtı: 735 yılında, Bilge Kağan'ın küçük oğlu Tenri Kağan tarafından diktirilmiştir. Kül Tigin Yazıtı: 732 yılında, Bilge Kağan tarafından kardeşi Kül Tigin adına diktirilmiştir. Tonyukuk Yazıtı: 716-725 yılları arasında, vezir Tonyukuk tarafından kendisi için dikilmiştir. Ayrıca, Çoyren, Küli Çor, Ongi (Işbara Tarkan) gibi başka yazıtlar da Orhun Yazıtları arasında kabul edilir, ancak bunlar daha sonraki dönemlerde dikilmiştir.

Tarihi yazıtların hangi Türk devletine ait olduğu, yazıtların bulunduğu yere ve içeriğine bağlı olarak değişir. Bazı tarihi yazıtlar ve ait oldukları Türk devletleri: Orhun Yazıtları (Göktürk Yazıtları). Yenisey Yazıtları. Talas Yazıtları. İrtiş Yazıtı. Ayrıca, Çin'de de çok sayıda Türk yazıtı bulunmaktadır.

Kül Tigin'in Bilge Kağan'a yazdığı mektupta, Kül Tigin'in hayatı, kahramanlıkları ve Göktürk devletinin durumu anlatılmaktadır. Yazıtta ayrıca, Göktürklerin içindeki bölünmeler ve bu bölünmelerin halk üzerindeki olumsuz etkileri ile ilgili eleştiriler de yer almaktadır. Mektubun bir diğer önemli konusu ise, Tang Hanedanlığı ile olan ilişkiler olup, bu hanedanın Türklerin tarihte ve gerçekte esas düşman olduğu vurgulanmaktadır.

İlk Türk devleti olarak kabul edilen, Türk adını taşıyan ilk devlet ise Göktürk Devleti'dir (552-744). Son Türk devleti olarak ise Türkiye Cumhuriyeti gösterilebilir (1922-günümüz).

Kutluk Kağan ve Tonyukuk, 2. Göktürk (Kutluk) Devleti'ni, Türklerin bağımsızlığını kazanmak için kurdular. Bu amaç doğrultusunda: - Kutluk Kağan, Çin esaretine karşı bir isyan başlattı ve Ötüken'i başkent ilan ederek kağanlığını örgütledi. - Tonyukuk, Kutluk Kağan'ın akıl hocası olarak, Türk boylarını barıştırdı ve Çin'e karşı isyan etmelerini sağladı.

Kürşad, Doğu Göktürk Devleti zamanında yaşamıştır.

Göktürk ve Türk aynı şeyi ifade eder, çünkü Göktürk Devleti, Türk adını kullanan ilk devlettir.

Asr-ı Saadet'te Türklerin rolü, İslam'ın yayılmasında ve Türklerin Müslüman olmasında önemli bir yere sahiptir. Bazı roller: Tanınma: Türkler, Türkistan'a giden Mekke kervanları ve Arabistan'a gelen Türkler sayesinde yakından tanınmıştır. Devlet ve ticaret: Göktürk Devleti, İpek Yolu'nun önemli bir kısmını kontrol ediyordu ve İran Sasani Kisrası Nuşirevan, Göktürk Hakanı'nın kızı ile evliydi. Dini tebliğ: Türkler, İslam'ı tebliğ ederek diğer milletler üzerinde etkili olmuş ve cengaver bir millet olarak Peygamberimiz'in yoluna hazırlanmıştır. Sahabe ve tabiin: Asr-ı Saadet'te Türklerin, Eshab-ı Kiram ve Tabiin arasında yer aldığı düşünülmektedir. Askeri ve stratejik önem: Dicle bölgesinde yaşayan Türk boyları, İran Kisrası Nuşirevan tarafından Doğu Roma sınır boylarına yerleştirilmişti. Bu bilgiler, hadis-i şerifler ve tarihi kaynaklar üzerinden yapılan çıkarımlara dayanmaktadır.

İkinci Göktürk (Kutluk) Devleti'nin en güçlü kağanı, Bilge Kağan'dır. Bilge Kağan, 716 yılında tahta çıkmış ve devleti en parlak dönemine ulaştırmıştır. İkinci Göktürk Devleti, 744 yılında Karluk, Basmil ve Uygur boylarının saldırılarıyla yıkılmıştır.

Kül Tigin, Bilge Kağan'ın kardeşidir.