GöktürkDevleti

Töles boyları, eski bir Türk boyu veya boy birliğidir. Töles boylarının bazı alt grupları: Tola Irmağı'nın kuzeyindekiler: Bugut, Tongra, Wei-ho, Bayırku, Fu-lo; Karaşar çevresi: Chi-pi, Pu-lo-chih, I-shih, Su-p’o, Na-ho, Wu-kuan, Ye-shih, Yu-hi-huan; Altay Dağları'nın güney batısı: Sir Tarduş (Yantuo), Shih-p’an, Ta-ch’i; Semerkand’ın kuzeyi: Ho-shih, Ho-chie, Po-hu, Pi-kan, Chü-hai, Ho-pi-hsi, Ho-ts’o-su, Pa-ye-wei, Ho-ta; Hazar Denizi'nin doğusu: San-suo-yen, Mie-ts’u, Lung-hu; Bizans’ın doğusunda: En-chü, Pei-ju, Chiou-li, Fu-wen-hun; Issık Göl çevresi: Chuyue (Çiğil), Chumi, Chumuhun ve Chuban; Güney Sibirya çevresi: Dubo (Tuvalılar). Tölesler, IV. ve V. yüzyıllarda yaşayan Kanglıların devamıdır.

Mukan Kağan, 553-572 yılları arasında Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanlığını yapmış bir liderdir. Bazı özellikleri: Doğum ve Aile: Bumin Kağan'ın oğlu ve İssik Kağan'ın küçük kardeşidir. Hükümdarlığı: Mukan Kağan, devletin en parlak dönemini yaşatmış, Avarlar, Kitanlar ve Kırgızları egemenliği altına almış, Ak Hunlar'ı mağlup etmiş ve devleti Hazar Denizi'ne kadar genişletmiştir. Çin ile İlişkiler: Çin'in Tsi (Chi) topraklarına sığınan Cücenleri ortadan kaldırmış, Tsi hanedanını baskı altına almış ve Çin'in zenginliklerinin kendi ülkesine akmasını sağlamıştır. Fiziksel Özellikler: Çin kaynaklarında, geniş yüzü, kızıl teni ve donuk cam gibi gözleriyle tasvir edilmiştir. Ölümü: 572 yılında hastalıktan vefat etmiştir.

Ötüken Dağı, tarih boyunca birçok Türk devletine başkentlik yapmıştır. Bu devletler arasında: Büyük Hun Devleti. Göktürk Kağanlığı. Uygur Türk Devleti. Cengiz İmparatorluğu. Ötüken, ayrıca Moğollar tarafından da kutsal kabul edilir.

Kutlug Kağan'ın eşi, İlbilge Hatun'dur.

Bumin Kağan, Göktürk (I. Göktürk) Devleti'ni kurmuştur.

Türkçe'nin yazılı tarihi, 7. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar olan dönemi "Eski Türkçe" olarak kabul edilir. Türk alfabesi, 1 Kasım 1928 tarihinde, 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir.

Kutluk Devleti, Uygur, Basmil ve Karluk boylarının saldırıları sonucu 744 yılında yıkılmıştır. Bilge Kağan'ın ölümünden sonra devlet zayıflamaya başlamış ve iç çatışmalar artmıştır.

Ak Hunlar, Göktürk Devleti ve Sasaniler'in ortak saldırıları sonucunda yıkılmıştır. 552 yılında kurulan Göktürk Devleti'nin batı illerini yöneten İstemi Yabgu, düşmanları olan Akhunların ortadan kaldırılması için Sasanilerle anlaşmıştır.

Tapo Kağan, Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarından biridir. Doğu Göktürk Kağanlığı, 582-630 yılları arasında var olan tarihi bir Türk devletidir ve 582 yılında bölünen Göktürk Kağanlığı'nın doğu kısmıdır.

Bengütaş, farklı Türk devletlerine aittir. Özellikle Göktürk (Köktürk) Devleti ile ilişkilendirilir. Önemli bengütaşlar: Orhun Yazıtları (Orhun Bengütaşları): Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adına dikilen anıtlar. Yenisey Yazıtları: Rusya'da Hakasya, Tuva ve Altay'da bulunan Kırgızlara ait olduğu düşünülen yazıtlar. Ayrıca, Uygurlar da bengütaş yerine "bitig" ve "belgü" sözcüklerini kullanmışlardır.

Kutluk Kağan ve İlteriş Kağan aynı kişidir. İlteriş Kağan, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kurucusu olup, eski adı Aşına Kutluk'tur.

İkinci Gök Türk Devleti, diğer adıyla Kutluk Devleti, Gök Türk (Türk) boyudur. Devletin kurucusu olan Kutluk Kağan, İlteriş olarak da anılmaktadır ve Göktürk Devleti'ni 682 yılında yeniden kurmuştur.

Bumin Kağan, 552 yılında Ötüken merkezli Göktürk Kağanlığı'nı kurarak Göktürk Devleti'nin kurucusu olmuştur. Özellikleri: Doğum ve Aile: Aşina Tuvu’nun en büyük oğludur. Unvan: Başarıları nedeniyle "İllig Kağan" (devlet sahibi kağan) unvanını almıştır. Mücadele: Cücen (Juan Juan veya Rouran) Kağanlığı'na bağlı bir boy olarak yaşarken, 552'de Cücenleri mağlup ederek bağımsızlık kazanmıştır. Yönetim: Devleti kurduktan sonra batı kanadını kardeşi İstemi Yabgu'ya bırakmıştır. Ölüm: Mart 553'te ölmüştür. Bumin Kağan'ın döneminde, Türk boyları ilk kez "Türk" adını kullanmış ve bu isim tarihte ilk kez yazılı kaynaklara geçmiştir.

Kül Tigin, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı döneminde yaşamıştır. Bu kağanlık, 682 yılında İlteriş Kağan'ın önderliğinde yeniden bağımsızlığını kazanan Türk halkının kurduğu devlettir.

İlteriş Kutluk Kağan, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kurucusudur ve birçok önemli başarıya imza atmıştır: Çin esaretine son verme: 680 yılında akıl hocası Bilge Tonyukuk ile birlikte Çin'e isyan ederek, 682 yılında Türkleri Çin esaretinden kurtarmış ve devleti yeniden kurmuştur. Türk boylarını birleştirme: Çin hâkimiyeti altında dağılmış olan Türk boylarını Ötüken etrafında toplayarak birliği sağlamıştır. Askeri başarılar: 682'den sonra 47 sefer düzenlemiş, 20'sine bizzat katılmış ve hiçbirini kaybetmediği rivayet edilmiştir. Anıt ve yazıt: Adına yazılan ve kendisi için yapılan anıt ve yazıt, 2022 yılında Moğolistan'ın Ötüken bölgesinde keşfedilmiştir.

"İki telli göktürk" ifadesi hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, İkinci Göktürk Devleti (Kutluk Devleti), 682 yılında Kutluk Kağan'ın (İlteriş) liderliğinde kurulmuştur. İkinci Göktürk Devleti'nin en parlak dönemi, Bilge Kağan'ın hükümdarlık yaptığı zamandır.

Göktürk Abideleri, II. Göktürk Kağanlığı (Kutluk Devleti) döneminde yazılmıştır. Tonyukuk Anıtı: 720-725 yılları arasında vezir Tonyukuk tarafından dikilmiştir. Kül Tigin Anıtı: 732 yılında, Bilge Kağan'ın kardeşi Kül Tigin'in ölümü üzerine ağabeyi Bilge Kağan tarafından diktirilmiştir. Bilge Kağan Anıtı: 735 yılında, Bilge Kağan'ın ölümünden bir yıl sonra oğlu Tengri Kağan tarafından diktirilmiştir.

Evet, Çin prensesleri Türklerle evlendi. Örneğin, Göktürk Devleti'nin hükümdarı Mukan Kağan'ın kızı Prenses Aşina, Çin sarayına gelin gitti.

“Ey Türk, titre ve kendine dön!” sözü, Göktürk Devleti’nin kurucusu Bilge Kağan’a aittir.

Kürşad İhtilali, Türklerin bağımsızlık mücadelesi sonucunda II. Göktürk (Kutluk) Devleti'nin kurulmasına vesile olmuştur.