Frigler

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yaşamış bazı medeniyetler şunlardır: Sümerler; Babilliler; Asurlular; Hititler; Urartular; Persler; Romalılar; Bizanslılar. Ayrıca, bölgede Kommagene Krallığı gibi yerel krallıklar da kurulmuştur.

Frig uygarlığının en önemli özelliklerinden bazıları şunlardır: Tarım ve Hayvancılık: Frigler, tarımı korumak için kanun çıkaran ilk medeniyet olarak bilinir. El Sanatları: Dokumacılık, seramik ve madencilik alanlarında gelişmişlerdir. Askeri Güç: Hititler'in Anadolu'daki hakimiyetine son vermiş ve sınırlarını Karadeniz'e kadar genişletmişlerdir. Dini İnançlar: Ana Tanrıça Kybele’ye büyük bir tapınma göstermişlerdir. Mimari ve Mühendislik: Muhteşem tapınaklar, saraylar ve yer altı şehirleri inşa etmişlerdir. Dil: Frigce ve Fenike dili olmak üzere iki farklı dil konuşmuşlardır.

Daskyleion'da yaşamış bazı topluluklar: Frigler. Lidyalılar. Persler. Yunanlar. Ayrıca, Ahameniş Dönemi'nde de Frig halkına ait bir grubun Daskyleion'da varlığını sürdürdüğü bilinmektedir.

Friglerin en önemli geçim kaynağı tarımdır. Frigler, tarımı korumak için kanunlar çıkarmışlardır; örneğin, saban ve tarım aletlerine zarar vermenin cezası ölümdür.

Eski Anadolu uygarlıklarının mimari özellikleri arasında şunlar sayılabilir: Hattuşaş Büyük Tapınağı: İş evi, arşiv odası gibi farklı işlevlere sahip mekanlar barındıran büyük bir komplekstir. Megaron Tipi Evler: İlk Tunç Çağı'nda görülen, kral salonuna da bu ismin verildiği ev planı türüdür. Priene Evleri: Kuzey-güney doğrultusunda yerleştirilmiş, genellikle küçük taşlardan yapılmış evlerdir. Lykia Lahitleri: MÖ 5. ve 4. yüzyıla tarihlenen, semerdam biçimli, hyposorionlu ve piliyeli lahitler, üzerlerindeki kabartmalarla özgün eserlerdir. Ayrıca, Anadolu'da Hitit mimarisinden çok daha yakın tarihli inşa edilmiş olan Selçuklu-Osmanlı külliyeleri ve Topkapı Sarayı'nın da Hitit mimarisinin plan özelliklerini gösterdiği belirtilmiştir.

Ankara'nın en eski ismi Ankyra veya Angora'dır. Ankyra, Frigler döneminde kullanılan ve "çapa" anlamına gelen isimdir. Angora ise, Roma ve Bizans dönemlerinde kullanılan isimdir. Türklerin Anadolu'ya gelişinden sonra ise halk arasında Engürü ve Engüriye olarak anılmaya başlanmıştır.

Friglerin en önemli halısı, "tapates" veya "tapetes" olarak adlandırılan halı ve kilimlerdir. Bu halı ve kilimler, geometrik desenleri, canlı renkleri ve dayanıklılıkları ile öne çıkmaktadır.

Tapates kilimi, Frig uygarlığına aittir. Tapates, Anadolu kültüründe el emeği ile üretilen halı ve kilimleri ifade eden bir sözcüktür.

Alaca Höyük'te yaşamış olan bazı topluluklar şunlardır: Hatti Halkı. Hititler. Frigler. Ayrıca, Alaca Höyük'te Geç Kalkolitik Çağ'dan itibaren yerleşim olduğu bilinmektedir.

Frigler, çeşitli hayvan motifleri kullanmışlardır. Bu motifler arasında en yaygın olanlar: Geyik: Özellikle Kızılırmak'ın doğusunda stilize geyik motifleri, batısında ise çizgisel teknikte çeşitli hayvan tasvirleri (aslan, dağ keçisi, boğa, kartal) kullanılmıştır. Boğa: Geometrik desenli mozaiklerde aslan-boğa mücadeleleri ve savaşlar betimlenmiştir. Keçi: Stilize keçi motifleri de Frig sanatında yer alır. Kuş: Kuş figürlerinde sayı ve görünüm zenginliği artmıştır. Köpek, balık ve böcek: Bu hayvanlar da kompozisyonlarda ana öge olarak kullanılmıştır. Kanatlı boğa ve sfenks: Karışık yaratıklar olarak tasvir edilmiştir. Tanımlanamayan garip varlıklar: Frig sanatında yer alan diğer figürlerdir. Frigler ayrıca, Tanrıça Kibele'yi çanak-çömlek üzerinde betimlemişlerdir.

Frigler ve Traklar aynı halktır. Makedonyalıların komşuları olan ve Avrupa'da oturdukları sırada Brigler adını taşıyan Frigler, Makedonya ve Trakya'dan Boğazlar yolu ile Anadolu'ya göç eden Trak boylarından biriydi. Ancak, kökenleri konusunda tartışmalar devam etmektedir.

Yazılıkaya'nın hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Tarihçesi: Yazılıkaya, Çorum'daki Hattuşaş (Boğazköy) antik yerleşkesinin 2 km kuzeydoğusunda yer alan bir Hitit açık hava tapınağıdır. Kültün Gelişimi: İlk dönemde tapınak bir duvarla dış dünyadan soyutlanmış, ikinci evrede anıtsal bir giriş yapısı eklenmiş ve üçüncü dönemde ana yapının doğu kanadı yeniden düzenlenerek daha kullanışlı bir giriş oluşturulmuştur. Kullanım Amacı: A Odası'nın Yeni Yıl festivalleri veya tahta çıkış törenleri için kullanıldığı düşünülürken, B Odası'nın IV. Tuthaliya'nın ölümünden sonra bir mozole veya ona adanmış bir abide olarak düzenlendiği düşünülmektedir. Kabartmalar: Tapınakta, Hitit tanrı ve tanrıçalarını gösteren rölyefler bulunmaktadır. Hurri Etkisi: Kabartmalarda Hurri etkisi görülmesi, Yazılıkaya'nın Kraliçe Puduhepa döneminde yapıldığını düşündürmektedir.

Frigler, çeşitli alanlarda meşhurdur: Mimari ve Sanat: Dağlık Frigya Bölgesi'ndeki kale tipi yerleşmeler ve kaya anıtları, Friglerin taş ve kaya işçiliğini yansıtır. Dini İnanışlar: Ana tanrıça Matar (Kibele) merkezli çok tanrılı bir inanca sahiptirler. El Sanatları: Dokumacılıkta ilerlemişler, halı ve kilimleriyle tanınmışlardır. Müzik: Flüt ve diğer bazı müzik aletlerinin mucidi olarak bilinirler. Geçim Kaynakları: Tarım ve hayvancılık, Friglerin en önemli geçim kaynaklarıdır. Efsaneler: Kral Midas ile ilgili çeşitli efsaneler, Frig kültürünü ve tarihini şekillendirmiştir.

Frigler, zengin orman kaynakları nedeniyle mobilyacılıkta çok gelişmiştir. Frigler, çivi kullanmadan, geçme sistemiyle masalar, sehpalar, iskemle ve servis masaları gibi mobilyaları ustaca yapmışlardır. Frigler, maden ve ağaç işlemeciliğinde de ustaydılar. Tümülüslerde bulunan keten ve yünden dokuma kalıntıları, gelişmiş tekstil kolunun bir örneği iken, tümülüslerdeki ahşap mobilyalar, marangozluk ve mobilyacılığın Friglerde ne kadar gelişmiş olduğunu gösterir.

Frigler, Antik Anadolu Uygarlığı'na aittir. MÖ 12. yüzyılda, Hitit İmparatorluğu’nun çöküşüyle birlikte tarih sahnesine çıkmış ve MÖ 8. yüzyılda Frigya Krallığı’nı kurarak Anadolu’da etkili bir siyasi varlık haline gelmişlerdir.

Frigler, M.Ö. 1200'lü yıllarda Güneydoğu Avrupa'dan başlayan göç dalgası sonucunda Anadolu'ya yerleşmek için gelmiş olabilirler. Friglerin Afyonkarahisar'a neden geldiğine dair spesifik bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, Friglerin Anadolu'ya yerleştikten sonra, Sakarya Irmağı çevresine, ardından batıda Gediz ve Büyük Menderes’in yukarı vadileri ile doğuda Kızılırmak ve Tuz Gölü yöresine yerleştikleri bilinmektedir. Afyonkarahisar, Frigler döneminde "Frigya Salutaris" olarak adlandırılmıştır.

Tümülüsün hangi uygarlığa ait olduğunu anlamak için şu ipuçlarına bakılabilir: 1. Coğrafi Konum: Tümülüsler, en çok Friglerin yaşadığı Ankara ve çevresinde bulunur. 2. Boyut ve Özellikler: Frig tümülüsleri, genellikle büyük boyutlu olup, mezar odası zemin yüzeyinde yer alır ve taş duvarla çevrilidir. 3. Tarihsel Kayıtlar: Tümülüslerin inşa edildiği dönem ve uygarlık, arkeolojik kazılar ve tarihsel belgeler aracılığıyla belirlenebilir. Bu kriterlere göre, bir tümülüsün Friglere ait olup olmadığını tespit etmek mümkündür.

Friglerin en önemli bitkisel motifleri arasında "yaşam ağacı" veya "yaşam otu" olarak adlandırılan bitkiler yer almaktadır.

Friglerin haritasının neden yok olduğuna dair doğrudan bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, Friglerin yayılım alanını gösteren haritalar mevcuttur. Frigler, Orta Anadolu bölgesinde, özellikle Sakarya Nehri civarında ve Eskişehir, Afyon, Kütahya gibi şehirlerde yaşamışlardır.

Kazankaya Vadisi'nde tarih boyunca çeşitli medeniyetler yaşamıştır. Bu bölgede Hititler dönemine ait Þappinuva yerleşimi ve Frigler'de bolluğun sembolü olan "Tanrıça Kibele" kabartması bulunmaktadır. Ayrıca, Roma ve Helenistik döneme ait kalıntılar da vadinin çevresinde yer almaktadır.