CümleTürleri

If clause (koşul cümlesi) iki ana kısımdan oluşur: 1. Yan cümle (if’li kısım). 2. Ana cümle (main clause). If clause cümlelerinde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar: If clause başta ise ana cümleden önce virgül kullanılır, aksi takdirde kullanılmaz. If clause'da kullanılan zaman yapısına göre farklı türlerde olabilir: Type 0, Type 1, Type 2, Type 3 gibi. Bazı örnek cümleler: If it rains, roads get wet and slippery. If you help me repair this computer, I will give you some money. If I had bought a car, I would have come to see you.

Yapısına göre dört çeşit cümle: 1. Basit Cümle: Tek yüklemi bulunan, tek yargı bildiren cümledir. 2. Birleşik Cümle: Temel bir cümle ve en az bir yan cümlecikten oluşur. 3. Sıralı Cümle: Birden fazla cümlenin virgül veya noktalı virgülle art arda sıralanmasıyla oluşur. 4. Bağlı Cümle: Birden fazla cümlenin bağlaçlarla birbirine bağlanmasıyla oluşur. Yükleminin türüne göre iki çeşit cümle: 1. Fiil (Eylem) Cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan cümledir. 2. İsim (Ad) Cümlesi: Yüklemi isim ya da isim soylu bir sözcük olan cümledir.

Eksiltili cümle, tam bir cümle kurulabilmesi için gereken ana unsurları içermeyen cümledir. Bu tür cümlelerde yüklem çoğu zaman söylenmez ya da cümlenin sonu eksik bırakılır. Eksiltili cümleler, bazen cümleleri pratik gerekçelerle kısaltmak amacıyla, bazen de edebî amaçlarla kullanılırlar. Örnekler: "Senin yanında ne dert, ne tasa..." cümlesinde yüklem yoktur ve sonunda üç nokta vardır. "Dağın tepesine çıktığınızda karşınızda uçsuz bucaksız bir ova...". "İyilik edersen, iyilik bulursun; kötülük edersen...". İsim cümleleri eksiltili cümle değildir.

Girişik birleşik cümle bulmak için şu adımlar izlenebilir: 1. Cümlede fiilimsi arama. 2. Yan cümlenin tespiti. 3. Temel cümlenin belirlenmesi. Örnekler: "Seni soran kişi, şu muydu?" (Sıfat fiil). "Havaların soğuması, tatilcileri üzdü." (İsim fiil). "Geldiğini duyunca, hemen koştum." (Zarf fiil). Girişik birleşik cümleleri ayırırken arada virgül kullanmak önemlidir.

Cümleler, çeşitli özelliklerine göre farklı türlere ayrılır: Yükleminin türüne göre: Fiil (eylem) cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir. İsim (ad) cümlesi: Yüklemi isim ya da isim soylu bir sözcük olan cümlelerdir. Anlamına göre: Olumlu cümle: Yüklemin bildirdiği işin, oluşun gerçekleştiğini veya gerçekleşeceğini ifade eder. Olumsuz cümle: Yüklemin bildirdiği işin, oluşun gerçekleşmediğini veya gerçekleşmeyeceğini anlatır. Soru cümlesi: Karşılığında bir cevap beklenen cümlelerdir. Ünlem cümlesi: Bir duyguyu, bir coşkuyu, bir heyecanı dile getiren cümlelerdir. Öğe dizilişine göre: Kurallı (düz) cümle: Yüklemi sonda olan cümlelerdir. Devrik (kuralsız) cümle: Yüklemi sonda bulunmayan cümlelerdir. Eksiltili cümle: Yüklemi bulunmayan cümlelerdir. Yapısına göre: Basit cümle: Tek yüklemi bulunan, yan cümlesi olmayan cümlelerdir. Birleşik cümle: Temel bir cümle ile onun anlamını tamamlayan en az bir yan cümlecikten meydana gelen cümlelerdir. Sıralı cümle: Birden fazla yüklemi bulunan cümlelerdir. Bağlı cümle: Aralarındaki ilgiden dolayı birbirine bir bağlaçla bağlanan cümlelerdir.

Kurallı cümle, yüklemi sonda olan cümledir. Devrik cümle ise yüklemi sonda olmayan cümledir. Örnekler: Kurallı cümle: "Bu filmi daha önce izlemiştim". Devrik cümle: "Açılan bir gülsün sen". Not: Yüklemi olmayan cümlelere eksiltili cümle denir.

Devrik cümle, cümledeki yüklemin sonda değil, başta veya ortada olmasıyla anlaşılır. Türkçe'de genellikle yüklem cümle sonunda bulunur. Devrik cümle örnekleri: "Çok uğraşarak sonunda bitirdim oyunu." "Bulacağım en sonunda bu oyunun cevabını." "Sakla samanı, gelir zamanı." "Gülme komşuna, gelir başına." "Ben önceden gitmiştim aslında onun evine." Devrik cümleler, hatalı veya bozuk cümleler değildir.

Birleşik cümle, içinde esas yargının bulunduğu bir temel cümle ile onu anlam ve görev bakımından tamamlayan bir veya birden fazla yan cümleden oluşan cümledir. Birleşik cümle türleri: Şartlı birleşik cümle: Yan cümle, temel cümleye şart anlamı katar ve "-se, -sa" ekiyle oluşturulur. Ki'li birleşik cümle: Yan cümle, "ki" bağlacı ile temel cümleye bağlanır. İç içe birleşik cümle: Yardımcı cümle, ana cümlenin öğelerinden birini meydana getirir ve kendine ait bir yüklemi vardır. Girişik birleşik cümle: Yan cümle, fiilimsilerle oluşturulur.

Basit cümle, tek yargı bildiren, tek yüklemden oluşan cümledir. Birleşik cümle ise bir temel cümle ile onun anlamını tamamlayan en az bir yan cümlecikten meydana gelen cümledir. Bazı birleşik cümle türleri: Girişik birleşik cümle: Yan cümlecik, temel cümleciğin herhangi bir öğesi olabildiği gibi, bir öğenin parçası da olabilir. Şartlı birleşik cümle: Yan cümlecik, temel cümleye "-sa, -se" şart kipiyle bağlanır. İç içe birleşik cümle: Temel cümlenin içine başka bir cümle girer. İlgi cümlesi (ki’li birleşik cümle): Yan cümlecik, temel cümleye "ki" bağlacı ile bağlanır.

Birleşik cümle ve bileşik cümle arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Birleşik cümle, bir temel cümle ile onun anlamını tamamlayan en az bir yan cümlecikten meydana gelir. Bileşik cümle, birden fazla yargıyı ifade eden ve genellikle birden fazla yüklem içeren cümlelerdir. Dolayısıyla, tüm bileşik cümleler birleşik cümledir, ancak tüm birleşik cümleler bileşik cümle değildir.

Sözde soru cümlesi, biçim olarak soru cümlelerine benzese de, soru sormak veya cevap almak amacıyla kullanılmayan cümlelerdir. Sözde soru cümlelerinin bazı özellikleri: Sonunda soru işareti bulunur, aksi takdirde cümlede yazım yanlışı olur. "Bu güzel kitaptan etkilenmemek ne mümkün?", "Bu pastayı kim yemez?" gibi örneklerde olduğu gibi, olumlu veya olumsuz anlam taşıyabilir. "Ben bu sınava nasıl girmem?", "Bir çay daha alabilir miyim?" gibi örneklerde olduğu gibi, kızma, kuşku, şaşma gibi anlamlar da içerebilir. Örnekler: "Bu çocukla neden konuştum?" "Doğum gününde anneme hediye almaz olur muyum?" "Bugün gelir mi ki?" (olasılık) "Bu elbise ile güzel görünmek sana mı kaldı?" (küçümseme)

Devrik ve eksiltili cümleler arasındaki temel fark, yüklemin cümledeki yeridir. Devrik cümle: Yüklemi sonda olmayan cümledir. Eksiltili cümle: Yüklemi bulunmayan cümledir.

Yüklemin türüne göre cümleler iki ana kategoriye ayrılır: 1. Fiil (eylem) cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir. 2. İsim (ad) cümlesi: Yüklemi isim ya da isim soylu bir sözcük olan cümlelerdir. Ayrıca, fiilimsilerin yüklem olduğu cümleler de isim cümlesi kabul edilir.

Girişik ve iç içe birleşik cümle arasındaki temel fark, yan cümlenin temel cümleye bağlanma şeklidir. Girişik birleşik cümlede, yan cümlecik, temel cümlenin bir öğesi olarak yer alır ve genellikle fiilimsilerle veya çekimli fiillerle bağlanır. İç içe birleşik cümlede ise, bir temel cümle içinde başka bir birleşik cümle bulunur ve bu iç cümle, ana cümlenin bir öğesi olarak yer alır. Özetle: - Girişik: Yan cümlecik, temel cümlenin öğesidir. - İç içe: Temel cümle içinde başka bir cümle bulunur.

Eksiltme ve eksiltili cümle arasındaki fark şu şekildedir: Eksiltme, dilde en az çaba kuralına bağlı olarak, bir kelimenin, kelime grubunun veya cümlenin herhangi bir öğesinin, anlam karışıklığına yol açmayacak şekilde düşürülmesi olayıdır. Eksiltili cümle ise, bazı öğelerinin eksik olduğu ve anlamın bağlamdan çıkarıldığı cümle türüdür. Dolayısıyla, eksiltili cümle, eksiltmenin bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Emir cümlelerinde genellikle emir kipi kullanılır. Nadiren de olsa gelecek zaman kipi ile oluşturulmuş emir cümlelerine de rastlanır. Birinci tekil kişi (ben, biz) için emir kipi çekimi yoktur.

Amaç ve sonuç cümlelerini ayırt etmek için şu adımlar izlenebilir: 1. Hangi amaçla sorusu. 2. Edatlar. 3. Yargı sayısı. 4. Gerçekleşme durumu. Örnek: Amaç-sonuç cümlesi: "Sınavı kazanmak için çok çalıştı". Neden-sonuç cümlesi: "Fransızcayı çok iyi öğrendiği için Fransa'da rahat yaşadı".

Girişik cümle ve girişik birleşik cümle aynı anlama gelir. Girişik birleşik cümle, yan cümlesi fiilimsilerle kurulan cümlelerdir. Girişik cümle terimi ise genellikle bu tür cümlelerin genel adı olarak kullanılır. Dolayısıyla, girişik cümle ve girişik birleşik cümle aynı kavramı ifade eder.

Fiil ve isim cümlesi arasındaki ayrım şu şekilde yapılabilir: Fiil Cümlesi: Fiiller, eylemleri ifade eder ve cümledeki eylemi belirtir. Fiiller genellikle "-mek / -mak" eki ile birlikte söylenir. Örnek: "Konuşmak, yazmak, yürümek, anlatmak, durmak, çalışmak, dinlemek". İsim Cümlesi: İsimler, canlı veya cansız varlıkları, yerleri, kavramlara verilen adlardır. İsimler genellikle cümlede nesne veya konu olarak kullanılır. Örnek: "Masa", "kitap", "anne", "okul". Ayrıca, bir kelimenin isim mi fiil mi olduğunu anlamak için kelimenin köküne "-mek / -mak" eki getirilebilir.

Amaç-sonuç ve neden-sonuç cümleleri arasındaki temel fark, eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğidir. Neden-sonuç cümlelerinde herhangi bir nedene bağlı olarak ortaya çıkan bir sonuç vardır. Amaç-sonuç cümlelerinde ise eylemin hangi amaca bağlı olarak gerçekleştiği belirtilir. Örnekler: Neden-sonuç cümlesi: "İnsanlar sıcaktan bunaldığından dolayı denize dökülmeye başlamışlardı". Amaç-sonuç cümlesi: "İngilizce öğrenmek için kursa yazıldı".