Endülüs

"Endülüs'e Ağıt (Feryadname)" Endülüs Gırnata halkı tarafından Osmanlı Padişahı II. Bayezid'e yazılmıştır. Bu eser, 906/1501 yılında, Benî Ahmer Devleti'nin yıkılmasından sonra yarımadada kalan Müslümanlara karşı takınılan sert ve acımasız tavır karşısında yazılmıştır.

Endülüs, İspanya'nın güneyinde yer alan bir özerk bölgedir. Endülüs (İspanyolca: Andalucía), İspanya Krallığı'nı oluşturan 17 özerk topluluktan biridir. Endülüs, aynı zamanda bir coğrafi bölge olup, sekiz adet ili (provincia) içinde barındıran geniş bir özerk bölgedir. Endülüs'ün komşuları şunlardır: güneyde Atlas Okyanusu ve Akdeniz; batıda Portekiz; kuzeyde İspanya'nın Extremadura ve Kastilya-La Mancha bölgeleri; doğuda ise Murcia özerk bölgesi.

Yahya Kemal Beyatlı'nın "Endülüs'te Raks" şiiri, Endülüs'teki (İspanya'nın güneyinde, Müslümanların 8. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar hüküm sürdüğü bölge) bir dansı betimleyerek Müslüman Endülüs medeniyetinin ihtişamını ve zarafetini anlatır. Şiirde anlatılan bazı unsurlar ve temsil ettikleri: Zil: Ritim, ahenk, Flamenko müziği. Şal: Estetik, kadın dans kıyafetleri. Gül: Kadın, güzellik, fiziksel estetik. Raks: Dans, uyum, İspanya. Kırmızı: Aşk. Şiir, aynı zamanda nostalji ve hüzün temalarını da işler; kaybolan Endülüs medeniyetine duyulan özlemi dile getirir.

İspanya, tarih boyunca çeşitli dönemlerde farklı yönetimlere bağlı kalmıştır. Antik Dönem: İspanya, önce Fenikeliler, Yunanlar ve Kartacalıların, ardından da MÖ 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu'nun egemenliğine girmiştir. Orta Çağ: 711'de İspanya, Kuzey Afrika'dan gelen Müslümanların kontrolüne geçmiş ve Endülüs medeniyetini kurmuştur. Modern Dönem: 1588'de İspanyol Armada'nın yenilgisinden sonra İspanya, taht ve din kavgaları nedeniyle zayıflamış ve 1640'ta Portekiz'i, 1714'te ise Avrupa'daki bazı topraklarını ve Cebelitarık'ı kaybetmiştir.

Endülüs'te yaşamış bazı halklar: Araplar. Berberiler. Muvelledûn. Müsta‘rib / Mozarab. Müdeccenler. Moriskolar. Sakālibe.

Güney İspanya, birçok ünlü ve meşhur yerle tanınır: Tarihi ve Kültürel Zenginlikler: Sevilla'daki Alhambra Sarayı ve Giralda Kulesi, Cordoba'nın tarihi yapıları, Granada'daki Elhamra Sarayı, Merida'daki Roma Tiyatrosu ve Cuenca'daki Asma Evler gibi yerler ziyaretçilerini bekler. Gastronomi: Tapas, Paella, Gaspacho, Flamenquín, Salmorejo, Tortilla Española, Pulpo a la Gallega ve Pisto gibi yerel lezzetler ünlüdür. Plajlar ve Doğal Güzellikler: Malaga'nın plajları, Cies Adaları, Tablas de Daimiel Milli Parkı ve Donana Milli Parkı gibi yerler doğa ve deniz severler için idealdir. Festivaller: Semana Santa (Kutsal Hafta) ve Womad Festivali gibi etkinlikler, bölgenin canlı kültürel yaşamını yansıtır. İklim: Güney İspanya, kıta Avrupa'sına oranla daha ılıman bir iklime sahiptir.

Mesleme b. Ahmed el-Mecrîtî, tam adıyla Ebû’l-Kâsım Mesleme b. Ahmed el-Farazî el-Hasîb el-Mecrîtî el-Kurtubî, Endülüslü bir matematikçi ve astronomi âlimidir. Hayatı hakkında bazı bilgiler: 338/950 yılında Madrid'de (Mecrît) doğmuştur. Erken yaşlarda Kurtuba'ya yerleşerek matematik alimi Abdülgâfir b. Muhammed'den ders almıştır. Batlamyus’un el-Mecisṭî’si üzerinde çalışmış, Hârizmî’nin Zîc’ini inceleyerek bazı yerlerini değiştirmiştir. 369 (979) yılında astronomi gözlemlerinde bulunmuştur. İhvân-ı Safâ risalelerini Endülüs’e getirmiş ve bu risalelerin özeti niteliğindeki Risâletu’l-Câmiah adlı eserin müellifi olmuştur. Kurtuba’da 397/1007 yılında vefat etmiştir. Eserlerinden bazıları: Ebvâb lâ yestaġnî men yerûmü ʿamele’l-usṭurlâb (Risâletü’l-usṭurlâb). Taʿlîḳ ʿalâ Baṭlamyûs fî tasṭîḥi basîṭi’l-küre. Rütbetü’l-ḥakîm. Ğayelü’l-ḥakîm. Mecrîtî, matematik, astronomi, tıp ve felsefe gibi çeşitli ilim dallarında eserler vermiş, ancak daha çok tılsım ve gizli bilimlere olan ilgisiyle tanınmıştır.

Tarık b. Ziyad'ın Endülüs fethi, Guadalete Muharebesi olarak da bilinen savaşla başlamıştır. 711 yılında, 7000 kişilik bir kuvvetle İspanya'ya çıkan Tarık b. Ziyad, Vizigot kralı Rodrigo'nun ordusunu ağır bir yenilgiye uğratmıştır.

Endülüs Özerk Bölgesi'nde 8 il bulunmaktadır. Bu iller şunlardır: Almería; Cádiz; Córdoba; Granada; Huelva; Jaén; Málaga; Sevilla.

Güney İspanya'da yer alan bazı şehirler şunlardır: Sevilla; Granada; Córdoba; Málaga; Cadiz. Ayrıca, Endülüs bölgesinde yer alan ve güney İspanya'ya dahil edilebilecek diğer şehirler arasında Jerez de la Frontera ve Ronda da bulunmaktadır.

Endülüs Özerk Topluluğu'nda 8 adet merkez (il) bulunmaktadır. Bu iller şunlardır: 1. Almería; 2. Cádiz; 3. Córdoba; 4. Granada; 5. Huelva; 6. Jaén; 7. Málaga; 8. Sevilla.

Endülüs'te II. Hakem döneminde, şahsi kütüphaneler hariç, genel kütüphanelerin sayısı yetmişi bulmaktaydı. Günümüzde Endülüs bölgesinde, örneğin Granada'da, Biblioteca de Andalucía (Endülüs Kütüphanesi) gibi merkezi kütüphaneler ve Biblioteca Publica Municipal "Alonso Vidal" gibi belediye halk kütüphaneleri bulunmaktadır.

Endülüs'ü fetheden şehir Cebelitarık (Septe) Limanı'dır. Târık bin Ziyâd, 711 yılında Septe (Ceuta) Limanı'ndan gemilerle yola çıkarak, İspanya'nın en güneyinde bulunan ve daha sonra Cebel-i Târık diye isimlendirilecek olan bölgeye doğru hareket etmiştir.

El Hamra Sarayı'nda yaşamış bazı kişiler ve gruplar: Gırnata Emiri Muhammed Nasır. Gırnata Sultanı I. Yusuf. Müslüman hükümdarlar. Washington Irving.

Endülüs'te gezilebilecek bazı yerler: Sevilla: Flamenko ve boğa güreşinin merkezlerinden biri, Alcázar ve Sevilla Katedrali gibi önemli yapılara ev sahipliği yapar. Granada: El Hamra Sarayı ve Albaicín Mahallesi ile ünlüdür. Córdoba: UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Kurtuba Camii ve Yahudi Mahallesi ile dikkat çeker. Málaga: Picasso Müzesi ve La Malagueta Plajı ile bilinir. Ronda ve Beyaz Köyler: Ronda Boğazı ve Setenil de las Bodegas gibi yerler, beyaz badanalı evleriyle ünlüdür. Cádiz: Tarihi liman şehri, Playa de la Caleta ve Cádiz Katedrali ile ünlüdür. Jerez de la Frontera: Sherry şaraplarının üretim merkezidir, bodegalar (şarap mahzenleri) ziyaret edilebilir. Endülüs'ü tam anlamıyla keşfetmek için en az 7-10 gün önerilir.

El-Hamra Sarayı'nın su ile dolu olmasının sebebi, suya verilen özel önemdir. Sarayın bahçelerinde, suyun karmaşık bir düzen içinde sürekli akması için bir devir daim sistemi kurulmuştur. Bunun yanı sıra, sarayın en güzel avlusunun tam ortasında duran havuzun bir kenarında kral, ziyaretçilerini ağırlarmış. El-Hamra Sarayı, günümüzde müze olarak kullanılmaktadır.

Endülüs'te eğitim, üç aşamada gerçekleşmekteydi: 1. İlköğretim: 6-7 yaşlarında başlayan ve 7-8 yıl süren bu aşamada, Kur'an-ı Kerim, temel dini bilgiler, Arapça, okuma-yazma ve matematik gibi dersler öğretilirdi. 2. Ortaöğretim: İlk aşamayı tamamlayan öğrenciler, mescit ve camilerde veya şeyhlerin evlerinde oluşan ilim halkalarına katılırlardı. 3. Yükseköğretim: "İhtisaslaşma dönemi" olarak da bilinen bu aşamada, medreselerden başarıyla mezun olan öğrencilere müderris olma yetkisi veren icazet verilirdi. Endülüs'te eğitim, ailede başlar ve camiler, medreseler, özel okullar, mescit ve kütüphanelerde devam ederdi. Endülüs, Doğu ve Batı arasında bir bilim köprüsü olarak Rönesans'ın temellerine katkıda bulunmuş bir medeniyet olmuştur.

Kurtuba (Cordoba), özellikle aşağıdaki özellikleriyle meşhurdur: Kurtuba Camii (Mezquita). Endülüs Emevi Devleti’nin başkenti olması. Eğitim ve kültür merkezi olması. El sanatları ve ticaret. Tarihi ve mimari zenginlikler.

Endülüs'ü tam anlamıyla keşfetmek için en az 7-10 gün önerilir. Daha kısa bir süre için, bölgenin en önemli şehirlerini kapsayan 5-7 günlük bir rota oluşturulabilir. Endülüs'te gezilebilecek bazı şehirler ve kaç gün ayrılması gerektiği: Malaga: Yarım gün. Granada: 2-3 gün. Sevilla: 2-3 gün. Córdoba: 1-2 gün. Ronda ve Beyaz Köyler: 1-2 gün. Cádiz veya Jerez de la Frontera: 1 gün.

Endülüs'ün merkezi, İspanya'nın Endülüs Özerk Bölgesi'nin başkenti ve en büyük kenti olan Sevilla'dır. Endülüs, 711-1492 yılları arasında İber Yarımadası'ndaki Müslüman bölgeye verilen addır. Endülüs'ün diğer önemli şehirleri arasında Malaga, Cordoba ve Granada bulunur.