Düşünme

Mantık, her zaman baki olan bir disiplindir. Mantık, doğru düşünmenin kurallarını inceleyen ve akıl yürütme süreçlerini analiz eden bir felsefi disiplindir. Mantığın baki olduğu bir zaman dilimi veya durum belirtmek mümkün değildir, çünkü mantık her zaman geçerli ve uygulanabilir bir bilim dalıdır.

Ayşenur Gönen'in "Elma Dersem Düşün" kitabının ana fikri, düşünmenin önemini vurgulamak ve okuyucuları düşünme üzerine düşünmeye teşvik etmektir. Hüseyin Kıran'ın "Elma Dersen Düşün" kitabının ana fikri ise düşünmenin gücünü ve basit kelimelerin bile insanları nasıl düşündürebileceğini anlatmaktır.

Felsefede düşünme, çevreyi, kendini ve hayatın anlamını sorgulayan, anlayan ve yorumlayan bir zihinsel faaliyettir. Felsefi düşünmenin üç temel bileşeni: Sorgulama ve şüphecilik. Analiz ve mantıksal akıl yürütme. Kavramsal netlik ve tanımlama. Felsefi düşünme, bir konuyu yüzeysel olarak geçiştirmek yerine, derinlemesine ele alıp farklı açılardan bakarak mantıksal sonuçlara ulaşmaya çalışmayı içerir.

Stratejik düşünme, Vikipedi'ye göre, belirli bir sistem bakış açısını benimseyerek hedef odaklı olmayı, hipotez yönelimli hareket etmeyi ve fırsatları zamanında değerlendirmeyi içeren bir düşünme şeklidir. Stratejik düşünme, büyük resmi görmek ve faaliyet gösterilen geniş iş çevresini anlamak şeklinde tanımlanır. Stratejik düşünme, aynı zamanda kurumların performansını geliştirerek geleceğe yönelik planlamaları içeren, kaynakları ve fırsatları karşılaştıran bir düşünme biçimidir. Stratejik düşünme, bireylerin ve organizasyonların stratejik düşünmesi olarak iki açıdan ele alınabilir. Stratejik düşünme, aynı zamanda "strateji" başlıklı Vikipedi sayfasında da ele alınmıştır.

Davranış, düşünme ve duygulanma insan psikolojisinin temel unsurlarıdır ve birbirleriyle etkileşim içindedir. Düşünme, davranışların şekillenmesinde önemli bir rol oynar; düşünceler arzuyu harekete geçirir ve bu arzu azmi tetikler. Duygulanma, düşünceler sonucunda insan fizyolojisinde meydana gelen hislerdir. Davranış, genetik faktörler, sinir sistemi, hormonlar ve çevresel etkileşimlerin kompleks bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu üç unsur, bir çark veya yapbozun parçaları gibi birbirini tamamlar ve birbirlerinin devamı niteliğindedir.

Soyut düşünme, kişinin bir probleme çözüm aradığı, zihninde kavramlar uyguladığı ve eylemler gerçekleştirdiği, ancak deneyime veya duyulara dönmediği psikolojik bir süreçtir. Soyut düşünmenin bazı özellikleri: Şu an var olmayan unsurlara odaklanır. Hayal etme, yaratıcı olma ve yenilikler getirmeyi sağlar. Derinlemesine ve etraflıca düşünmeyi harekete geçirir. Kuramsal ve çıkarımsal bir düşünme şeklidir. Konuşarak tartışmaya yol açan esnek bir düşünme şeklidir. Soyut düşünme, 12 yaşından itibaren ergenlikle birlikte gelişim gösterir.

Akıl, doğru bir şekilde şu şekilde kullanılabilir: Belli sınırlar içinde düşünmek: Akıl, her konuda yeterli olmayabilir; özellikle metafizik ve iman gerektiren konularda dikkatli olunmalıdır. Vahye uymak: Akıl, Allah'ın vahyine uygun şekilde kullanılmalıdır; çünkü akıl için tek doğru yol, vahyin ta kendisidir. Tefekkür etmek: Kur'an-ı Kerim'de sıkça akıl sahiplerine "düşünmez misiniz?" diye sorulmaktadır. Nimetleri fark etmek: İnsan, her nimetin şükür gerektirdiğini anlayabilir, ancak bunun nasıl yapılacağı konusunda tahminler yürütmemelidir. Allah'ın kelamını dinlemek: İnsan, kâinatın yaratılma amacını ve kendi hikmetli yaratılışını kavrayabilir, ancak Rabbine karşı neler yapması gerektiğine karar veremez. Akıl, aynı zamanda bir "anlama aleti" olarak da tanımlanır.

Zihin, insanın hayatta kalmasını ve gelişimini sağlamak için çeşitli işlevler yerine getirir: Bilgi işleme ve karar alma. Hafıza ve öğrenme. Hayatta kalma güdüsü. Düşünme ve algılama. Ayrıca, "Zihin 2.0" kavramında zihin, bilgi, farkındalık ve bilinç seviyesini sürekli güncelleyen, dünyayı daha büyük bir çerçeveden algılayabilen ve kendini evrenle bütünleştirebilen bir yapı olarak tanımlanır.

Eleştirel düşünme basamakları genellikle beş ana aşamadan oluşur. Bu aşamalar şunlardır: 1. Tanımlama. 2. Hipotez Kurma. 3. Bilgi Toplama. 4. Akıl Yürütme. 5. Değerlendirme. Ayrıca, eleştirel düşünme sürecinde analiz, yorumlama, çıkarım gibi daha detaylı basamaklar da bulunur.

Düşünebilen bilgisayarlar henüz mümkün değildir. Bu konuda farklı görüşler de bulunmaktadır. Bazı filozoflar, insan zihninin bir bilgisayar programı gibi olduğuna ikna olmuş durumdadır ve bir gün insan beyninin bilgisayara aktarılabileceğini düşünmektedir. Alan Turing, 1950 yılında bir test önermiştir; Turing Testi olarak bilinen bu test, bir bilgisayarın düşünebileceğini objektif bir şekilde ölçmeyi amaçlar.

Neokorteks, memeli beyninin bir parçası olup, beyin hemisferlerinin en dış tabakasını oluşturur. Başlıca işlevleri: Algı ve uzaysal mantıklama. Motor kontrol. Bilinçli düşünce ve dil. Yüksek beyin etkinlikleri. Karar verme ve sosyal işlevler. Neokorteks, insan beyninin kütlesinin yaklaşık %76'sını oluşturur ve insan, diğer hayvanlara göre çok daha büyük neokortekse sahip olduğu için benzersiz zihinsel kapasiteye sahiptir.

Ne düşündüğünüzü anlamak için şu yöntemler denenebilir: İç gözlem: Gözlerinizi kapatarak ve hareketsiz bir şekilde yatarak, üzerinde düşünmeyi hak eden bir konuyu kendinize sormak. İhtiyaçları ve duyguları belirlemek: "Benim neye daha fazla ihtiyacım var?" veya "Beni tam olarak neler mutsuz ediyor?" gibi sorularla ihtiyaçlarınızı ve rahatsız olduğunuz konuları belirleyebilirsiniz. Olumlu düşünmek: Planlarınız istediğiniz gibi gitmediğinde korkuya kapılmak yerine, sakin kalıp umudunuzu ve pozitifliğinizi korumak. Eğer düşünceleriniz stres, kaygı veya depresyon belirtileri taşıyorsa, profesyonel yardım almanız önerilir.

İnsan, Aristo mantığında "düşünen hayvan" olarak tanımlanır çünkü "düşünen" kelimesi, "akıl-mantık sahibi varlık" anlamına gelir. Ancak, Kur’an’ın insana verdiği değer açısından konuya bakıldığında, insana "düşünen hayvan" demek pek uygun değildir. İnsan, diğer canlılardan farklı olarak: Akıl ve fikir sahibi olduğu için geçmiş ve gelecek zamanlarla alâkadardır. Geniş bir düşünce dünyasına sahip olduğu için ilmi nispetinde, geniş akıl âlemlerinde seyahat edebilir. Vicdan sahibi olduğu için ahlaki, iyi, adil, hakkaniyetli, eşitlikçi, şefkatli ve rahmetlidir.

Karikatürde düşünme genellikle abartı, sembol ve metafor kullanımı ile gösterilir. Abartı: Karikatürler, olayları ve durumları abartılı bir şekilde sunarak, kişilerin olayları kendi bakış açılarına göre yorumladığını gösterebilir. Sembol: Karikatürler, karmaşık düşünceleri ve mesajları basit semboller aracılığıyla iletebilir. Metafor: Metaforlar, bir durumu veya sorunu başka bir şeyle ifade ederek, eleştirel düşünceleri mizah yoluyla aktarmaya olanak tanır. Ayrıca, karikatürlerde farklı bakış açıları da düşünme sürecini yansıtabilir.

Eleştirel düşünme her zaman kesin doğru bilgiye ulaştırmaz, çünkü bu süreçte çeşitli engeller ve sınırlamalar bulunmaktadır. Eleştirel düşünmeyi engelleyen bazı unsurlar şunlardır: Duygular ve ön yargılar. Değişime karşı direnç. Otorite ve geleneklere aşırı güven. Eleştirel düşünme, doğru ve güvenilir bilgi edinme çabası olsa da, bu süreçte kesin doğrulara ulaşmak her zaman mümkün olmayabilir.

Zeka ve düşünme birleştiğinde, bireyin bilişsel yetenekleri ve düşünsel kapasitesi artar. Zeka ve düşünmenin birleşimi, şu sonuçları doğurabilir: Yaratıcılık: Yaratıcılık, farklı ve orijinal fikirlerin üretilmesi, problemlere alışılmışın dışında çözüm yolları bulunmasıdır. Karar verme: Sistem 1 ve Sistem 2 düşüncesinin entegrasyonu, daha etkili ve doğru kararlar almayı sağlar. Sonuç olarak, zeka ve düşünme birbirini tamamlayan ve güçlendiren yeteneklerdir.

En başarılı insanların düşünme şekillerinden bazıları şunlardır: Dengeli beyin kullanımı. Gelecek odaklılık. Sürekli öğrenme ve kendini geliştirme. Özgüven. Zorlukları fırsata çevirme. Mikro stratejiler. Bu özellikler, beyin fonksiyonlarının optimize edilmesi ve zihinsel kapasitenin artırılması ile elde edilir.

Eleştirel düşünmeyen insanlara örnek olarak şunlar verilebilir: Gazeteden, televizyondan, hükümet organlarından, kurumsal yerlerden duyduğu her şeyin doğru olduğunu sananlar. Ön yargılı olan ve sahip olduğu fikirsel sertliği ve kesinliği nesnel gerçeklere (kanıtlara) oturtamayanlar. Önemli bilgiyi önemsiz olandan ayırt edemeyenler. Yalnızca küçük resmi görmeye eğilimliler. Toplumunun ve yeryüzünün güç dengelerini anlayamayanlar. Yanlış partilere destek verenler, yanlış çıkar öbeklerinde yer alanlar, yanlış hedefleri kovalayanlar, yanlış kişilere güvenenler. Gerçekleşmiş ve gerçekleşmekte olan komplolarla sahte haberleri birbirinden ayıramayanlar. Eleştirel düşünmeyen insanların bazı ortak özellikleri arasında rahatlık düşkünlüğü, gerçeği bilmenin maliyetine katlanmak istememe ve düşünme işlemini mantık yasalarına uygun yürütememe yer alır.

Düşünme, fikir üretimi ile sonuçlanan, bilgileri çok yönlü değerlendirmeyi içeren zihinsel bir süreçtir. Fikir yürütme ise, belli bir görüşün doğru olup olmadığını ortaya çıkarmak ya da belli bir görüşe ulaşmak için gerçekleştirilen düşünme faaliyetidir. Düşünme sırasında mantık, sağduyu veya yaratıcılık etkisi altında, akıl yürütme, sezme ya da düş kurma süreçlerinden biri ya da birden fazlası devreye girer. Düşünme ve fikir yürütme, dil dışında resim, hareketli görüntü, ses, mimik ya da beden hareketleri (jestler) gibi farklı yollarla da ifade edilebilir.

Bilgelik ve felsefe arasındaki bazı farklar şunlardır: Tanım: Felsefe, varoluş, bilgi, gerçeklik ve ahlak gibi konuları sorgulayan bir düşünce sistemidir. Amaç: Felsefenin amacı sorular sormak, eleştirel düşünmek ve genellikle kesin cevaplardan ziyade daha fazla soru ortaya çıkarmaktır. Yaklaşım: Felsefe sistematik ve analitik bir yaklaşıma sahiptir; mantıklı argümanlar kurmaya ve düşünceleri detaylandırarak incelemeye odaklanır. Teorik ve pratik: Felsefe daha teorik ve soyut kavramlarla ilgilenirken, bilgelik daha çok günlük yaşamda karşılaşılan somut problemleri çözmeye yöneliktir. Kaynak: Felsefe genellikle akıl yürütme ve tartışmalardan doğar.