Dörtlük

Dörtlük, çeşitli şiir türlerinde kullanılır: Epik şiir: Kahramanlık, yiğitlik ve savaş konularını işler. Pastoral şiir: Doğa güzelliklerini ve kırsal yaşamı konu alır. Satirik şiir: Toplumdaki aksaklıkları ve bireylerin zayıf yönlerini eleştirir. Didaktik şiir: Belirli bir düşünceyi kabul ettirmek veya ahlaki bir ders vermek amacıyla yazılır. Halk şiiri: Destanlardan türkülere kadar geniş bir yelpazede kullanılır. Divan edebiyatı: Bireysel duyguların ve estetik kaygıların ifade edilmesi için kullanılır. Ayrıca, soneler ve baladlar gibi birçok şiir türünde de dörtlük kullanılır.

"Begler atın argurup" şiiri, sagu nazım biçimine örnektir ve dörtlük nazım birimiyle yazılmıştır. Saguların kafiye düzeni genellikle aaab, cccb, dddb şeklindedir.

Ömer Hayyam'ın 200'e yakın dörtlüğü (rubaisi) bulunmaktadır.

Aşık Ömer'in şairnamesi 38 dörtlükten oluşmaktadır. Ancak, bazı kaynaklarda bu sayının 59 olduğu da belirtilmektedir.

İki dörtlük şiir yazmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Konu seçimi. 2. Kafiye şeması. 3. İlk mısra. 4. Diğer mısralar. 5. Akıcılık kontrolü. Dörtlük şiir yazarken dikkat edilmesi gereken bazı unsurlar: Ölçü ve kafiye. Kelime seçimi. Anlam bütünlüğü. Duygusal etki. Örnek iki dörtlük şiir için aşağıdaki kaynaklar incelenebilir: siirfeneri.wordpress.com; yandex.com.tr.

Rubai, tek dörtlükten oluşan bir nazım biçimidir.

Aşık Veysel'in en güzel dörtlüğü olarak değerlendirilebilecek bir dörtlük, "Benim sadık yârim kara topraktır" başlıklı şiirinden bir bölümdür: > Karnın yardım kazmayınan belinen Yüzün yırttım tırnağınan elinen Yine beni karşıladı gülünen Benim sadık yârim kara topraktır. Bu dörtlükte, toprağa olan bağlılık ve güven ifade edilmektedir. Aşık Veysel'in diğer güzel dörtlükleri arasında, "Katre idim bir ırmağa karıştım" ile başlayan ve birlik temasını işleyen dörtlükler de bulunmaktadır. En güzel dörtlük değerlendirmesi kişisel tercihlere göre değişebilir.

Güneş ve yağmurla ilgili bir dörtlük örneği: > Yağmurun sesini inlemek insana huzur verir, > Yağmurdan sonra toprak usulca yeşillenir, > İlkbaharla birlikte yağmurlar da gelir, > Doğadaki canlılar buna çok sevinir.

Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Ne İçindeyim Zamanın" şiiri dört dörtlükten oluşmaktadır.

Aaab kafiyesiyle yazılan dörtlüklere "düz kafiye" adı verilir. Düz kafiye, bir dörtlükte birinci dize ile ikinci dizenin kendi arasında, üçüncü dize ile de dördüncü dizenin kendi arasında kafiyeli olması durumudur. Ayrıca, bazı kaynaklarda "aaab" şeklindeki kafiye örgüsü de düz kafiye kabul edilmektedir.

Yunus Emre'nin "Aşkın Aldı Benden Beni" şiiri sekiz dörtlükten oluşmaktadır.

Dörtlüklerde dört dize olmasının nedeni, bu nazım biriminin Türk şiirinin temel yapı taşlarından biri olmasıdır.

Mustafa Kemal'in Kağnısı şiiri, 7 dörtlükten oluşmaktadır.

"Uzun İnce Bir Yoldayım" şiirinde 6 dörtlük bulunmaktadır.

11'li hece ölçüsü dörtlük nazım birimi, koşma olarak adlandırılır. Koşma, aşık edebiyatında en çok sevilen ve kullanılan nazım şeklidir. Koşmanın özellikleri: Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır. 11’li hece ölçüsüyle (6+5 ya da 4+4+3 duraklı olarak) yazılır/söylenir. Uyak düzeni abab cccb dddb... şeklindedir. İlk dörtlüğün uyak düzeni xbxb ya da aaab şeklinde de olabilir. Koşmalar genellikle lirik konularda söylenir. Koşmalar konularına göre güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt gibi nazım türlerini içerir. Karşılıklı konuşma (dedim-dedi) biçiminde olan koşmalar da vardır. Ziyadeli koşmalara ayaklı koşma denir.

Aşıklık geleneğinde dörtlüklerin son dizelerinde kullanılan bentleri bağlayan kafiyeye "ayak" denir.

Dörtlük ve nakarat şiirin farklı unsurlarını ifade eder: 1. Dörtlük: Dört dizeden oluşan şiir bölümlerine denir. 2. Nakarat: Bir şiirde veya şarkıda tekrarlanan sözlere denir.