Deyimler

Arsız arsız gülmek, birinin düştüğü kötü duruma öç alır gibi, arsız ve utanmaz bir şekilde gülmek anlamına gelir. Ayrıca, insanların bir kurnazlık yaptıklarında, biriyle alay ettiklerinde ve dalga geçtiklerinde, birine karşı bazı arkadan iş çevirdiklerinde yanaklarında ve yüzünde ortaya çıkan gülümseme için de "arsız gülümseme" ifadesi kullanılır.

İngilizce deyimler ve anlamları şu şekilde yazılır: 1. "To hear something straight from the horse's mouth" - "Bir şeyi yetkili ağızdan duymak" anlamına gelir. 2. "Take it with a pinch of salt" - "İhtiyatla yaklaşmak" anlamına gelir, "take it with a grain of salt" şeklinde de kullanılır. 3. "Let sleeping dogs lie" - "Uyuyan yılanın kuyruğuna basma" anlamına gelir. 4. "No use crying over spilt milk" - "Son pişmanlık fayda etmez" anlamına gelir. 5. "Beat around the bush" - "Lafı dolandırmak" anlamına gelir. 6. "Best thing since sliced bread" - "Şimdiye kadar görülenlerin en iyisi" anlamına gelir. 7. "It takes two to tango" - "İki kişi birden gerektirir" anlamına gelir. 8. "Cross the bridge" - "Dereyi görmeden paçaları sıvama" anlamına gelir. 9. "Costs an arm and a leg" - "Bir servete mal olmak" anlamına gelir.

"Mutabık kalmak" deyimi, anlaşmaya varmak, uyuşmak anlamında kullanılır. Örnek cümleler: "Tüm aile bireyleri olarak, onu yurt dışında okutmak konusunda mutabık kaldık." "Görüşmeler hala devam ediyor, mutabık kaldığımız söylenemez."

Atasözleri ve deyimlerin anlamlarını bulabileceğiniz bazı kaynaklar: Ebeveynakademisi.trtcocuk.net.tr sitesinde, çocuklarınızla birlikte araştırıp öğrenebileceğiniz atasözleri ve anlamları yer almaktadır. Fikriyat.com sitesinde, en çok kullanılan atasözleri ve anlamları bir galeride toplanmıştır. Milliyet.com.tr sitesinde, Türkçede en çok kullanılan kısa ve uzun atasözleri ile deyimlerin örnekleri ve anlamları bulunmaktadır. Iienstitu.com sitesinde, sık kullanılan atasözleri ve anlamları açıklanmıştır. Sehirhafizasi.sakarya.edu.tr sitesinde, atasözleri ve deyimlerin anlamları hakkında bilgi verilmektedir.

"Birinin bam telini koparmak" deyimi, birinin çok kızacağı şeyi yapmak veya sözü söylemek anlamına gelir.

"Haydan gelen huya gider" bir deyim değil, bir atasözüdür.

"Hayırlısı ile" deyimi, hayırlı olanı dilemek için söylenen bir söz anlamına gelir. Türk Dil Kurumu (TDK) Güncel Türkçe Sözlük'te de bu tanım doğrulanmaktadır.

"Süt gibi kız" deyimi, çok beyaz ve temiz anlamına gelir.

"Ağzının ayarı olmamak" deyimi, ağzına geleni söyleyen, patavatsız kişileri tanımlamak için kullanılır.

"Cap takmak" deyimi, bir kimseyi veya bir şeyi kusurlu göstermek için bahane bulmak anlamına gelir.

"Görmek lazım" deyimi, "gerekmek" anlamına gelir.

Çalışmak ve alın teriyle ilgili bazı deyimler şunlardır: 1. "Alın teri". 2. "Ekmeğini kazanmak". 3. "Ekmeğini taştan çıkarmak". 4. "Geceyi gündüze katmak". 5. "Tırnaklarıyla kazımak". 6. "Dişini tırnağına takmak".

"Yâdını uyandırmak" deyimi, birini hatırlatmak anlamına gelir.

En çok bilinen deyimlerden biri ve hikayesi: Pabucu dama atılmak deyimi, Osmanlı dönemindeki esnaf teşkilatlarının ayakkabı tamircilerinin dayanıksız ayakkabıları dükkanlarının damına atmalarından gelir. Diğer bazı bilinen deyimler ve hikayeleri: Ateş pahası: Kanuni Sultan Süleyman'ın bir av hikayesi üzerine, padişahın bir ateş için bin altın demesi ve bu durumun deyim haline gelmesi. Keçileri kaçırmak: Burdur'da bir çobanın keçilerini kaybettiğini sanarak delirmeye başlaması ve bu durumun deyim olarak kullanılması. Dolap çevirmek: Eski konaklarda yemek servisinin yapıldığı dolapların gizli kapaklı işler için kullanılması ve bu durumun deyim olarak dile yansıması.

"Birini salık etmek" deyimi, tavsiye etmek anlamına gelir.

Anlamca kaynaşma ve deyimleşme aynı şey değildir. Anlamca kaynaşmış (deyimleşmiş) birleşik fiiller, birden fazla kelimenin bir araya gelerek, birleşik fiil gibi davranan ve kelimelerin tek başlarına taşıdığı anlamlardan farklı, yeni ve genellikle mecazlı bir anlam ifade eden fiillerdir. Örnekler: hasta düşmek; yorgun düşmek; çaptan düşmek; gözden düşmek; hakkından gelmek; göz boyamak; yola gelmek. Anlamca kaynaşma, kelimelerin kalıcı olarak birleşip tek bir fiil gibi kullanılmasıdır. Deyimleşme, bu tür fiillerin deyimsel anlamlar kazanması ve günlük konuşma dilinde sıkça kullanılmasıdır.

Aklına takmak deyimi, sürekli olarak bir şeyi düşünmek, bir düşünceye saplanıp kalmak anlamına gelir. Örnek cümle: "Tartışma, grevin nereden çıktığını aklına takanlar yüzünden büyüyüp genişledi".

"Karine ile anlamak" deyimi, sözün gelişinden çıkarmak anlamına gelir.

"Bal dudaklı kadın" ifadesi, tatlı dilli, hoşsohbet bir kadını tanımlamak için kullanılan bir deyimdir.

5. sınıf Türkçe deyimler ve atasözlerinden bazıları şunlardır: Deyimler: aklı bir karış havada olmak; yüreği ağzına gelmek; iğne ile kuyu kazmak; üstüne düşmek; ayıkla pirincin taşını; çoğu gitti azı kaldı; dağ fare doğurdu; hem suçlu hem güçlü; sırtı yere gelmemek; burnu büyümek. Atasözleri: bugünün işini yarına bırakma; son pişmanlık fayda etmez; gülme komşuna gelir başına; ölüme çare bulunmaz; rüzgar eken fırtına biçer; altın eli bıçak kesmez; bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur; ağacı kurt, insanı dert yer; dost ile ye, iç; alışveriş etme; fazla mal göz çıkarmaz.