Devrimler

Avrupa 68'inin (1968 olayları) bazı nedenleri: Anti-emperyalist dalga: Vietnam Savaşı ve Amerikan işgaline karşı direniş. Toplumsal muhalefet: Merkeziyetçiliğin sorgulanması ve her sektörde özgürlük taleplerinin artması. Öğrenci hareketleri: Üniversite sorunlarına karşı başlayan eylemler, hızla genişleyerek işçi grevleriyle birleşti. Ekonomik ve sosyal sorunlar: Çalışma koşullarının ağırlığı, ücret artışları talebi ve yüksek enflasyon. Kültürel küreselleşme: Hippiler gibi özgürlükçü ve antimilitarist akımların yükselişi. Bu olaylar, Avrupa'da siyasal bir hareket olarak şekillenmekten ziyade, bireysel özgürlükler ve kültürel değişimlere odaklandı.

Atatürk inkılapları eşleştirme tablosu, Atatürk ilkeleri ile bu ilkelerle ilişkili inkılapları bir araya getiren bir çizelgedir. Bazı kaynaklarda yer alan Atatürk inkılapları eşleştirme tablolarına şu sitelerden ulaşılabilir: tarihportali.net; sorumatik.co; sosyalbilgiler.biz.

19. yüzyılda Avrupa'da yaşanan "bahar" 1848 Devrimleri veya Halkların Baharı olarak adlandırılır. Bu devrimler, 1848'den 1849'a kadar bir yıldan fazla bir süre boyunca Avrupa çapında gerçekleşen bir dizi devrimdir.

Yeni Çağ'ı bitirip Yakın Çağ'ı başlatan olay 1789 Fransız İhtilali'dir. Fransız İhtilali, dünya üzerindeki pek çok dinamiği yerinden oynatmış ve insanlar; hak, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi kavramlarla tanışarak bunları resmi belgeler eşliğinde koruma altına almışlardır. Bazı tarihçilere göre ise 1492 yılında Amerika'nın keşfedilmesi, Yeni Çağ'ı bitirip Yakın Çağ'ı başlatan olay olarak kabul edilmektedir.

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı'nın bazı özellikleri: Dil ve Ölçü: Yazı diliyle konuşma dili arasındaki fark ortadan kalkmış, hece ölçüsü kullanılmış, köy ve köy sorunları dile getirilmiştir. Temalar: Kurtuluş Savaşı öncesi ve savaş yılları, savaşa katılanların durumu gibi konular ele alınmıştır. Akımlar ve Topluluklar: Cumhuriyet Dönemi, toplumsal gerçekçilik, varoluşçuluk, dışavurumculuk, gerçeküstücülük, gelecekçilik gibi akımların etkisinde gelişmiştir. Halka Yönelim: Millî Edebiyatla başlayan halka yönelme ve Anadolu’yu tanıma çabası ana ilke olmuş, Türk milletinin her kesimi edebî eserlerde yer almıştır. Çağdaşlaşma: Dünyaya açılma ve çağdaşlaşma çabaları edebiyatı da etkilemiş, Dünya edebiyatıyla kurulan bağlar sonucunda yeni akımlar ve topluluklar oluşmuştur. Realizm: Roman ve öykülerde realizm akımının ilkeleri benimsenerek gözleme önem verilmiştir.

Devrimler Çağı'nın temel özellikleri arasında şunlar sayılabilir: Demokrasi ve eşitlik: Monarşiler ve teokratik yönetimler yıkılarak cumhuriyet rejimleri ve eşitlik, adalet, özgürlük gibi kavramlar ön plana çıkmıştır. Milliyetçilik: Milliyetçilik akımları güç kazanmış, ulus devlet anlayışı yaygınlaşmıştır. Sanayi Devrimi: Üretim şekli ve miktarı artmış, makineleşme hız kazanmış ve sömürgecilik şekil değiştirerek emperyalizme dönüşmüştür. Bireysel haklar: Bireysel hak ve özgürlükler genişlemiş, insanların siyasal geleceği değiştirebileceği kabul edilmiştir. Ulaşım ve haberleşme: Devlet otoritesinin ülkenin her yanında daha kolay hissedilmesi ve ticari hayatın gelişmesi sağlanmıştır. Bu özellikler, Devrimler Çağı'nı anlatan bir slaytta detaylı olarak ele alınabilir. Örnek bir slayt için şu kaynaklar kullanılabilir: tarihkursu.com'da "Devrimler Çağında Değişen Devlet-Toplum İlişkileri" başlıklı slayt; slideserve.com'da "Siyasi Tarih – II: Devrimler Dönemi" başlıklı sunum.

Latin Amerika devrimlerinin bazı nedenleri: Sömürgeciliğe karşı bağımsızlık arayışı. Kreollerin ayrımcılığa uğraması. Serbest ticaret eksikliği. Ekonomik eşitsizlik. ABD'nin etkisi.

Eric J. Hobsbawm, Devrim Çağı (1789-1848), Sermaye Çağı (1848-1875), İmparatorluk Çağı (1875-1914) ve Aşırılıklar Çağı (1914-1991) olmak üzere dört ana çağı ele almıştır. Bu çağlar, Hobsbawm'ın "Devrim Çağı", "Sermaye Çağı", "İmparatorluk Çağı" ve "Aşırılıklar Çağı" adlı kitaplarında detaylı olarak incelenmiştir.

Sapiens, Yuval Noah Harari tarafından yazılan ve insan türünün evrimini, tarihini ve toplumsal yapısını ele alan bir kitaptır. Kitapta anlatılan bazı ana konular: Bilişsel Devrim: 70.000 yıl önce gerçekleşen bu devrim, dil ve takım çalışması becerilerinin gelişmesine yol açtı. Tarım Devrimi: Yaklaşık 12.000 yıl önce başlayan bu devrim, insanları avcı-toplayıcı yaşamdan yerleşik hayata geçirdi. Bilimsel Devrim: Yaklaşık 500 yıl önce başlayan bu devrim, insanlığa daha fazla güç ve bilgi kazandırdı. Büyük Kurgular: Tanrı, ulus, para gibi somut olmayan kavramlar, insanların işbirliği yapmasını sağlar. İnsanlığın Geleceği: Kitap, insanlığın nereye gidebileceğini sorguluyor. Harari, bu süreçte insanlığın yaşadığı ilerlemelerin her zaman olumlu sonuçlar doğurmadığını ve bazı durumların karmaşıklaştığını da vurguluyor.

İnkılap tarihi siyasi yeniliklerin kaça ayrıldığı sorgusuna yanıt bulunamadı. Ancak, siyasi alanda yapılan bazı inkılaplar şunlardır: saltanatın kaldırılması; Ankara'nın başkent olması; Cumhuriyetin ilan edilmesi; halifeliğin kaldırılması; Şeriye ve Evkâf Vekâleti'nin kaldırılması; Erkân-ı Harbiye Vekâleti'nin kaldırılması.

Ukrayna'nın ilk kurucusu olarak kabul edilen kişi Bohdan Khmelnytsky'dir. 1648 yılında Bohdan Khmelnytsky'nin önderliğindeki Kazaklar, Lehistan'a karşı büyük bir ayaklanma çıkarmış ve bu ayaklanmanın sonucunda Zaporizya'da tarihteki ilk Ukrayna devleti olan Kazak Hetmanlığı'nı kurmuşlardır.

Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'ni çağdaş, ilerici ve laik bir ulus devlet kurmak amacıyla kurmuştur. Atatürk'ün Cumhuriyeti kurma nedenlerinden bazıları şunlardır: Halk iradesi ve hürriyet: Atatürk, halk iradesinin yönetimde egemen olmasını istemiş ve bunu en iyi şekilde Cumhuriyet rejiminde görebileceğini düşünmüştür. Demokrasi: Cumhuriyet'in demokrasiyi beraberinde getireceğine inanmış ve bu rejimi en iyi yönetim şekli olarak görmüştür. Çağdaş yaşam: Cumhuriyet'in insanca ve medeni şekilde yaşamayı beraberinde getirdiğini düşünmüş ve Türkiye'deki yaşamı bu yönde ilerletmek istemiştir. Milli egemenlik: Egemenliğin Türk ulusuna ait olduğunu ilan etmek istemiştir. Kurtuluş Savaşı'nın sonucu: Türkiye Cumhuriyeti, Türk Kurtuluş Savaşı'nın doğal sonucu olarak ilan edilmiştir.

"Devrimler Çağında Değişen Devlet-Toplum İlişkileri" ünitesi, 11. sınıf tarih dersinin 4. ünitesidir.

Atatürkçülükte değişim ve dönüşüm, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde, toplumun çağdaş uygarlık seviyesine ulaşması amacıyla gerçekleştirilen toplumsal, kültürel, yasal ve iktisadi bir dizi düzenlemeyi ifade eder. Bu değişim ve dönüşümün bazı unsurları: Siyasal devrimler: Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı, Halifeliğin kaldırılması gibi eylemler. Toplumsal devrimler: Kadınların toplumsal ve siyasal haklarda erkeklerle eşit tutulması, kıyafetlerin çağdaşlaşması, tekke ve zaviyelerin kapatılması. Hukuksal devrimler: Laiklik ilkesinin Anayasa'ya girmesi. Eğitim, kültür ve sanat alanında devrimler: Öğretim birliğinin sağlanması, Arap harflerinin yerine yeni Türk harflerinin kabulü, dil ve tarihin öz benliğine kavuşturulması. Ekonomik devrimler: Aşarın kaldırılması, çiftçinin özendirilmesi, kapitülasyonların kaldırılması, toprak reformu. Atatürkçülük, değişim ve dönüşümü temel aldığı için değişken bir yapıya sahiptir.

Üç tarihsel olay örneği: 1. Malazgirt Savaşı: 1071 yılında gerçekleşen ve Anadolu'nun Türkler tarafından fethedilmesine yol açan savaş. 2. İstanbul'un Fethi: 1453 yılında Osmanlı Devleti'nin Bizans İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'u (o dönemki adıyla Konstantinopolis) ele geçirmesi. 3. Fransız Devrimi: 1789 yılında Fransa'da başlayan ve milliyetçilik akımlarının yayılmasına yol açan devrim. Tarihsel olaylar, belirli bir zaman ve mekanda gerçekleşen, başlangıcı ve bitişi belli olan gelişmelerdir.

"Efelik" ifadesinin neden bittiğine dair farklı görüşler bulunmaktadır. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, 2024 yılında yaptığı bir açıklamada, "Bu millete efelik yapma devri 29 Ekim 1923'te bitti" diyerek, bu ifadenin Cumhuriyet'in ilanıyla ilişkili olduğunu ima etmiştir. Türkiye Muharip Gaziler Derneği Nazilli Şube Başkanı Hasan Karataş ise 2016 yılında yaptığı bir açıklamada, efeliğin bittiğini, Kuvayi Milliye üyelerinin efe kıyafeti giyerek bazı etkinliklere katılmasını zenneye benzetti. Metin Sever ise 2008 yılında yazdığı bir yazıda, "Post-modern dönemde efelik bitti" diyerek, bu ifadenin toplumsal ve politik bir dönüşümü işaret ettiğini belirtmiştir. Efeliğin neden bittiğine dair kesin bir yanıt vermek mümkün değildir; çünkü bu, kişisel yorumlara açık bir konudur.

1925 yılında gerçekleştirilen bazı devrimler şunlardır: Şapka ve kıyafet devrimi. Tekke, zâviye ve türbelerin kapatılması. Soyadı kanunu. Uluslararası saat, takvim ve rakamların kabulü.

Atatürk, Manastır Öğretmen Lisesi'ni bitirmeden, 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Atatürk, Türkiye'de birçok alanda yenilikler gerçekleştirmiştir. Bu yeniliklerden bazıları şunlardır: Siyasal devrimler: Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı, halifeliğin kaldırılması. Toplumsal devrimler: Kadınlara eşit haklar verilmesi, şapka ve kıyafet devrimi, tekke ve zaviyelerin kapatılması, soyadı kanununun kabulü. Hukuk devrimi: Mecellenin kaldırılması, laik hukuk düzeninin kabulü. Eğitim ve kültür alanındaki devrimler: Öğretimin birleştirilmesi, yeni Türk harflerinin kabulü, Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması. Ekonomi alanında devrimler: Aşarın kaldırılması, çiftçinin özendirilmesi, sanayi teşvik kanunu.

Atatürk'ün "maziyi hale, atiyi bugüne getirmek" ifadesi, geçmişi bugünün şartlarına uyum sağlayacak şekilde değerlendirmek ve geleceği de bu bağlamda şekillendirmek anlamına gelir. Bu yaklaşım, Yahya Kemal Beyatlı'nın "Kökü mazide olan atiyiz" sözüyle de desteklenir; bu, gelişmeden değişmenin geri kalmışlık anlamına geldiğini, ancak değişim ve gelişimin ahenkli bir şekilde yürütülmesi gerektiğini vurgular. Atatürk, geçmiş deneyimlerin bugünün ve yarının planlaması için dikkate alınması gerektiğini, ancak bu süreçte tarihi kesitlere takılıp kalmanın doğru olmadığını belirtmiştir.

Atatürk'ün hukuk inkılabı ile ilgili bazı sözleri: "Hukuk, sırf akıl ve mantığa dayalı birtakım eski teorik kurallardan ibaret olmayıp, zaman ve mekanın ihtiyacına göre değişir". "Bir hükümet ancak adalete dayanabilir. Bağımsızlık, gelecek, hürriyet, her şey adaletle ayaktadır". "Biz asrın icaplarına ve milletin hakiki ihtiyaçlarına göre kanun yapmalıyız. Eldeki kanunlarımızı hakimlerimiz süratle tatbik edemiyorlarsa hemen değiştirmeliyiz. Halka adaleti süratle dağıtmak ve tatbik etmek mecburiyetindeyiz". "Hukukta idarei maslahat ve hurafelere merbutiyet milletleri uyandırmaktan meneden en ağır bir kabustur. Türk milleti üzerinde kabus bulunduramaz". "Eski hukukun ve onun müntesiplerinin yeni inkılap devrimizde bizzat bana çıkardıkları müşkülâttan misal getirmeye kalksam sizi tasdi etmek tehlikesine maruz kalırım".