Destan

En ünlü epik şiirlerden bazıları şunlardır: 1. İlyada ve Odysseia - Homeros'un eski Yunan edebiyatının en önemli epik şiirleri. 2. Mahabharata - Hint edebiyatının önemli epik şiirlerinden biri. 3. Beowulf - Anglo-Sakson edebiyatının önemli bir eseri. 4. Şehname - Fars edebiyatından bir destan, İran tarihi ve mitolojisinin kapsamlı bir anlatımı. 5. Kalevala - Fin destanı, Fin ve Karel mitolojilerini temel alır.

Bozkurt Destanı'nın özeti şu şekildedir: 552-744 yılları arasında Orta Asya'da hüküm süren Göktürkler, bir düşman baskınıyla yok olma noktasına gelir. Kurt, yiğidi kaçırarak kimsenin bulamayacağı bir mağaraya götürür ve orada on erkek çocukları olur. Aşine, soyunu unutmadığını göstermek için de çadırının kapısının önüne, üzerinde kurt başı bulunan bir bayrak diker.

Doğal ve yapma destanlar arasındaki temel farklar şunlardır: Doğal Destanlar: 1. Yazar: Anonimdir, söyleyeni belli değildir. 2. Anlatım: Sözlü anlatıma dayalıdır ve halk arasında yüzyıllar boyunca anlatıldıktan sonra yazıya geçirilir. 3. Mekân: Olağanüstü mekânları içerir. 4. Olaylar: Çok uzak zamandaki olayları anlatır. 5. Oluşum: Üç aşamalı bir oluşum süreci (çekirdek, yayılma, derleme) vardır. Yapma Destanlar: 1. Yazar: Bir şair veya yazar tarafından kaleme alınır. 2. Anlatım: Yazılı anlatıma dayalıdır. 3. Mekân: Olağan mekânları içerir. 4. Olaylar: Genellikle yakın zaman diliminde yaşananları anlatır. 5. Oluşum: Bilinçli bir şekilde oluşturulur ve üç aşamalı bir oluşum süreci bulunmaz.

Destanlar, belirsiz olarak kabul edilir çünkü: 1. Oluşum Aşaması: Destanlar, milletin yaşadığı olaylardan ve kahramanlardan doğar ve bu olaylar kuşaktan kuşağa aktarılırken yeni özellikler kazanarak genişler ve derinleşir. Bu nedenle, destanın kökeni ve ilk anlatıcısı belirsizdir. 2. Yazıya Geçirme: Destanlar, genellikle sözlü gelenekte anlatılır ve erken dönemde yazıya geçirilmezler. Bu da onların yazılı kaynaklarda kesin bir şekilde belirlenmesini engeller. 3. Mitolojik ve Olağanüstülükler: Destanlarda tarihi olaylar anlatılsa bile, gerçekdışı olaylara ve mitolojik motiflere sıkça yer verilir, bu da olayların net bir şekilde belirlenmesini zorlaştırır.

Bazı destanların ait olduğu milletler: Nibelungen Destanı: Almanlara aittir. Oğuz Kağan Destanı: Hunlar'a aittir. Attila Destanı: Hunlara aittir. Bozkurt Destanı: Göktürkler'e aittir. Ergenekon Destanı: Göktürkler'e aittir. Manas Destanı: Kazak-Kırgız dönemine aittir. Çanakkale Destanı: Türkler'e aittir (Fazıl Hüsnü Dağlarca tarafından yazılmıştır).

Destanlarda zaman, kesin olarak bilinmeyen bir şekilde anlatılır.

Destan ve masal arasındaki farklar şunlardır: 1. Konu ve Tema: Masallar genellikle fantastik ve olağanüstü olayları içeren hikayelerdir. 2. Uzunluk ve Yapı: Destanlar daha uzun ve epik yapılı hikayelerdir. 3. Kahramanlar: Masallarda genellikle tipik kahramanlar veya karakterler bulunurken, destanlarda kahramanlar toplumu veya bir ulusu temsil eden büyük figürlerdir. 4. Anlatım Tarzı: Masallar bireysel karakterlerin başından geçen olayları anlatırken, destanlar büyük olaylar ve kahramanların serüvenleri etrafında döner. 5. Amaç: Masalların amacı bir ders vermekken, destanlar bir milletin geçmişini anlatmaktır.

Destanlarda zaman ve mekan kavramları belirlidir.

Uruk'un hikayesi iki farklı bağlamda ele alınabilir: 1. Antik Sümer Şehri Uruk: Uruk, Sümer döneminde var olan antik bir Sümer şehridir. 2. Gılgamış Destanı: Uruk kralının ölümsüzlüğü arayış öyküsünü anlatan ve "Büyük Tufan" hikayesinin de yer aldığı tarihin ilk yazılı destanı Gılgamış Destanı'dır.

Odysseia destanı, Türkçe'ye 1941-1984 yılları arasında çevrilmiştir.

Rama ve Sita'nın hikayesi, Hindu mitolojisinin en önemli destanlarından biri olan Ramayana'da yer alır. Hikayenin özeti: - Rama, Ayodhya prensi ve tanrı Vişnu'nun yedinci enkarnasyonudur. - Ravana, Lanka'nın şeytan kralı, Sita'ya aşık olur ve onu kaçırır. - Rama, kardeşleri ve sadık müttefikleriyle birlikte büyük bir yolculuğa çıkar, ormanda sürgün yaşar, güçlü bir ordu kurar ve sonunda Ravana ile savaşarak Sita'yı kurtarır. Hikayenin temaları: iyi ile kötünün savaşı, sadakat, dharma (doğruluk) ve ahlaki erdemler. Diwali Festivali, Rama ve Sita'nın zaferini ve Lanka'dan dönüşünü temsil ederek bu hikayeden ilham alınarak kutlanır.

Yaratılış ve Türeyiş Destanları farklı destanlardır. Yaratılış Destanı, Altay-Yakut Türklerinin destanıdır ve dünyanın nasıl yaratıldığını, insanların nasıl meydana geldiğini, Tanrı ile şeytan arasındaki diyaloğu konu alır. Türeyiş Destanı ise Uygurlara ait bir destandır ve Göktürklerin yıkılmasının ardından Türklerin tekrar ayağa kalkışını, Hun hükümdarının güzel kızlarının Tanrılarla evlenmesini anlatır.

Şehnâme Firdevsî kitabının özeti şu şekildedir: Şehnâme, İranlı şair Firdevsî tarafından 10. yüzyılın sonunda yazılmış destansı bir eserdir. Eser üç ana bölümden oluşur: 1. Mitolojik Dönem: Dünyanın yaratılışı ve ilk kralların hikayeleri anlatılır. 2. Efsanevi Kahramanlık Dönemi: İran'ın en büyük efsanevi kahramanı Rüstem ve onun soyundan gelen kahramanların destansı mücadeleleri anlatılır. 3. Tarihi Dönem: Ahamenişler, Partlar ve Sasani İmparatorluğu dönemleri ele alınır. Şehnâme, İran'ın milli destanı olmasının yanı sıra, Türk, Kürt, Hint ve Arap edebiyatlarını da etkilemiş bir başyapıttır.

Oğuz Kağan Destanı'nın konusu, Türk tarihindeki efsanevi kahraman Oğuz Kağan'ın hayatını ve onun liderliğinde Türklerin birleşerek güçlü bir devlet kurmalarını anlatır. Destanda işlenen diğer önemli konular şunlardır: - Oğuz Kağan'ın kahramanlıkları ve düşmanlarıyla yaptığı savaşlar. - Türk toplumunun töreleri, değerleri ve kültürü. - İslamiyet öncesi inançlar ve Gök Tanrı'ya yapılan vurgular.

Çanakkale'ye destan yazılmasının nedeni, 18 Mart 1915'te gerçekleşen Çanakkale Deniz Zaferi'dir. Destanın yazılmasına yol açan olaylar arasında, İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u ele geçirme planları ve Türk askerlerinin bu planları bozarak Çanakkale Boğazı'nı geçilmez kılmaları yer alır.

Yaratılış Destanı, Altay Türklerine aittir.

Türk destanlarına beş örnek: 1. Alp Er Tunga Destanı: Türk-İran savaşlarıyla Alp Er Tunga’nın yiğitliklerinin anlatıldığı destan. 2. Oğuz Kağan Destanı: Hun Hükümdarı Mete’nin hayatını, Türk birliğini sağlamasını ve ülkesini genişletip oğulları arasında bölüştürmesini anlatan destan. 3. Bozkurt Destanı: Savaşta yaralanan bir Türk’ün dişi bir kurt tarafından kurtarılmasını ve Türklerin bu kurtla çoğalmasını anlatan destan. 4. Ergenekon Destanı: Tatarlara yenilgi sonunda Ergenekon’a çekilen Türklerin orada çoğalıp, bir demir dağı erittikten sonra öçlerini alışlarını anlatan destan. 5. Türeyiş Destanı: Uygur hakanının kızlarını insanoğluyla evlendirmeyi uygun bulmayarak tanrıyla evlenmesi ve Uygur Türklerinin bu evlenmeden çoğaldığı destan.

Oğuz Kağan Destanı'nın yazarı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak, destanın farklı varyantları şu kişiler tarafından yazılmıştır: Ebul Gazi Bahadır Han: Destanın Secere-i Terakime'deki bölümlerini yazmıştır. Reşîdeddîn: XIV. yüzyıl başında Câmi üt-Tevârih adlı eserinde yer alan Farsça Oğuz Kağan Destanı'nı yazmıştır. Ebü’l-Gazî Bahadır Han: XVII. yüzyılda, Türkmenler arasındaki sözlü rivayetlerden ve önceki yazmalardan faydalanarak destanın üçüncü varyantını yazmıştır.

Kürşad ve 40 çerisi, Çin sarayını bastıktan sonra Vey Irmağı kıyısında Çin ordusuyla yaptıkları son çatışmada öldüler. Sayıca üstün olan Çin ordusuna karşı verdikleri mücadelede, teker teker şehit düştüler ve sadece Kürşad sağ kalarak tek başına Çin hükümdarlığına karşı savaştı, ancak sonunda o da şehit oldu.

Oğuz Kağan Destanı'nda Oğuz Kağan'ın iki eşi olduğu belirtilmektedir.